Tax aggressiveness and tax audits: the case of the Tax Certificate in Greece

Abstract

This Ph.D. thesis focuses on the introduction of the Tax Certificate (TC) in Greece. In 2011, a new tax law was enforced, whereby Certified Individual Auditors and audit firms were required to conduct tax audits and report their opinions on the tax compliance of auditees. Audit firms thus acquired a contributory role in the regulatory efforts of the government, as, under the new tax regime, tax audits are primarily conducted by private auditors and tax authorities only re-audit a sample of firms. This research spans the years from 2011, when the law was first implemented, to 2019. The thesis is organized into five chapters. Chapter 1 provides an overall introduction, while Chapter 2 outlines the essential aspects of the TC. Chapters 3 and 4 focus on the quantitative research that addresses the central questions of the study. Together, these three chapters form the main body of the thesis, leading to the concluding insights in Chapter 5. The following paragraphs provide further details on Chapters 2, 3, and 4. Chapter 2 examines the Greek legislative landscape, highlighting the pressures faced by the government from 2010 to 2011 to strengthen corporate tax audit procedures and public revenue. It introduces the alternative tax audit procedure, the Tax Certificate, which was implemented to address these pressures and serves as context for the empirical analysis in later chapters. Moreover, the chapter presents insights from prominent members of the tax audit industry gathered during a 2021 online event hosted by the Academy of Taxation and Accounting (Tax Academy) of the European Public Law Organization (EPLO), entitled “10 Years of Tax Certificate Valuation and Prospects of the Institution”. In Chapter 3, tax audit fees are used as an indicator of audit quality, serving as a measure to evaluate it. The relationship between tax audit fees and tax aggressiveness is negative, meaning that higher fees are associated with lower tax aggressiveness, which indicates the presence of auditor independence. It is proposed that tax aggressiveness represents a principal-agent issue, with tax audit fees serving as a measurable agency cost. To test this hypothesis, proprietary data on tax audit fees from 2011 to 2019, obtained from the Institute of Certified Public Accountants of Greece (SOEL), is utilized. The findings reveal a robust and consistent inverse relationship, indicating that higher tax audit fees are significantly associated with a decrease in corporate tax aggressiveness. Chapter 4 examines the impact of the 2016 regulation. Following this regulatory shift, companies were required to choose between private and state tax audits. This chapter investigates how this post-2016 choice influences tax aggressiveness and tax audit fees. Building on existing literature, it is posited that the decision to undergo an audit sends a signal that distinguishes low-risk firms from high-risk ones (Jensen & Meckling, 1976; Kausar, Shroff, & White, 2016). Lower-risk firms are more likely to adopt less aggressive tax policies, indicating to auditors that less audit effort may be necessary. The findings indicate that tax aggressiveness declined after the transition to voluntary tax audits, with a greater reduction observed among firms that opted for tax audits post-2016 compared to those that did not. Furthermore, tax audit fees decreased after this shift, with a more pronounced reduction among firms that engaged BIG4 auditors post-2016 relative to those that did not.

Η διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στο Φορολογικό Πιστοποιητικό (ΦΠ) στην Ελλάδα. Το 2011 τέθηκε σε ισχύ ένας νέος φορολογικός νόμος, βάσει του οποίου οι Ορκωτοί Ελεγκτές και οι ελεγκτικές εταιρείες υποχρεώθηκαν να διενεργούν φορολογικούς ελέγχους και να εκφράζουν γνώμη για τη φορολογική συμμόρφωση των ελεγχόμενων. Οι ελεγκτικές εταιρείες απέκτησαν έτσι έναν σημαντικό ρόλο στις ρυθμιστικές προσπάθειες της κυβέρνησης, καθώς, βάσει του νέου φορολογικού καθεστώτος, οι φορολογικοί έλεγχοι διεξάγονται κυρίως από ιδιώτες ελεγκτές, ενώ οι φορολογικές αρχές επανελέγχουν μόνο ένα δείγμα αυτών εταιρειών. Η έρευνα καλύπτει την περίοδο από το 2011, όταν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ο νόμος, έως το 2019. Η διατριβή οργανώνεται σε πέντε κεφάλαια. Το Κεφάλαιο 1 παρέχει μια γενική εισαγωγή, ενώ το Κεφάλαιο 2 περιγράφει τις βασικές πτυχές του ΦΠ. Τα Κεφάλαια 3 και 4 εστιάζουν στην ποσοτική έρευνα που απαντά στα βασικά ερωτήματα της διατριβής. Τα τρία αυτά κεφάλαια αποτελούν τον κύριο κορμό της διατριβής, οδηγώντας στα συμπεράσματα του Κεφαλαίου 5. Οι ακόλουθες παράγραφοι παρέχουν περισσότερες λεπτομέρειες για τα Κεφάλαια 2, 3 και 4. Το Κεφάλαιο 2 εξετάζει το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, αναδεικνύοντας τις πιέσεις που αντιμετώπισε η κυβέρνηση την περίοδο 2010-2011 για την ενίσχυση των διαδικασιών φορολογικών ελέγχων και τη βελτίωση των δημοσίων εσόδων. Παρουσιάζεται η εναλλακτική διαδικασία φορολογικού ελέγχου, το Φορολογικό Πιστοποιητικό (Tax Certificate), που εφαρμόστηκε για την αντιμετώπιση αυτών των πιέσεων και λειτουργεί ως βάση για την εμπειρική ανάλυση στα επόμενα κεφάλαια. Επιπλέον, το κεφάλαιο παρουσιάζει απόψεις διακεκριμένων μελών του κλάδου φορολογικών ελέγχων που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια διαδικτυακής εκδήλωσης το 2021, που διοργάνωσε η Ακαδημία Φορολογίας και Λογιστικής (Tax Academy) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO), με τίτλο «10 Χρόνια Αξιολόγησης του Φορολογικού Πιστοποιητικού και Προοπτικές του Θεσμού». Στο Κεφάλαιο 3, οι ελεγκτικές αμοιβές από φορολογικούς ελέγχους (tax audit fees) χρησιμοποιούνται ως δείκτης ποιότητας ελέγχου (audit quality). Η σχέση μεταξύ των φορολογικών ελεγκτικών αμοιβών (tax audit fees) και της φορολογικής επιθετικότητας (tax aggressiveness) είναι αρνητική, υποδηλώνοντας ότι υψηλότερες αμοιβές συνδέονται με χαμηλότερη φορολογική επιθετικότητα, που αποτελεί ένδειξη ελεγκτικής ανεξαρτησίας (auditor independence). Προτείνεται ότι η φορολογική επιθετικότητα αποτελεί πρόβλημα εντολέα-εντολοδόχου (principal-agent), με τις αμοιβές φορολογικών ελέγχων να λειτουργούν ως μετρήσιμο κόστος εντολέα (agency cost). Για τη δοκιμή αυτής της υπόθεσης, χρησιμοποιούνται δεδομένα από το 2011 έως το 2019, που προέρχονται από το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών Ελλάδος (ΣΟΕΛ). Τα ευρήματα αποκαλύπτουν μια ισχυρή και σταθερή αντίστροφη σχέση, υποδεικνύοντας ότι υψηλότερες φορολογικές ελεγκτικές αμοιβές συνδέονται σημαντικά με μείωση της εταιρικής φορολογικής επιθετικότητας (corporate tax aggressiveness). Το Κεφάλαιο 4 εξετάζει μια αλλαγή στο νομοθετικό πλαίσιο του ΦΠ το 2016, όπου οι ελεγχόμενες εταιρείες κλήθηκαν να επιλέξουν μεταξύ ιδιωτικών και κρατικών φορολογικών ελέγχων. Το κεφάλαιο διερευνά πώς αυτή η επιλογή μετά το 2016 επηρεάζει τη φορολογική επιθετικότητα και τις φορολογικές ελεγκτικές αμοιβές. Λαμβάνοντας υπόψη την ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία, προτείνεται ότι η απόφαση για έλεγχο στέλνει ένα σήμα (signal) που διακρίνει τις εταιρείες χαμηλού κινδύνου από εκείνες του υψηλού κινδύνου (Jensen & Meckling, 1976; Kausar, Shroff, & White, 2016). Οι εταιρείες χαμηλότερου κινδύνου είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν λιγότερο επιθετικές φορολογικές πολιτικές, υποδηλώνοντας στους ελεγκτές ότι απαιτείται λιγότερη προσπάθεια (audit effort) για την διεξαγωγή των ελέγχων. Τα ευρήματα δείχνουν ότι η φορολογική επιθετικότητα μειώθηκε μετά τη μετάβαση σε εθελοντικούς φορολογικούς ελέγχους, με μεγαλύτερη μείωση να παρατηρείται στις εταιρείες που επέλεξαν ελέγχους μετά το 2016 σε σύγκριση με αυτές που δεν επέλεξαν. Επιπλέον, οι ελεγκτικές φορολογικές αμοιβές μειώθηκαν μετά από αυτή τη μετάβαση, με πιο έντονη μείωση να παρατηρείται στις εταιρείες που συνεργάστηκαν με τις BIG4 ελεγκτικές εταιρείες μετά το 2016, σε σχέση με εκείνες που δεν το επέλεξαν.