Η επιχειρησιακή πρακτική της οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών (evacuation) για την προστασία της ανθρώπινης ζωής από τις δασικές πυρκαγιές στις περιοχές διεπαφής δασών και οικισμών wildland urban interface (WUI)

Abstract

Greece is a country in Southeastern Europe located in the Mediterranean. Every year, it faces catastrophic and occasionally deadly forest fires. As part of the management of the impacts of forest fires, particularly for public safety in the Wildland Urban Interface WUI areas, evacuation is implemented in Greece. This practice has been used since 2018 in almost every forest fire that threatens inhabited areas and has proven to be particularly effective in protecting human life, significantly reducing human losses. Although evacuation policy has received international recognition for protecting human life, research has shown that it is not the only option, as the nature and dynamics of forest fires require the existence of alternative choices. The purpose of this research is to investigate all factors that affect evacuation tactics and to examine other viable solutions. To satisfy the main objective of the research as well as the specific goals, a nationwide survey was conducted in the municipalities that implemented evacuation during the fire seasons of 2021-2022, in order to gather data related to the methodology of planning, organizing, and executing this practice. Additionally, human behavior and residents' reactions were recorded regarding evacuation warnings due to the 2021 NE Attica forest fire (Varympompi). The findings of the research confirm that early evacuation is a safe choice during a forest fire. However, it is not one size fits all solution and cannot be safely applied in all cases. For this reason, the development of individual and highly specialized evacuation plans is required for each vulnerable area, encompassing feasible solutions for every possible scenario. Furthermore, it is demonstrated that the safe and effective implementation of evacuation requires the seamless collaboration of all involved stakeholders and services in each phase of the disaster cycle. In conclusion, the active participation of the local community plays a crucial role in the outcome of any institutionalized effort aimed at addressing the consequences of a catastrophic event. The results of the research can be used to improve evacuation planning and protect the public from forest fires.

Η Ελλάδα είναι μια χώρα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που βρίσκεται στη Μεσόγειο. Κάθε χρόνο αντιμετωπίζει καταστροφικές και περιστασιακά θανατηφόρες δασικές πυρκαγιές. Στο πλαίσιο διαχείρισης των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών και ιδιαίτερα για την προστασία του κοινού σε περιοχές διεπαφής μεταξύ δάσους-άστυ Wildland Urban Interface (WUI), εφαρμόζεται στην Ελλάδα το μέτρο της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών (ΟΑΠ). Η πρακτική της οργανωμένης απομάκρυνσης του πλήθους χρησιμοποιείτε από το 2018 σχεδόν σε κάθε δασική πυρκαγιά που απειλεί κατοικημένες περιοχές και έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στην προστασία της ανθρώπινης ζωής, καθώς έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση των ανθρώπινων απωλειών. Παρόλο που η τακτική αυτή έχει λάβει διεθνή αναγνώριση για την προστασία της ανθρώπινης ζωής, υπάρχουν έρευνες οι οποίες έχουν αποδείξει ότι δεν είναι η μοναδική επιλογή καθώς η φύση και η δυναμική των δασικών πυρκαγιών απαιτούν την ύπαρξη εναλλακτικών. Η παρούσα έρευνα έχει ως σκοπό την διερεύνηση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την οργάνωση και εκτέλεση της απόφασης για ΟΑΠ όπως επίσης και την εξέταση άλλων βιώσιμων λύσεων. Για την ικανοποίηση του παραπάνω σκοπού αλλά και των επιμέρους ερευνητικών στόχων πραγματοποιήθηκε πανελλαδική έρευνα στους Δήμους που έλαβαν την απόφαση της ΟΑΠ σε δασικές πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν εντός των αντιπυρικών περιόδων των ετών 2021-2022, ώστε να αντληθούν στοιχεία σχετικά με τη μεθοδολογία σχεδιασμού, οργάνωσης και εκτέλεσης αυτής της πρακτικής. Επιπρόσθετα, διεξήχθη έρευνα για τη δασική πυρκαγιά της ΒΑ Αττικής το 2021 (Βαρυμπόμπη) στην οποία καταγράφηκε και αξιολογήθηκε η οργάνωση σε επίπεδο ιδιοκτησίας και η συμπεριφορά των κατοίκων σε σχέση με την πυρκαγιά και την προληπτική απομάκρυνση. Τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαιώνουν ότι η ΟΑΠ είναι μια εξαιρετική επιλογή κατά τη διάρκεια δασικής πυρκαγιάς. Ωστόσο δεν είναι η μοναδική και δεν μπορεί να εφαρμοστεί με ασφάλεια σε όλες τις περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό απαιτείται η εκπόνηση μεμονωμένων και απόλυτα εξειδικευμένων σχεδίων για κάθε μια ευάλωτη περιοχή που θα περιλαμβάνουν εφικτές λύσεις για κάθε περίσταση. Επιπλέον, αποδεικνύεται ότι η ασφαλής και αποδοτική εφαρμογή του μέτρου της προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών απαιτεί την άρτια συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών σε κάθε μία από τις φάσεις του κύκλου της καταστροφής. Εν κατακλείδι, η ενεργητική συμμετοχή της τοπικής κοινότητας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση κάθε θεσμοθετημένης προσπάθειας που έχει ως σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων ενός καταστροφικού γεγονότος. Τα αποτελέσματα της έρευνας δύναται να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση του σχεδιασμού εκκένωσης και την προστασία του κοινού από τις δασικές πυρκαγιές.