Η “Παίζουσα Τάξη” και ο κοινωνικός έλεγχος στις γλωσσικές δραστηριότητες της προσχολικής αγωγής

Abstract

This thesis follows the reflections and the development of a new pedagogical proposal of the Playing Classroom, based on the use of improvised games created by children and their adoption as an educational framework focused on the clarification of social control in the language activities of pre-school education. The theoretical framework supporting Playing Classroom was drawn from Johann Huizinga's theory, Lev Vygotsky's psychopedagogy and Basil Bernstein's class sociology, while seeking the connections of its teaching innovation in the Early Childhood Curricula. The thesis is structured in three parts and accompanying appendices. Part I presents a brief epistemological presentation of the three aforementioned theoretical philosophers, focusing a) on the pedagogically unknown J. Huizinga in his work Homo Ludens, highlighting the characteristics of play and their crystallization in cultural patterns; b) on the cultural theory of L. S. Vygotsky's on the control of the developmental social environment of Playing Classroom and the role of language and speech in its interactive pedagogical practices; c) B. Bernstein's theories of Social and Symbolic Control, Pedagogical Discourse and Pedagogical Practice. Part II presents the institutional framework for the organization and operation of pre-school education and, in particular, the Curricula from 1980 to 2023. Part III presents the educational and pedagogical proposal of Playing Classroom opting for the methodological choice of the phenomenological control of children's lived experiences towards their own improvised games. Play in the educational developmental environment of Playing Classroom is understood as a cultural tool and as an authentic creation of cultural promotion, as a pedagogical educational tool for the development of micro-social relations and as a means of cultivating and expressing creativity and imagination. The analysis of the identity characteristics in relation to the social reproduction of inequalities in the kindergarten is completed with primary designed research tools, in three Areas of Observation (AO) with their corresponding Categorical Areas of Observation (CAO) and their Conceptual Groups of Observation (CGO) drawing mainly on the elaborations of B. Bernstein. From the analysis on the main symbolic boundaries, it emerged that Playing Classroom can claim a position with respect to practices of cultural transmission and reproduction, setting perspectives for future applications at higher educational levels in the context of sustainable development.

Η παρούσα διατριβή παρακολουθεί τους προβληματισμούς και τη διαμόρφωση μιας νέας εκπαιδευτικής πρότασης, της Παίζουσας Τάξης (Π.Τ), βασισμένης στην αξιοποίηση των αυτοσχέδιων παιχνιδιών που δημιουργούν τα παιδιά και την υιοθέτηση τους ως εκπαιδευτικού πλαισίου, εστιασμένου στη διασαφήνιση του κοινωνικού ελέγχου στις γλωσσικές δραστηριότητες της προσχολικής αγωγής. Το θεωρητικό πλαίσιο υποστήριξης της Π.Τ αντλήθηκε από τη θεωρία του Johan Huizinga, την ψυχοπαιδαγωγική του Lev Vygotsky και την κοινωνιολογία της Τάξης του Basil Bernstein, ενώ παράλληλα αναζητήθηκαν οι υποδοχές της διδακτικής καινοτομίας της στα Αναλυτικά Προγράμματα του Νηπιαγωγείου. Η διατριβή διαρθρώνεται σε τρία μέρη και στα συνοδευτικά παραρτήματα. Στο Α΄ μέρος παρουσιάζεται μια σύντομη επιστημολογική παρουσίαση των τριών προαναφερθέντων θεωρητικών στοχαστών, εστιάζοντας α) στον παιδαγωγικά άγνωστο J. Huizinga και ειδικότερα στο έργο του Homo Ludens, προβάλλοντας τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού και τις αποκρυσταλλώσεις τους στις πολιτισμικές μορφές· β) στην πολιτισμική θεωρία του L.S. Vygotsky για τον έλεγχο του αναπτυξιακού κοινωνικού περιβάλλοντος της Π.Τ και του ρόλου της γλώσσας και της ομιλίας στις αλληλεπιδραστικές παιδαγωγικές πρακτικές της γ) στις θεωρίες του B. Bernstein για τον Κοινωνικό και το Συμβολικό Έλεγχο, τον Παιδαγωγικό Λόγο και την Παιδαγωγική Πρακτική. Στο Β΄ μέρος παρουσιάζεται το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της Προσχολικής Αγωγής και κυρίως τα Αναλυτικά Προγράμματα από το 1980 έως το 2023. Στο Γ΄ μέρος παρουσιάζεται η παιδαγωγική-διδακτική πρόταση της Π.Τ, προκρίνοντας τη μεθοδολογική επιλογή του φαινομενολογικού ελέγχου της βιωμένης εμπειρίας των παιδιών απέναντι στα δικά τους αυτοσχέδια παιχνίδια. Το παιχνίδι στο διδακτικό αναπτυξιακό περιβάλλον της Π.Τ νοείται ως πολιτισμικό εργαλείο και ως αυθεντικό δημιούργημα πολιτισμικής προαγωγής, ως διδακτικό εκπαιδευτικό εργαλείο για τη διαμόρφωση των μικροκοινωνικών σχέσεων και ως μέσο καλλιέργειας και έκφρασης της δημιουργικής φαντασίας. Η ανάλυση των ταυτοτικών χαρακτηριστικών σε συνάρτηση με την κοινωνική αναπαραγωγή ανισοτήτων στο νηπιαγωγείο ολοκληρώνεται με πρωτογενώς σχεδιασμένα ερευνητικά εργαλεία, σε τρεις Περιοχές Παρατήρησης (Π.Π.) με τις αντίστοιχες Κατηγορικές Περιοχές Παρατήρησης (Κ.Π.Π.) και τις Εννοιολογικές τους Ομάδες Παρατήρησης (Ε.Ο.Π.), αξιοποιώντας κυρίως τις επεξεργασίες του B. Bernstein, Από την ανάλυση στα κύρια συμβολικά σύνορα προέκυψε ότι η Π.Τ μπορεί να διεκδικήσει μια θέση απέναντι στις πρακτικές πολιτισμικής μετάδοσης και αναπαραγωγής θέτοντας προοπτικές για μελλοντικές εφαρμογές της σε ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης.