Η επικοινωνία στα διδακτικά εγχειρίδια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από το 2006 έως το 2024

Abstract

The textbooks used in Greek primary schools are in constant use for almost twenty years. The design of the Interdisciplinary Unified Curriculum Framework, established by a state law in 2003, includes for each grade and for each teaching subject: a) axes of cognitive content, b) general objectives (knowledge, skills, attitudes, and values), and c) fundamental concepts of an interdisciplinary approach, which are diffused throughout the textbooks. The objectives serve as general guidelines for the design and formulation of the textbook content and are grouped under three sub-axes. One of these is cooperation and communication, which refers to the social skills students are expected to develop. The purpose of this research is to identify whether and to what extent the textbook authors created opportunities for students to develop communication skills and abilities. The frequency of occurrence of words and phrases that refer to a communicative process or context is examined. A content analysis method was employed to collect the data. The primary school textbooks were grouped into five domains: language, environmental education, mathematics, science, and art. The total number of textbooks used in primary schools is 152. From this total number, we identified statistically significant references to the fundamental concept of an interdisciplinary approach to communication in 79 textbooks. In total, we identified 7,302 references. The environmental education textbooks contributed with 48% of the findings, followed by the language textbooks (24%) and the science textbooks (20%). The mathematics and arts textbooks made minimal contributions (4% and 3%, respectively). Given the large number of fundamental concepts of an interdisciplinary approach, it can be concluded that the concept of communication has been adequately covered, and that the objective of cooperation and communication has been taken seriously by the textbook authors.

Τα διδακτικά εγχειρίδια που βρίσκονται σε καθημερινή χρήση στο δημοτικό σχολείο της χώρας μας καταγράφουν σχεδόν μια εικοσαετή πορεία. Ο σχεδιασμός του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών - ο οποίος θεσμοθετήθηκε με νόμο του κράτους το 2003 - περιλαμβάνει για κάθε τάξη και για κάθε επιμέρους διδακτικό αντικείμενο: α) άξονες γνωστικού περιεχομένου, β) γενικούς στόχους (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και αξίες) και γ) θεμελιώδεις έννοιες διαθεματικής προσέγγισης, οι οποίες διαχέονται στα κείμενα των διδακτικών εγχειριδίων. Οι στόχοι είναι γενικές κατευθυντήριες οδηγίες για το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση του περιεχομένου των διδακτικών εγχειριδίων και ομαδοποιούνται σε τρεις άξονες. Ένας από αυτούς είναι η συνεργασία και επικοινωνία. Ο άξονας αυτός αναφέρεται στις κοινωνικές δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν οι μαθητές. Σκοπός της έρευνας αυτής είναι να εντοπίσει αν και πόσο οι συγγραφικές ομάδες των διδακτικών εγχειριδίων έδωσαν ευκαιρίες ανάπτυξης των δεξιοτήτων και ικανοτήτων επικοινωνίας των μαθητών. Εξετάζονται οι συχνότητα εμφάνισης λέξεων και φράσεων που παραπέμπουν σε επικοινωνιακή διαδικασία ή πλαίσιο. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου. Τα διδακτικά εγχειρίδια του δημοτικού σχολείου ομαδοποιήθηκαν σε πέντε τομείς: γλωσσικός, περιβαλλοντικός, μαθηματικών, φυσικών επιστημών και καλλιτεχνικών. Το σύνολο των διδακτικών εγχειριδίων που χρησιμοποιούνται στο δημοτικό σχολείο είναι 152. Από αυτό το σύνολο, εντοπίσαμε στατιστικά σημαντικές αναφορές στη θεμελιώδη έννοια διαθεματικής προσέγγισης της επικοινωνίας σε 79 εγχειρίδια. Το σύνολο των ευρημάτων που εντοπίσαμε είναι 7302. Από αυτά, τα μαθήματα του περιβαλλοντικού τομέα συνεισέφεραν το 48% των ευρημάτων. Ακολουθεί ο γλωσσικός τομέας που συνεισφέρει κατά 24% και ο τομέας φυσικών επιστημών που συνεισφέρει κατά 20%. Ελάχιστη είναι η συνεισφορά των μαθηματικών (4%) και καλλιτεχνικών (3%). Δεδομένου του μεγάλου αριθμού θεμελιωδών εννοιών διαθεματικής προσέγγισης, θεωρούμε ότι η έννοια της επικοινωνίας καλύφθηκε με επάρκεια και ο άξονας των στόχων για συνεργασία και επικοινωνία λήφθηκε σοβαρά υπόψη από τις συγγραφικές ομάδες των διδακτικών εγχειριδίων.