Η ηθική και η δεοντολογία της συντήρησης των δημόσιων τοιχογραφιών και της τέχνης του δρόμου (street art)

Abstract

The ethics and principles of the Conservation of public urban art, including public murals, street art, and graffiti, represent an emerging field of research that has garnered increasing interdisciplinary interest. Despite this growing attention, the field remains underexplored. This research is tied to the broader reconsideration of conservation principles in dialogue with society, particularly in the context of recent economic, social, and political crises. Street art inherently interacts with its man-made and natural environment, leading to rapid deterioration that affects its material, meaning, and cultural significance, often culminating in its eventual disappearance. Public space is examined as a deterioration factor and an essential interpretative element. The research explores the role of Conservation in values assessment, in synergy with societal, political, scientific, and institutional stakeholders during the transition from, the non-intentional to the protected monument. Case studies highlight the challenges of applying general ethical conservation principles to urban artworks, underscoring the necessity for a more nuanced approach. Damage and loss are reframed as interpretive tools that foster communication and understanding, while conservation is presented as a method for studying the entire life cycle of a work—from its creation to its natural demise. A different perspective is thus assembled that emphasizes the scientific, social, and educational significance of urban artworks. It treats urban surfaces as open, ongoing, dynamic works, positions deterioration as a communicative tool of knowledge, and integrates public and conservation practice into the artwork’s life. By involving public engagement, leveraging the educational value of the works, and employing open conservation methods, the practice of conservation is redefined as both a political act and an essential component of the dialogue surrounding the common urban environment.

Η ηθική και δεοντολογία της Συντήρησης των δημόσιων αστικών έργων, δηλαδή των δημόσιων τοιχογραφιών, της τέχνης του δρόμου (τέχνης του δρόμου) και του γκραφίτι είναι ένα νέο πεδίο έρευνας, που συγκεντρώνει αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον, υπό την οπτική διαφορετικών γνωστικών πεδίων, χωρίς να έχει μέχρι στιγμής διερευνηθεί διεξοδικά. Συνδέεται με την γενικότερη τάση επανεξέτασης των αρχών της Συντήρησης των έργων τέχνης, όπως αυτή διαμορφώνεται σε μια διαδικασία διαλόγου με την κοινωνία, ιδιαίτερα στο περιβάλλον της πρόσφατης οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης. Η τέχνη του δρόμου αλληλοεπιδρά με το ανθρωπογενές και το φυσικό περιβάλλον της, με αποτέλεσμα το υλικό αλλά και το νόημά της να υπόκεινται ταχύτατα σε αλλοιώσεις και εν τέλει σύντομα να εξαφανίζεται. Αφετηρία της έρευνας της παρούσας διατριβής είναι η αποσαφήνιση των χαρακτηριστικών των δημόσιων αστικών έργων και η σημασία του χώρου ως παράγοντα φθοράς αλλά και ερμηνευτικού στοιχείου. Διερευνάται ο ρόλος της Συντήρησης στην απόδοση αξιών, σε συνέργεια με την κοινωνία, τους πολιτικούς, επιστημονικούς και θεσμικούς φορείς, κατά τη μετάβαση από το μη σκόπιμο στο προστατευόμενο μνημείο. Οι επιλογές των μελετών περιπτώσεων που εξετάζονται καταδεικνύουν τη δυσκολία προσαρμογής γενικών ηθικών επιλογών της συντήρησης της πολιτισμικής κληρονομιάς και διαγράφουν την ανάγκη διαφορετικής οπτικής στην ιδέα της διατήρησης. Η φθορά και η απώλεια εκτιμώνται ως ερμηνευτικά εργαλεία, μέσα επικοινωνίας και κατανόησης. Η Συντήρηση προβλέπει τη μελέτη του έργου σε όλες τις φάσεις του κύκλου της ζωής του, από τη δημιουργία έως το τέλος του. Συγκροτείται έτσι, μια διαφορετική οπτική που εστιάζει στην επιστημονική, κοινωνική και εκπαιδευτική αξία των έργων, αντιμετωπίζοντας τις αστικές επιφάνειες ως ανοιχτά, σε εξέλιξη έργα, τη φθορά ως επικοινωνιακό εργαλείο γνώσης, τους θεατές και τη συντήρηση ως μέρος της ζωής των έργων. Η εμπλοκή του κοινού, η εκπαιδευτική αξία των έργων και η ανοιχτή Συντήρηση ως μέσο εκπαίδευσης, πρόληψης, προστασίας και ενίσχυσης της κοινωνικής αποδοχής, επεκτείνει τη Συντήρηση σε πολιτική πράξη και μέρος του διαλόγου για τη λειτουργία του κοινού χώρου.