Ανάδυση και διαμόρφωση της έντυπης ψηφιακής τέχνης στην Ελλάδα

Abstract

The doctoral dissertation titled “Emergence and formation of printed digital art in Greece.” aims to shed light on an artistic field that remains relatively underexplored within the contemporary Greek visual arts scene: digital print art. Focusing on the ways in which digital technologies were integrated into a traditionally material and technically demanding artistic environment, the study seeks to construct a theoretical and historical framework for understanding this phenomenon in the Greek context. Digital print art is positioned at the intersection of technological innovation and artistic tradition. It combines digital techniques—such as the use of computers, software, digital printers, and scanners—with the philosophy and gestural logic of traditional printmaking. The result is a new form of expression that challenges conventional boundaries between the material and the immaterial, the unique and the reproducible. The dissertation is structured in three chapters: the first examines the international development of digital print art, emphasizing its technological and theoretical foundations; the second focuses on the work and legacy of Nestoras Papanikolopoulos, a pioneer in the field of digital imagery in Greece; the third maps the Greek scene from the 1990s through the establishment of the field. The concluding section synthesizes the key findings, highlighting the contribution of this art form to the shaping of Greek cultural identity. The study employs a methodology that combines bibliographic analysis, archival research, and semi-structured interviews with six selected artists who actively engaged with digital printmaking and played a key role in its dissemination through education and institutional initiatives. Their work is examined from morphological, conceptual, and pedagogical perspectives, while the theoretical engagement with international discourse underscores the specificity and vitality of the Greek case. The dissertation documents the contribution of digital print art to Greek artistic production and underscores its significance as a tool for cultural renewal, technological dialogue, and bridging the analog with the digital. At the same time, it opens pathways for further research, with a focus on emerging generations of artists and post-digital approaches to art.

Η διατριβή με τίτλο «Ανάδυση και διαμόρφωση της έντυπης ψηφιακής τέχνης στην Ελλάδα» επιχειρεί να αναδείξει ένα καλλιτεχνικό πεδίο που παραμένει σχετικά αχαρτογράφητο στη σύγχρονη ελληνική εικαστική σκηνή: την έντυπη ψηφιακή τέχνη. Εστιάζοντας στον τρόπο με τον οποίο το ψηφιακό στοιχείο ενσωματώθηκε σε ένα παραδοσιακό, υλικό και τεχνικά απαιτητικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, η μελέτη στοχεύει στη δημιουργία ενός θεωρητικού και ιστορικού πλαισίου για την κατανόηση αυτού του φαινομένου στο ελληνικό πλαίσιο. Η έντυπη ψηφιακή τέχνη τοποθετείται στο μεταίχμιο της τεχνολογικής καινοτομίας και της καλλιτεχνικής παράδοσης. Συνδυάζει ψηφιακές τεχνικές (όπως η χρήση υπολογιστών, λογισμικών, ψηφιακών εκτυπωτών και σαρωτών) με τη φιλοσοφία και τη χειρονομιακή λογική της παραδοσιακής χαρακτικής. Το αποτέλεσμα είναι μια νέα μορφή έκφρασης που αμφισβητεί τα όρια μεταξύ υλικού και άυλου, μοναδικού και πολλαπλά αναπαραγόμενου. Η διατριβή αναπτύσσεται σε τρία κεφάλαια: το πρώτο εξετάζει τη διεθνή εξέλιξη της έντυπης ψηφιακής τέχνης, εστιάζοντας στις τεχνολογικές και θεωρητικές βάσεις της· το δεύτερο επικεντρώνεται στην προσωπικότητα και το έργο του Νέστορα Παπανικολόπουλου, πρωτοπόρου στην Ελλάδα στον τομέα της ψηφιακής εικόνας· το τρίτο χαρτογραφεί την ελληνική σκηνή από τη δεκαετία του 1990 έως και την καθιέρωση του πεδίου. Τα συμπεράσματα συνοψίζουν τα βασικά ευρήματα της έρευνας, αναδεικνύοντας τη συμβολή της έντυπης ψηφιακής τέχνης στη διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτισμικής ταυτότητας. Η μεθοδολογία της μελέτης βασίζεται σε βιβλιογραφική ανάλυση, αρχειακή έρευνα και ημιδομημένες συνεντεύξεις με έξι επιλεγμένους καλλιτέχνες, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν στο πεδίο και συνέβαλαν στη διάχυσή του μέσω της εκπαίδευσης και των θεσμών. Τα έργα τους αναλύονται ως προς τη μορφολογική, εννοιολογική και παιδαγωγική τους διάσταση, ενώ η σύνδεση με το διεθνές περιβάλλον υπογραμμίζει τα τοπικά χαρακτηριστικά και τη δυναμική της ελληνικής περίπτωσης. Η διατριβή τεκμηριώνει τη συμβολή της έντυπης ψηφιακής τέχνης στην ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή και καταδεικνύει τη σημασία της ως εργαλείου πολιτισμικής ανανέωσης, διαλόγου με την τεχνολογία και γεφύρωσης του αναλογικού με το ψηφιακό. Ταυτόχρονα, ανοίγει δρόμους για περαιτέρω έρευνα, με επίκεντρο τις νεότερες γενιές καλλιτεχνών και τις μεταψηφιακές προσεγγίσεις στην τέχνη.