Η επίδραση μιας κοινωνιο-γνωσιακής διδακτικής παρέμβασης με τη χρήση ενός μαθησιακού περιβάλλοντος ανάγνωσης υποστηριζόμενου από υπολογιστή σε γνωστικ΄ό, μεταγνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο μαθητών Ε' τάξης Δημοτικού

Abstract

The present thesis was based on the basic common theoretical principles of socio-cognitive, socio-cultural and contemporary critical literacy approaches in order to design, implement and evaluate a teaching intervention program with social-procedural facilities within a computer-based reading environment when comprehending informational texts. More specifically, we designed, implemented and investigated the effects of a teaching intervention program with visual-verbal and social-procedural facilities within a stimulating computer-based reading environment on 5th grade students-readers and particularly on: 1) the development and internalization of metacognitive knowledge and metacognitive skills related to online and printed reading comprehension, 2) the improvement of reading comprehension in online and printed learning environments, 3) the management and reduction of reading anxiety levels in online and printed learning environments and 4) the development of intrinsic motivation to engage in reading comprehension in online and printed learning environments. At the same time, the effects on the above variables were compared with those of a second teaching intervention program with visual-verbal and social-procedural facilities within a printed reading environment. The research was done during the school year 2018-2019 and was carried out in real teaching conditions of three 5th grade groups of two primary schools in an urban area. The two groups of the one school constituted the first experimental group (EG1) and the control group (CG), while a group from the second school constituted the second experimental group (EG2). In the two experimental groups, EG1 and EG2, we implemented teaching intervention programs with visual-verbal and social-procedural facilities, within a computer-based reading environment (EG1) and a printed reading environment (EG2). In addition, the teaching intervention programs were made in the frame of socio-cognitive apprenticeship and fading scaffolding and in combination with peer reading, conducting projects and using eportfolio & portfolio. In the control group we applied the traditional teaching method of reading comprehension by the teacher of the class. The method of our research was the mixed one, a combination of quantitative and qualitative inquiring techniques and triangulation of the results was sought to strengthen the validity and reliability of the research. The results of the research showed a significant effect of the teaching intervention program with visual-verbal and socio-procedural facilities on the cognitive, metacognitive and emotional level of the student-readers of the second experimental group (EG2). However, based on the post test and the follow up design, more significant was the improvement in the corresponding variables of the first experimental group (EG1) compared to the control group (CG) and to the second experimental group (EG2) as well.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή στηρίχτηκε στις κοινές θεωρητικές παραδοχές των κοινωνιο-γνωσιακών, των κοινωνικο-πολιτισμικών και των σύγχρονων κριτικών προσεγγίσεων γραμματισμού, επιδιώκοντας να σχεδιάσει, να εφαρμόσει και να αξιολογήσει μια διδακτική παρέμβαση με παροχή κοινωνικο-διαδικαστικών διευκολύνσεων μέσα σε ένα περιβάλλον ανάγνωσης υποστηριζόμενο από υπολογιστή κατά την ανάγνωση πληροφοριακών κειμένων. Πιο συγκεκριμένα, σχεδιάστηκε, εφαρμόστηκε και διερευνήθηκε η επίδραση μιας διδακτικής παρέμβασης με παροχή οπτικο-λεκτικών και κοινωνικο-διαδικαστικών διευκολύνσεων μέσα σε ένα ενθαρρυντικό μαθησιακό περιβάλλον ανάγνωσης υποστηριζόμενο από υπολογιστή προκειμένου να στηρίξει μαθητές-αναγνώστες Ε΄ τάξης δημοτικού: 1) να αναπτύξουν και να εσωτερικεύσουν τη μεταγνωσιακή γνώση και τις μεταγνωσιακές δεξιότητες που αφορούν στην κατανόηση γραπτού λόγου σε διαδικτυακά και έντυπα περιβάλλοντα ανάγνωσης, 2) να βελτιώσουν την αναγνωστική κατανόηση σε διαδικτυακά και έντυπα περιβάλλοντα ανάγνωσης, 3) να διαχειριστούν και να μειώσουν τα επίπεδα άγχους που αφορούν στην αναγνωστική κατανόηση σε διαδικτυακά και έντυπα περιβάλλοντα ανάγνωσης και 4) να αναπτύξουν εσωτερικά κίνητρα εμπλοκής στην κατανόηση γραπτού λόγου σε διαδικτυακά και έντυπα περιβάλλοντα. Ταυτόχρονα συγκρίθηκαν οι επιδράσεις στις παραπάνω μεταβλητές με τις αντίστοιχες μιας δεύτερης διδακτικής παρέμβασης με παροχή οπτικο-λεκτικών και κοινωνικο-διαδικαστικών διευκολύνσεων σε έντυπο περιβάλλον ανάγνωσης. Η έρευνα έγινε κατά το σχολικό έτος 2018-2019 και πραγματοποιήθηκε σε πραγματικές συνθήκες διδασκαλίας τριών τμημάτων Ε΄ τάξης δημοτικού σε δύο δημοτικά σχολεία αστικής περιοχής. Τα δύο τμήματα του ενός σχολείου αποτέλεσαν την πρώτη πειραματική (Π1) ομάδα και την ομάδα ελέγχου (ΟΕ), ενώ ένα τμήμα από το δεύτερο σχολείο αποτέλεσε τη δεύτερη πειραματική ομάδα (Π2). Στις δύο πειραματικές ομάδες, Π1 και Π2, εφαρμόστηκαν οι διδακτικές παρεμβάσεις με παροχή οπτικο-λεκτικών και κοινωνικο-διαδικαστικών διευκολύνσεων κατά την κατανόηση γραπτού λόγου, σε ψηφιακά (Π1) και έντυπα (Π2) περιβάλλοντα ανάγνωσης. Επιπλέον, οι διδακτικές παρεμβάσεις έγιναν στο πλαίσιο της κοινωνιο-γνωσιακής μαθητείας και της φθίνουσας καθοδήγησης συνδυαστικά με τη συνεργατική ανάγνωση (peer reading), τη διενέργεια διερευνητικών εργασιών (projects) και τη χρήση φακέλου εργασιών και επίδοσης (eportfolio & portfolio). Η ομάδα ελέγχου διδάχθηκε την κατανόηση γραπτού λόγου με τον «παραδοσιακό» τρόπο από τον εκπαιδευτικό της τάξης. Η μέθοδος που αξιοποιήθηκε στην παρούσα έρευνα είναι η μικτή, ο συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών ερευνητικών τεχνικών και επιδιώχθηκε τριγωνοποίηση (triangulation) των αποτελεσμάτων για να ενισχυθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία της έρευνας. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν σημαντική επίδραση της διδακτικής παρέμβασης με παροχή οπτικο-λεκτικών και κοινωνικο-διαδικαστικών διευκολύνσεων στο γνωσιακό, στο μεταγνωσιακό και στο συναισθηματικό επίπεδο των μαθητών-αναγνωστών της δεύτερης πειραματικής ομάδας. Ωστόσο, τόσο μετά την παρέμβαση όσο και στην επαναμέτρηση σημαντικότερη ήταν η βελτίωση στις αντίστοιχες μεταβλητές της πρώτης πειραματικής ομάδας συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου, αλλά και τη δεύτερη πειραματική ομάδα.