Κηφισός ποταμός: μια αστική ιστορία φυσικού περιβάλλοντος

Abstract

This thesis is a work of social history, which uses the multiple transformations of an urban river as a field for observing change. Its central research question is how the changes of the Kifisos River affected the people living along its banks—their attitude toward the natural environment and the city itself—and, conversely, how shifts in people's consciousness altered their stance toward Athens’s largest river. Another key research pillar of the present study is the evolution of the relationship between the natural environment and human activity. Observing the transformation of Athens from a provincial town into the capital of a Western state, the research examines the changes in riverside activities such as irrigation, habitation, labor, and productive uses. The study also explores the urbanization of Attica’s natural landscape as a further field of inquiry into the environment–human activity nexus. This complex process is observed along the banks of the Kifisos River, and through this observation, the work formulates social and cultural questions related to changes in how authorities dealt with the river, how diverse populations settling in the capital perceived it, and how the residents of Athens shaped their urban identity. More broadly, the case of the Kifisos and its history reflects changes in the city itself, in the urban way of life, in how Athenians perceived the natural environment, and in their interactions with it. This thesis is a synthetic social history that employs more than just the classical tools of social history.

Η προκειμένη εργασία είναι μια εργασία κοινωνικής ιστορίας, η οποία χρησιμοποιεί ως πεδίο παρατήρησης της μεταβολής τις πολλαπλές αλλαγές ενός αστικού ποταμού. Βασικό της επιστημονικό ερώτημα είναι το πώς οι αλλαγές του ποταμού Κηφισού επηρέασαν τους ανθρώπους στις όχθες του, την στάση τους απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και την ίδια την πόλη, αλλά και αντίστροφα-το πώς η μεταβολή στη συνείδηση των ανθρώπων άλλαζε τη στάση τους έναντι του μεγαλύτερου ποταμού της Αθήνας. Η εξέλιξη της σχέσης του φυσικού περιβάλλοντος με την ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ένα ακόμη ερευνητικός πυλώνας της παρούσας εργασίας: Βλέποντας τον μετασχηματισμό της Αθήνας από επαρχιακή κωμόπολη σε πρωτεύουσα ενός δυτικού κράτους ο υποψήφιος παρατηρεί τις αλλαγές στην παρόχθια δραστηριότητα, όπως η άρδευση, η κατοίκηση, η εργασία και οι παραγωγικές χρήσεις. Ένα ακόμη ερευνητικό πεδίο της σχέσης περιβάλλοντος-ανθρώπινης δραστηριότητας που αξιοποιεί η εργασία είναι η διαδικασία αστικοποίησης της αττικής φύσης, η οποία αποτελεί πολυσχιδή διαδικασία. Παρατηρείται αυτή η διαδικασία στις όχθες του ποταμού Κηφισού και μέσα από αυτή την παρατήρηση διατυπώνονται κοινωνικά και πολιτισμικά ερωτήματα, που σχετίζονται με τις αλλαγές στην αντιμετώπιση του ποταμού εκ μέρους των αρχών, με το πώς τον αντιλαμβάνονται οι ποικιλόμορφοι πληθυσμοί που εγκαθίστανται στην πρωτεύουσα και με το πώς οι κάτοικοι της Αθήνας συγκρότησαν την αστική τους ταυτότητα. Συνολικότερα, στην περίπτωση του αττικού Κηφισού και της ιστορίας του παρατηρούνται μεταβολές στην πόλη, τον αστικό τρόπο ζωής, στο πώς αντιλαμβάνονταν οι άνθρωποι της Αθήνας το φυσικό περιβάλλον και στις αλληλεπιδράσεις μαζί του. Η παρούσα εργασία αποτελεί μια συνθετική κοινωνική ιστορία που χρησιμοποιεί περισσότερα από τα κλασσικά εργαλεία της κοινωνικής ιστορίας.