Η ερασιτεχνική ενασχόληση με την τέχνη της φωτογραφίας ως μαθησιακή εμπειρία: υπό το πρίσμα της μη τυπικής και άτυπης μάθησης

Abstract

This dissertation explores the integration of photography into the social sphere as a medium of artistic expression, with a particular emphasis on its educational dimension. It seeks to elucidate the learning mechanisms that contribute to the development of the amateur photographer, proposing an interpretive model that underscores the role of personal interest as an intrinsic motivating force capable of fostering meaningful learning through non-formal and informal learning pathways. The dissertation addresses key issues such as the evolution of personal interest, the strategies and methodologies employed during the research process, the obstacles encountered and the facilitators that aid progress, as well as the formation of individual expertise and the conceptualization of the artistic field of photography in constructing the photographer's identity. The research methodology employed qualitative methods, including semi-structured interviews and observations of 40 participants, comprising 32 amateur photographers and 8 photography instructors. The researcher's personal engagement as an amateur in artistic photography also played a significant role. The data, derived from thematic analysis of the interviews, as well as from the existing literature, were triangulated and structured into five thematic axes corresponding to the research questions that were posed. The findings reveal that amateur photography is a domain of engagement that transcends age, often originating from family moments and personal experiences, serving not merely as a means of documentation but as a process of constructing meaning. Key factors influencing the development of the amateur photographer include the opportunities provided by the broader socio-cultural context, economic considerations, the critique received, and, most importantly, the time available. The social dimension of the phenomenon also exerts substantial influence. Participation in groups with shared interests, the cultivation of social relationships, interaction with peers, and dialogue with inspiring figures within the educational field significantly bolster the amateur photographer’s practice. Four stages of development are identified, determined not only by the quality of the photographic output but, more crucially, by the intensity of interest, active participation, and commitment exhibited by the amateur artist.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τη διείσδυση της φωτογραφίας στον κοινωνικό χώρο ως μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και εστιάζει στη μαθησιακή διάσταση της διαδικασίας. Επιχειρεί να αποσαφηνίσει τους μηχανισμούς μάθησης που οδηγούν στη συγκρότηση του ερασιτέχνη φωτογράφου, δημιουργώντας ένα μοντέλο ερμηνείας που αναδεικνύει το ρόλο του ενδιαφέροντος ως εσωτερική κινητήρια δύναμη, ικανή να οδηγήσει σε ουσιαστική μάθηση μέσα από μη τυπικές και άτυπες μαθησιακές διαδρομές. Θέματα που προσεγγίζονται είναι η ανάπτυξη του προσωπικού ενδιαφέροντος, οι στρατηγικές και οι μέθοδοι που ακολουθούνται, τα εμπόδια και οι διευκολυντές της πορείας και η αντίληψη που σχηματίζεται για την ατομική ειδημοσύνη αλλά και τον καλλιτεχνικό χώρο της φωτογραφίας, προκειμένου να συγκροτηθεί η ταυτότητα του καλλιτέχνη φωτογράφου. Το μεθοδολογικό πλαίσιο της έρευνας ακολούθησε ποιοτικές μεθόδους, ημιδομημένες συνεντεύξεις και παρατηρήσεις 40 ερευνητικών υποκειμένων, 32 ερασιτεχνών φωτογράφων και 8 δασκάλων της φωτογραφίας, ενώ σημαντική ήταν και η προσωπική εμπλοκή της ερευνήτριας, που θήτευσε ως ερασιτέχνης στην καλλιτεχνική φωτογραφία. Τα δεδομένα, που προέκυψαν από τη θεματική ανάλυση των συνεντεύξεων, καθώς και από την υπάρχουσα βιβλιογραφία, τριγωνοποιήθηκαν και οργανώθηκαν σε πέντε θεματικούς άξονες, αντίστοιχους των ερευνητικών ερωτημάτων που τέθηκαν. Τα συμπεράσματα ανέδειξαν την ερασιτεχνική φωτογραφία ως ένα πεδίο ενασχόλησης που δεν περιορίζεται ηλικιακά, έχει συχνά αφετηρία τις οικογενειακές στιγμές και τις προσωπικές εμπειρίες, και λειτουργεί όχι ως απλή αποτύπωση αλλά και ως μέσο κατασκευής νοήματος. Στη διαδρομή αυτή σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη είναι οι ευκαιρίες που προσφέρονται στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, ο οικονομικός παράγοντας, η κριτική που ασκείται και κυρίως ο διαθέσιμος χρόνος, ενώ μεγάλη επίδραση ασκεί και η κοινωνική πλευρά του φαινομένου. Είναι έντονη η επίδραση που ασκούν η ένταξη σε ομάδα με κοινό ενδιαφέρον, η κοινωνικοποίηση και η δημιουργία κοινωνικών σχέσεων, αλλά και ο συγχρωτισμός με ομότιμους ή η συνάντηση με έναν εμπνευσμένο δάσκαλο. Στην εξελικτική αυτή πορεία των ερασιτεχνών φωτογράφων αναγνωρίστηκαν τέσσερα στάδια εξέλιξης, που προσδιορίζονται όχι από το φωτογραφικό αποτέλεσμα αλλά κυρίως από την ένταση του ενδιαφέροντος και τη συνακόλουθη ενεργή συμμετοχή και δέσμευση που αποφασίζει ο ερασιτέχνης.