Η δημιουργία ενός πρότυπου Δασικού Χάρτη, σύμφωνα με τις σύγχρονες οικονομοτεχνικές προδιαγραφές, κοινωνικές απαιτήσεις και νομοθετικές ρυθμίσεις

Abstract

A standard Forest Map, which is created based on modern economic and technical specifications, social demands, and legislative regulations, constitutes a fundamental process for surveying and identifying forests and forested areas. This project incorporates economic and social parameters, is implemented according to clear technical guidelines, and is grounded on a specific legal background. The classification of an area as forested or non-forested holds significant economic, social, political, and environmental importance, a fact evidenced by the longstanding efforts of the Greek state to organize and implement the development of the Forest Cadastre, initially, and subsequently, the creation of Forest Maps, through the relevant legislative regulations.The Forest Cadastre was established in our country by Law 248/1976. It was part of the National Cadastre and concerned forest lands, which cover 70% of the country's total land area. The importance of the Forest Cadastre lies in its necessity for the creation of the National Cadastre, which, according to modern understanding, is the detailed inventory of properties under the auspices of the State. The preparation of the National Cadastre began with Law 2308/1995, as part of the effort to establish in Greece a system of legal relations concerning real estate, based on cadastral records. Thus, the previously prevailing system of Registrations and Mortgages began to be replaced by the Cadastral system.The drawing up of Forest Maps was established by Law 2664/1998. The process for the creation of these maps typically precedes the Cadastre, as the ownership status of an area is closely tied to its forest designation. The connection between the Forest Map and the Cadastre is institutionalized, and the Hellenic Cadastre, as the organizing body, is responsible for ensuring the smooth implementation of the entire process for the creation of Forest Maps.Mapping of forest areas is carried out by the Forest Service based on established technical specifications. Validated Forest Maps certify whether an area is classified as forest or non-forest. However, until recently, the classification of an area’s form was done by Forest Offices through a decision on the designation of forest lands, which were established by Law 998/79, a law of great importance to Forest Legislation as it defines the basic concepts of forests.As previously mentioned, the creation of a Forest Map serves the need to depict the forest or non-forest character of lands. This is particularly significant in the case of Samothraki, which is the focus area of this study and has an unclear ownership status. The Municipality of Samothraki is considered a Small Island Municipality and a Mountainous Disadvantaged Municipality. Most of this Municipality is covered by forested areas, which are being reduced due to uncontrolled grazing. The vast majority of the island's land is covered by pastures and forests (35.7% and 33.2%, respectively), with a much lower percentage being cultivated land (17.3%), while small percentages are covered by settlements, water, and other areas. Forest vegetation is found in parts of the mountainous mass and extends to the coastal zone. Pastures are located in various parts of the mountainous region, extend into the lowland coastal areas, and are interspersed with forest areas. The island's avifauna, endemic plants, valuable habitats, and the landscape's particular aesthetic value have contributed to its inclusion in the Natura 2000 network.The forests of Samothraki are private, public, formerly communal - now municipal - monastic, and occupied. The unclear ownership status of occupied, public, municipal,and private lands, as well as the unclear status of co-ownership, poses a significant problem for the island. Due to such ambiguities, mainly found in forests, forested, and rangeland areas, illegal encroachments, land grabs, and claims occur, which do not favor economic development and protection of the environment. Moreover, the delineation of the forests of Samothraki is descriptive and based on often indeterminate place names. Thus, with the exception of the Martine Forest, which is state-owned, the ownership of other forested areas is disputed.In recent decades, Samothraki has been ecologically degraded, with the primary cause being overgrazing due to the large number of goats and sheep grazing uncontrollably. Additionally, the island's geomorphology and microclimate result in extreme weather events, which, combined with steep terrain, the absence of low mountain vegetation due to overgrazing, and soil erosion, cause significant infrastructure problems. Fires, tourist exploitation, illegal logging, and poaching also contribute to environmental degradation.The creation of the Forest Map of the island can help mitigate the aforementioned problems. The main goal in a cartographic design is to represent geospatial data, concepts, and relationships on a map. In the context of the creation of a Forest Map, such as in this study, the purpose is to investigate forested areas, codify the data collected during the research, and depict this information on appropriate cartographic material. A key role in this process is played by the comparison of aerial photographs from earlier and recent years for the same area, in order to draw conclusions about whether an area is forested or not.The creation of the Forest Map is a complex process that incorporates geospatial data, analyzes land uses, and maps forested areas using modern technology. The data are collected from various sources, processed, and then verified. The process is completed with the publication of the final Forest Map.In particular, during the creation of the Forest Map of Samothraki, specialized materials and methods were used, with the aim of accurately mapping the forest areas. In this study, the creation of the standard Forest Map was based on photo interpretations from 1945 and 2015, as well as on-site inspections. Essentially, the Forest Map is built from polygons with dual classification, derived from photo interpretation when the same areas are compared in older and more recent aerial photographs. The vegetation polygon or coverage polygon is the basic mapping unit and represents a continuous area that differs from its neighbors due to its distinct form and coverage.During the process of creating the Forest Map of Samothraki, aerial photographs and satellite images, Digital Terrain Models, Topographic and Thematic Maps, and Geographic Information Systems (GIS) Software were used as materials. Methods included data collection, photogrammetry and remote sensing, Digital Terrain Model analysis, on-site inspections and sampling, as well as the integration of data into GIS.The Forest Map created in this study depicts the coverage forms of each area, which is not a snapshot, but a chronological representation that shows all changes that have occurred over time. Modern photogrammetry and remote sensing technologies, geographic information systems, and on-site verification methods were used to create the Forest Map. A methodology was developed in the context of map creation that can be utilized for the accurate mapping of forested areas and the rational management of natural resources.Difficulties were encountered during the creation of the Forest Map due to the geomorphology of Samothraki, the steep slopes, and the varied vegetation, as well as technical difficulties. Every possible effort was made to overcome these problems in order to ensure the effectiveness of the cartographic design, meaning the transmission of spatial information clearly, accurately, without unnecessary elements, and always in accordance with cartographic principles.

Ένας πρότυπος Δασικός Χάρτης, ο οποίος δημιουργείται βάσει των σύγχρονων οικονομοτεχνικών προδιαγραφών, των κοινωνικών απαιτήσεων και των νομοθετικών ρυθμίσεων, αποτελεί, καταρχήν, τη διαδικασία που απαιτείται, προκειμένου να αποτυπωθούν και να προσδιοριστούν τα δάση και οι δασικές εκτάσεις. Πρόκειται για ένα έργο που εμπεριέχει οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους, ενώ υλοποιείται σύμφωνα με σαφείς τεχνικούς κανόνες και εδράζεται σε συγκεκριμένο νομοθετικό υπόβαθρο. Η αποτύπωση του χαρακτηρισμού μιας έκτασης ως δασικής ή ως μη δασικής έχει ιδιαίτερη σημασία από οικονομική, κοινωνική, πολιτική και περιβαλλοντική άποψη, γεγονός που τεκμηριώνεται από τις επί σειρά ετών προσπάθειες του Ελληνικού κράτους για την οργάνωση και την υλοποίηση της κατάρτισης του Δασικού Κτηματολογίου, αρχικά, και, στη συνέχεια, της δημιουργίας των Δασικών Χαρτών, μέσα από τις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις.Το Δασικό Κτηματολόγιο καθιερώθηκε στη χώρα μας με το Νόμο 248/1976. Υπαγόταν στο Εθνικό Κτηματολόγιο και αφορούσε στις δασικές εκτάσεις, οι οποίες καλύπτουν το 70% της συνολικής έκτασης της χώρας. Η σημασία του Δασικού Κτηματολογίου έγκειται στην αναγκαιότητά του προκειμένου να καταρτιστεί το Εθνικό Κτηματολόγιο, που είναι, σύμφωνα με τη σύγχρονη αντίληψη, η λεπτομερής απογραφή κτημάτων υπό την αιγίδα του Δημοσίου. Η κατάρτιση του Εθνικού Κτηματολογίου ξεκίνησε με το Νόμο 2308/1995, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την καθιέρωση στην Ελλάδα ενός συστήματος έννομων σχέσεων σχετικά με τα ακίνητα, βασισμένου στα κτηματολογικά βιβλία. Έτσι, το έως τότε ισχύον σύστημα των Μεταγραφών και των Υποθηκών άρχισε να αντικαθίσταται από το σύστημα του Κτηματολογίου.Η κατάρτιση των Δασικών Χαρτών θεσπίστηκε με το Νόμο 2664/1998. Η διαδικασία για τη δημιουργία των χαρτών αυτών κανονικά προηγείται του Κτηματολογίου, αφού το ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας περιοχής συνδέεται στενά με τη δασική μορφή της περιοχής. Η σύνδεση του Δασικού Χάρτη με το Κτηματολόγιο είναι θεσμοθετημένη και το Ελληνικό Κτηματολόγιο αναλαμβάνει, ως φορέας οργάνωσης, την ευθύνη για την ομαλή διεξαγωγή όλης της διαδικασίας υλοποίησης των Δασικών Χαρτών.Οι χαρτογραφήσεις δασικών περιοχών υλοποιούνται από τη Δασική Υπηρεσία βάσει θεσπισμένων τεχνικών προδιαγραφών. Οι κυρωμένοι Δασικοί Χάρτες πιστοποιούν τον δασικό ή μη δασικό χαρακτήρα μιας έκτασης. Μέχρι πρόσφατα, ωστόσο, ο χαρακτηρισμός της μορφής μιας έκτασης γινόταν από τα Δασαρχεία με τις Πράξεις Χαρακτηρισμού, οι οποίες καθιερώθηκαν με το Νόμο 998/79, ο οποίος έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Δασική Νομοθεσία, επειδή ορίζονται οι βασικές έννοιες του δάσους.Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η κατάρτιση ενός Δασικού Χάρτη εξυπηρετεί την ανάγκη για την αποτύπωση του δασικού ή του μη δασικού χαρακτήρα των εκτάσεων. Για τον λόγο αυτό, ιδιαίτερα στην περίπτωση της Σαμοθράκης, που αποτελεί την περιοχή έρευνας στην παρούσα μελέτη και παρουσιάζει ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς, η κατάρτιση ενός Δασικού Χάρτη έχει ιδιαίτερη σημασία. Ο Δήμος Σαμοθράκης θεωρείται Μικρός Νησιωτικός Δήμος και Ορεινός Μειονεκτικός Δήμος. Το μεγαλύτερο μέρος του Δήμου αυτού καλύπτεται από δασικές εκτάσεις, στη μείωση των οποίων συντελεί η ανεξέλεγκτη βόσκηση. Το μεγαλύτερο ποσοστό της εδαφικής έκτασης του νησιού καλύπτεται από βοσκότοπους και δάση (ποσοστά 35,7% και 33,2% αντίστοιχα), πολύ χαμηλότερο είναι το ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων(17,3%), ενώ μικρά είναι τα ποσοστά της έκτασης που καλύπτουν οι οικισμοί, τα ύδατα και οι υπόλοιπες εκτάσεις. Η δασική βλάστηση εντοπίζεται σε τμήμα του ορεινού όγκου και απλώνεται μέχρι την παράκτια ζώνη. Οι βοσκότοποι βρίσκονται σε διάφορα σημεία στον ορεινό όγκο, εκτείνονται στις πεδινές παραθαλάσσιες εκτάσεις και εμπλέκονται με τις δασικές εκτάσεις. Η ορνιθοπανίδα, τα ενδημικά φυτά, οι αξιόλογοι βιότοποι και η ιδιαίτερη αισθητική αξία του τοπίου συνέβαλαν στην ένταξη του νησιού στις περιοχές Natura 2000.Τα δάση της Σαμοθράκης είναι ιδιωτικά, δημόσια, πρώην κοινοτικά – νυν δημοτικά, μοναστηριακά και διακατεχόμενα. Το ασαφές ιδιοκτησιακό καθεστώς διακατεχόμενων, δημόσιων, δημοτικών και ιδιωτικών εκτάσεων, όπως και το μη σαφές καθεστώς συνιδιοκτησίας αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για το νησί. Εξαιτίας τέτοιων ασαφειών, που εντοπίζονται κυρίως στα δάση, στις δασικές και στις χορτολιβαδικές εκτάσεις, λαμβάνουν χώρα αυθαιρεσίες, καταπατήσεις και διεκδικήσεις που δεν ευνοούν την οικονομική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η οριοθέτηση των δασών της Σαμοθράκης είναι περιγραφική και βασίζεται σε τοπωνύμια συχνά απροσδιόριστα. Έτσι, με εξαίρεση το δάσος Μαρτίνη, το οποίο είναι ιδιοκτησία του Δημοσίου, η ιδιοκτησία των άλλων δασικών εκτάσεων αμφισβητείται.Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η Σαμοθράκη έχει υποβαθμιστεί από οικολογική άποψη, με βασικότερη αιτία για την κατάσταση αυτή την υπερβόσκηση εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των αιγοπροβάτων, τα οποία βοσκούν ανεξέλεγκτα. Επιπλέον, η γεωμορφολογία και το μικροκλίμα του νησιού έχουν ως αποτέλεσμα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία σε συνδυασμό με τις απότομες εδαφικές κλίσεις, την ανυπαρξία χαμηλής ορεινής βλάστησης εξαιτίας της υπερβόσκησης και τη διάβρωση του εδάφους, προκαλούν σημαντικά προβλήματα στις υποδομές. Επίσης, στην περιβαλλοντική υποβάθμιση συντελούν οι πυρκαγιές, η τουριστική εκμετάλλευση, η παράνομη υλοτομία και η λαθροθηρία.Η κατάρτιση του Δασικού Χάρτη του νησιού μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό των προβλημάτων που αναφέρθηκαν. Ο κύριος στόχος στο πλαίσιο μιας χαρτογραφικής σχεδίασης είναι να αναπαρασταθούν τα γεωχωρικά δεδομένα, οι έννοιες και οι σχέσεις σε έναν χάρτη. Στο πλαίσιο της κατάρτισης ενός Δασικού Χάρτη, όπως αυτού στην παρούσα μελέτη, σκοπός είναι η διερεύνηση των δασικών εκτάσεων, η κωδικοποίηση των στοιχείων που συλλέγονται στο πλαίσιο της έρευνας, καθώς και η απεικόνιση των στοιχείων στο κατάλληλο χαρτογραφικό υλικό. Βασικό ρόλο στην εν λόγω διαδικασία διαδραματίζει η αντιπαραβολή αεροφωτογραφιών παλαιότερης και πρόσφατης λήψης για την ίδια έκταση, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για τον δασικό ή μη δασικό χαρακτήρα της έκτασης.Η κατάρτιση του Δασικού Χάρτη είναι μια διαδικασία πολύπλοκη, κατά την οποία ενσωματώνονται γεωχωρικά δεδομένα, αναλύονται χρήσεις γης και χαρτογραφούνται δασικές εκτάσεις με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας. Τα δεδομένα συλλέγονται από ποικίλες πηγές, υπόκεινται σε επεξεργασία, ενώ ακολουθεί η επαλήθευση των δεδομένων αυτών. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με τη δημοσίευση του τελικού Δασικού Χάρτη.Ειδικότερα, κατά την κατάρτιση του Δασικού Χάρτη της Σαμοθράκης αξιοποιήθηκαν εξειδικευμένα υλικά και μέθοδοι, με στόχο την ακριβή αποτύπωση των δασικών εκτάσεων. Στην παρούσα μελέτη, η δημιουργία του πρότυπου Δασικού Χάρτη στηρίχτηκε σε φωτοερμηνείες του έτους 1945, σε φωτοερμηνείες του έτους 2015, καθώς και σε επιτόπιες αυτοψίες. Στην ουσία, ο Δασικός Χάρτης δομείται από πολύγωνα με διπλό χαρακτηρισμό, που προκύπτει με βάση φωτοερμηνεία, όταν συνδυάζεται η απεικόνιση των εκτάσεων σε παλαιότερη και σε πρόσφατη αεροφωτογραφία. Το φυτοπολύγωνο ή πολύγωνο κάλυψης είναι βασική μονάδα χαρτογράφησης και αποτελεί μια συνεχόμενη έκταση που ξεχωρίζει από τις γειτονικές της λόγω της διαφορετικής μορφής και κάλυψης.Κατά τη διαδικασία της κατάρτισης του Δασικού Χάρτη της Σαμοθράκης αξιοποιήθηκαν, ως υλικά, αεροφωτογραφίες και δορυφορικές εικόνες, Ψηφιακά Μοντέλα Εδάφους, Τοπογραφικοί και Θεματικοί Χάρτες και Λογισμικό Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS). Ως μέθοδοι ακολουθήθηκαν η συλλογή δεδομένων και η φωτογραμμετρία, η τηλεπισκόπηση, η ανάλυση Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους, οι επιτόπιες επιθεωρήσεις και η δειγματοληψία, καθώς και η ενσωμάτωση δεδομένων σε GIS.Ο Δασικός Χάρτης που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης αποτυπώνει τις μορφές κάλυψης κάθε έκτασης, η οποία αποτύπωση, δεν είναι στιγμιαία, αλλά διαχρονική, καθώς παρουσιάζει το σύνολο των αλλαγών που έχουν συμβεί από παλιά έως σήμερα. Για την κατάρτιση του Δασικού Χάρτη αξιοποιήθηκαν σύγχρονες τεχνολογίες φωτογραμμετρίας και τηλεπισκόπησης, γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών και επιτόπιες μέθοδοι επαλήθευσης. Στο πλαίσιο της δημιουργίας του χάρτη αναπτύχθηκε μεθοδολογία, που δύναται να αξιοποιηθεί για την ακριβή χαρτογράφηση των δασικών εκτάσεων και την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων.Κατά τη διαδικασία κατάρτισης του Δασικού Χάρτη παρουσιάστηκαν δυσκολίες εξαιτίας της γεωμορφολογίας της Σαμοθράκης, των απότομων κλίσεων και της ποικίλης βλάστησης, καθώς και δυσκολίες τεχνικής φύσεως. Καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια, προκειμένου να ξεπεραστούν τα όποια προβλήματα με στόχο την αποτελεσματικότητα της χαρτογραφικής σχεδίασης, δηλαδή τη μετάδοση της χωρικής πληροφορίας με σαφήνεια, ακρίβεια, χωρίς περιττά στοιχεία και πάντα με γνώμονα τις χαρτογραφικές αρχές.