Η συμφωνία των νομοθετικών και συνταγματικών διατάξεων περί της προστασίας της φύσης με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις

Abstract

The present dissertation falls within the field of research on the constitutional protection of nature and the relevant international and European conventions. Its subject is the thorough examination and analysis of the protection of nature at a constitutional level, as reflected in Article 24, at a national legislative level, as well as at the European and international levels. The purpose of the dissertation is to explore the alignment of legislative and constitutional provisions regarding the protection of nature with European and international conventions. This investigation is conducted through a comprehensive comparison of European and international legal systems with the national one. The research has revealed discrepancies between the latter and the supranational, not from a theoretical perspective, but from a practical one. Specifically, only theoretical agreement was found between the national nature protection provisions and the European and international ones. In practice, based on the conclusions drawn, problems have emerged in the implementation of these provisions in our country at the legislative, administrative, and judicial levels. Issues of Greece's compliance with EU directives regarding nature protection have arisen, along with numerous condemnations from the European Court of Justice. In terms of structure, this dissertation is divided into two parts. The first part explores the issue of nature protection at the national constitutional, legislative, and jurisprudential levels. Specifically, it examines the constitutional right to nature protection under Article 24, as well as its potential conflicts with other constitutional rights, the principles governing environmental protection, and the right to access justice for environmental disputes. Additionally, this section examines relevant national legislation and the issues it regulates. The second part of the thesis discusses the issue of environmental protection at a supranational level, namely European and international. Regarding the legal framework of the European Union, the relevant principles of nature protection are presented, as well as their incorporation into the Treaty on the Functioning of the European Union and the Charter of Fundamental Rights. Furthermore, the most significant European treaties and directives related to this topic are analyzed, and the issue of their incorporation into national legislation is addressed. Furthermore, in this section, the problems arising in our country regarding the implementation of the European legislative framework are explored and presented. Specifically, violations of the aforementioned provisions have been identified, leading to condemnations by the European Court of Justice, with legal precedents provided. Special mention is made of the challenges in implementing the European legislative framework for the Natura Network, highlighting the environmental, legal, and economic consequences and risks for Greece. Finally, the international framework for the protection of nature is being developed, along with the issues that arise from its implementation in our country. The dissertation concludes with conclusions regarding the alignment of national environmental provisions with European and international ones, exploring and examining the reasons that have led to their improper implementation by the national legal order. It also proposes multi-level solutions in order to address the problems that have emerged and to effectively change the current situation that increasingly burdens nature. This is the ultimate goal of this study.

Η παρούσα διατριβή εμπίπτει στο χώρο της έρευνας της συνταγματικής προστασίας της φύσης και των σχετικών διεθνών και ευρωπαϊκών συμβάσεων. Αντικείμενό της αποτελεί η ενδελεχής εξέταση και ανάλυση της προστασίας της φύσης σε συνταγματικό επίπεδο, όπως αυτή αποτυπώνεται στο άρθρο 24, σε επίπεδο εθνικής νομοθεσίας, καθώς και σε ευρωπαϊκό και διεθνές. Σκοπός της διατριβής είναι η διερεύνηση της συμφωνίας των νομοθετικών και συνταγματικών διατάξεων περί της προστασίας της φύσης με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις. Η διερεύνηση τούτη πραγματοποιείται μέσω μίας πολυεπίπεδης σύγκρισης της ευρωπαϊκής και διεθνούς εννόμου τάξεως με την εθνική. Η έρευνα κατέδειξε αποκλίσεις μεταξύ της τελευταίας και της υπερεθνικής, όχι από θεωρητικής απόψεως, αλλά από πρακτικής. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε θεωρητική μόνο συμφωνία των εθνικών προστατευτικών της φύσης διατάξεων με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς. Στην πράξη, με βάση τα συμπεράσματα που εξήχθησαν, ανεδείχθησαν προβλήματα στην εφαρμογή των διατάξεων αυτών στη χώρα μας σε επίπεδο νομοθετικό, διοικητικό, δικαστικό. Προέκυψαν ζητήματα συμμόφωσης της Ελλάδας προς τις ενωσιακές επιταγές, που αφορούν την προστασία της φύσης και πολλές καταδίκες της από το ΔΕΕ. Από άποψη δομής η παρούσα διατριβή διακρίνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος αναπτύσσεται το ζήτημα της προστασίας της φύσης σε εθνικό συνταγματικό, νομοθετικό και νομολογιακό επίπεδο. Ειδικότερα, μελετάται το συνταγματικό δικαίωμα της προστασίας της φύσης δυνάμει του άρθρου 24, καθώς και η σύγκρουσή του με έτερα συνταγματικά δικαιώματα, οι αρχές που διέπουν την περιβαλλοντική προστασία και το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικές διαφορές. Ακόμη, στο εν λόγω μέρος εξετάζεται η σχετική εθνική νομοθεσία και τα ζητήματα που ρυθμίζονται με αυτή. Το δεύτερο μέρος της διατριβής πραγματεύεται το ζήτημα της περιβαλλοντικής προστασίας σε υπερεθνικό επίπεδο, ήτοι ευρωπαϊκό και διεθνές. Αναφορικά με την ενωσιακή έννομη τάξη, εκτίθενται οι σχετικές προστατευτικές της φύσης αρχές, η κατοχύρωση της προστασίας της στη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Έπειτα, αναλύονται οι σημαντικότερες σχετικές ευρωπαϊκές συνθήκες και Οδηγίες και θίγεται το ζήτημα της ενσωμάτωσής τους στην εθνική έννομη τάξη. Εν συνεχεία, στο μέρος αυτό διερευνώνται και παρουσιάζονται τα προβλήματα που προκύπτουν στη χώρα μας ως προς την εφαρμογή του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου και τα αποτελέσματα αυτών. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκαν παραβιάσεις των ως άνω διατάξεων και καταδίκες από το ΔΕΕ, περί των οποίων παρέχονται νομολογιακά παραδείγματα. Ιδιαίτερη μνεία πραγματοποιείται στα προβλήματα εφαρμογής του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για το Δίκτυο Natura και προβάλλονται οι συνέπειες και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε επίπεδο περιβαλλοντικό, νομικό και οικονομικό για την Ελλάδα. Τέλος, αναπτύσσεται το διεθνές πλαίσιο προστασίας της φύσης και τα ζητήματα που ανακύπτουν από την εφαρμογή του στη χώρα μας. Η διατριβή καταλήγει σε συμπεράσματα σχετικά με τη συμφωνία των εθνικών περιβαλλοντικών διατάξεων με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς, σε διερεύνηση και εξέταση των λόγων που έχουν οδηγήσει σε μη ορθή εφαρμογή αυτών των διατάξεων από την εθνική έννομη τάξη και σε πολυεπίπεδες προτάσεις, προκειμένου τα προβλήματα που ανεδείχθησαν να αντιμετωπισθούν και να μεταβληθεί άρδην η διαμορφωθείσα κατάσταση που ολοένα και περισσότερο επιβαρύνει τη φύση, γεγονός το οποίο αποτελεί και τον απώτερο στόχο της παρούσας.