Αισθητικές και ιδεολογικές διαστάσεις της Επτανησιακής μουσικής σχολής: η ζωή και το έργο (εκπαιδευτικό και συνθετικό) του Διονυσίου Ροδοθεάτου

Abstract

This dissertation is about the life and works of Ithacesian composer of the 19th century Dionysios Rodotheatos, one of the music pioneers of the Ionian School of Music. He took his first music lessons in Corfu by the patriarch of the Ionian School Nikolaos Chalikiopoulos Mantzaros and then in Italy at the Conservatorio San Pietro a Majella di Napoli and the Conservatorio Giuseppe Verdi di Milano and also in Germany and Austria where he travelled for futher studies. Rodotheatos is considered the first Heptanesian composer to cultivate the music genre of symphonic poem. He composed three symphonic works, two of them inspired by classical works of the French literature. Furthermore his theoretical treatise "Pragmateia theoretiki kai praktike peri tes armonias" (Corfu, 1885) is considered the first harmony handbook written in the Greek language. He composed works of symphonic and vocal music, operas, smallpiano forms and wind band music. Among them there are two lost operas and a third one of which there is only a libretto left. Rodotheatos combines numerous miscellaneous influences thus his musical style could be characterized as eclectical. Besides the importance of his musical works he also had a remarkable paedagogical work not only because of his harmony treatise mentioned above but also because of his long service at the Philharmonic Society of Corfu as a music teacher (Music Theory) and as a vice president.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται τη ζωή και το έργο του Ιθακήσιου συνθέτη του 19ου αιώνα Διονυσίου Ροδοθεάτου, ενός από τους πρωτοπόρους συνθέτες της Επτανησιακής Μουσικής Σχολής. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Ιθάκης πήρε τα πρώτα μαθήματα μουσικής στην Κέρκυρα από τον πατριάρχη της Επτανησιακής σχολής Νικόλαο Χαλικιόπουλο Μάντζαρο και συνέχισε τις σπουδές του στα σημαντικά ωδεία της Νάπολης (San Pietro a Majella) και του Μιλάνου (Giuseppe Verdi) και αργότερα στη Γερμανία και την Αυστρία. Θεωρείται ο πρώτος Επτανήσιος συνθέτης που ασχολήθηκε με το είδος του συμφωνικού ποιήματος ενώ το θεωρητικό του έργο "Πραγματεία θεωρητική και πρακτική περί της αρμονίας" (Κέρκυρα, 1885) θεωρείται το πρώτο θεωρητικό σύγγραμα σχετικά με την αρμονία στην ελληνική γλώσσα. Ασχολήθηκε με τα περισσότερα μουσικά είδη που καλλιεργήθηκαν στην περίοδο του Ρομαντισμού. Έγραψε έργα συμφωνικής και φωνητικής μουσικής, όπερες, μικρές φόρμες για πιάνο και έργα για μπάντα, από τα οποία αγνοούνται δύο όπερες ενώ από την τρίτη διασώζεται μόνο το λιμπρέττο. Συνδυάζει πολλές και διαφορετικές επιρροές και έτσι θα λέγαμε ότι ο τρόπος γραφής του έχει στοιχεία εκλεκτικισμού. Εκτός από το συνθετικό του έργο σημαντικό υπήρξε και το παιδαγωγικό του έργο τόσο λόγω της συγγραφής της αρμονίας του όσο και λόγω της πολυετούς θητείας του στη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας ως καθηγητής θεωρητικών και ως αντιπρόεδρος της μουσικής. Στην παρούσα διατριβή τεκμηριώνονται τα σημαντικότερα βιογραφικά του στοιχεία (και διορθώνονται λάθη όπου απαιτείται) και παράλληλα γίνεται μια συνολική αποτίμηση των σημαντικότερων στοιχείων του έργου του μέσα στα πλαίσια της Επτανησιακής αλλά και της ευρωπαϊκής μουσικής δημιουργίας του 19ου αιώνα.

La presente tesi tratta la vita e l'opera del compositore del XIX secolo Dionysios Rodotheatos, uno dei pionieri della Scuola di Musica Ionica. Nato da una famiglia aristocratica di Itaca, prese le prime lezioni di musica a Corfù dal patriarca della Scuola ionica, Nikolaos Halikiopoulos Mantzaros, e proseguì gli studi negli importanti conservatori di Napoli (San Pietro a Majella) e Milano (Giuseppe Verdi) e successivamente in Germania e Austria. È considerato il primo compositore ionico a trattare il genere del poema sinfonico, mentre la sua opera teorica “Pragmateia theoretiki kai praktike peri tes armonias” (Corfù, 1885) è considerata la prima opera teorica sull'armonia in lingua greca. Si occupò della maggior parte dei generi musicali coltivati durante il periodo romantico. Scrisse musica sinfonica e vocale, opere, brevi forme per pianoforte e opere per banda, di cui due opere sono scomparse e della terza sopravvive solo il libretto. Combinando molte influenze diverse, si può dire che il suo stile di scrittura presenti elementi di eclettismo. Oltre all'attività compositiva, fu importante anche quella pedagogica, sia per la sua scrittura di armonia sia per i molti anni di servizio alla Società Filarmonica di Corfù come insegnante di teoria e anche come vicepresidente della musica.