Ο ρόλος της μουσικής στη θετική ψυχολογία, στην ψυχική διάθεση και στην επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

Music performance, as well as listening, constitutes an important tool for the regulation of emotional mood and influences individuals’ Positive Psychology. Professional burnout is a phenomenon that affects the mental and physical health of teachers indicating negative consequences in various aspects of their work. The originality and significance of this research lie in the fact that the field of Positive Psychology has turned its focus primarily toward students and less so toward teaching staff. It should also be noted that there are few studies that focus on the connection between music, Positive Psychology, and the regulation of emotional mood in primary education teachers. Furthermore, the importance of the present study lies in exploring the effect that music has on the dimensions of Positive Psychology and on professional burnout. The aim of the present research is to investigate the degree to which music influences Positive Psychology, the extent to which it regulates emotional mood, and the correlation of these factors with the degree of professional burnout among primary education teachers. The study includes general education teachers, special education teachers, all subject specialists, teachers in ZEP (Zones of Educational Priority), parallel support teachers, and integration class teachers. A mixed methodology was used, including both qualitative and quantitative data collection. Specifically, for the quantitative part of the study, the Professional Burnout Scale, the B-MMR scale, and the Music and Positive Psychology Scale, developed for the purposes of this research, were used. Regarding the qualitative part, semi-structured interviews were conducted, which helped in examining cause-effect relationships that were not clearly identified in the quantitative research. Moreover, the research design selected for this study was the explanatory sequential design. The sample consisted of 207 primary education teachers from across Greece. The results of the quantitative study showed that the teachers in the sample exhibited low levels of professional burnout. Music was found to have a moderate impact on their Positive Psychology and regulated their emotional mood to a moderate to high degree. Another conclusion that emerged from both the quantitative and qualitative parts of the research is that music has a positive effect on professional burnout and its subscales. Additionally, the qualitative findings revealed the ways in which music influences dimensions of Positive Psychology, namely meaning in life, hope, optimism, and psychological resilience, as well as the ways in which it regulates the mood of the participating teachers. Lastly, the scope and exploration of this complex and multifaceted issue could not be fully covered, which constitutes one of the limitations of the present study. Another limitation is the inability to draw definitive conclusions regarding the causal relationship of certain concepts related to the questionnaire dimensions. A further limitation is the small sample size of the qualitative part. However, it should be emphasized that qualitative research by nature does not focus on generalizations but rather on in-depth exploration of specific aspects of the research topic. Therefore, significant conclusions were drawn from the sample used in this study.

Η μουσική εκτέλεση αλλά και ακρόαση συνιστά ένα σημαντικό εργαλείο για τη ρύθμιση της ψυχικής διάθεσης και επιδρά στη Θετική Ψυχολογία των ατόμων. Η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί ένα φαινόμενο, το οποίο πλήττει την ψυχική και τη σωματική υγεία των εκπαιδευτικών, γεγονός που υποδηλώνει τις αρνητικές επιπτώσεις σε πολλές πτυχές της εργασίας τους. Η πρωτοτυπία και η σημαντικότητα της έρευνας έγκειται στο γεγονός πως ο κλάδος της Θετικής Ψυχολογίας έχει στρέψει το ενδιαφέρον του περισσότερο στο μαθητικό κοινό και λιγότερο στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης, ότι υπάρχουν λιγοστές μελέτες, οι οποίες εστιάζουν στη σύνδεση της μουσικής με τη Θετική Ψυχολογία και με τη ρύθμιση της ψυχικής διάθεσης των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ακόμη, η σημαντικότητα της συγκεκριμένης μελέτης έγκειται στη διερεύνηση της επίδρασης που ασκεί η μουσική στις διαστάσεις της Θετικής Ψυχολογίας και στην επαγγελματική εξουθένωση. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση του βαθμού επίδρασης της μουσικής στη Θετική Ψυχολογία, η διερεύνηση του βαθμού ρύθμισης της ψυχικής διάθεσης μέσω της μουσικής και η συσχέτιση αυτών με το βαθμό επαγγελματικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Περιλαμβάνονται οι δάσκαλοι Γενικής Εκπαίδευσης, οι δάσκαλοι Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, όλες οι ειδικότητες, οι εκπαιδευτικοί τμημάτων ΖΕΠ, οι εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης και οι εκπαιδευτικοί τμημάτων ένταξης. Στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκε η μεικτή μεθοδολογία, η οποία περιέλαβε τόσο τη συλλογή ποιοτικών όσο και ποσοτικών δεδομένων. Συγκεκριμένα, για την ποσοτική έρευνα έγινε χρήση της κλίμακας επαγγελματικής εξουθένωσης, της κλίμακας B-MMR και της κλίμακας μουσικής και Θετικής Ψυχολογίας, η οποία κατασκευάστηκε για τους σκοπούς της έρευνας. Αναφορικά με την ποιοτική, πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις, οι οποίες βοήθησαν στη μελέτη της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος, η οποία δεν ήταν διακριτή στην ποσοτική έρευνα. Επιπλέον, στην παρούσα έρευνα το είδος του ερευνητικού σχεδιασμού που επιλέχθηκε είναι ο επεξηγηματικός διαδοχικός σχεδιασμός. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 207 εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από όλη την Ελλάδα. Τα αποτελέσματα της ποσοτικής έρευνας έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί του δείγματος εμφανίζουν χαμηλού βαθμού επαγγελματική εξουθένωση, η μουσική επιδρά στη Θετική Ψυχολογία τους σε μέτριο επίπεδο και εκείνη ρυθμίζει την ψυχική διάθεσή τους σε μέτριο προς υψηλό βαθμό. Ένα ακόμη συμπέρασμα, το οποίο προέκυψε τόσο από την ποσοτική όσο και από την ποιοτική την έρευνα είναι πως η μουσική επιδρά με θετικό τρόπο στην επαγγελματική εξουθένωση και στις επιμέρους υποκλίμακές της. Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας έδειξαν τους τρόπους, με τους οποίους η μουσική επιδρά στις διαστάσεις της Θετικής Ψυχολογίας, δηλαδή στο νόημα ζωής, στην ελπίδα, στην αισιοδοξία, στην ψυχική ανθεκτικότητα και τους τρόπους, με τους οποίους η μουσική ρυθμίζει τη διάθεση των εκπαιδευτικών του δείγματος. Τέλος, ο προσανατολισμός και η διερεύνηση του συγκεκριμένου πολυδιάστατου θέματος δεν είναι εφικτό να καλυφθεί πλήρως, το οποίο αποτελεί έναν από τους περιορισμούς της παρούσας έρευνας. Ένας άλλος περιορισμός είναι πως δεν κατέστη εφικτή η εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με την αιτιολογική σχέση κάποιων εννοιών, οι οποίες σχετίζονται με τις διαστάσεις των ερωτηματολογίων. Επίσης, ένας περιορισμός είναι ο αριθμός του δείγματος της ποιοτικής έρευνας, που ήταν μικρός. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ποιοτική έρευνα από τη φύση της δεν εστιάζει σε γενικεύσεις αλλά στη διερεύνηση σε βάθος ορισμένων επιπέδων του ερευνητικού ζητήματος. Συνεπώς, από το δείγμα της έρευνας εξήχθησαν σημαντικά συμπεράσματα.