Περίληψη
Η Θεωρία Μετασχηματισμού (ΘΜ) του J. Mezirow, αποτελεί σήμερα την πλέον συγκροτημένη, επιστημονικά τεκμηριωμένη και ιδιαίτερα επίκαιρη προσέγγιση της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς ενσωματώνει και συνθέτει με ιδιαίτερα δημιουργικό τρόπο ορισμένες από τις πιο βαθιές πτυχές της ευρωπαϊκής και αμερικανικής ερευνητικής σκέψης. Σταδιακά, σημαντικοί στοχαστές ανά τον κόσμο υιοθέτησαν την έννοια και τους σκοπούς της, ενώ παράλληλα επιχείρησαν να την εμπλουτίσουν με νέα στοιχεία, ερευνητικά δεδομένα και προτάσεις. Ως αποτέλεσμα, από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90, με τη συμβολή του ίδιου του Mezirow προωθείται ένας εύρωστος διάλογος γύρω από τη ΘΜ, γεγονός που αποδεικνύει ότι πρόκειται για μία θεωρία ανοικτή και σε πλήρη εξέλιξη. Στα πλαίσια του διαλόγου αυτού, ένα από τα σημαντικότερα σημεία που αποτέλεσαν πόλο έλξης για κριτική, προσθήκες και επεκτάσεις, ήταν η συναισθηματική διάσταση της μετασχηματιστικής διεργασίας. Παράλληλα, αναπτύσσονται προβληματισμοί, οι οποίοι -κατά την αντίληψή μας εί ...
Η Θεωρία Μετασχηματισμού (ΘΜ) του J. Mezirow, αποτελεί σήμερα την πλέον συγκροτημένη, επιστημονικά τεκμηριωμένη και ιδιαίτερα επίκαιρη προσέγγιση της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς ενσωματώνει και συνθέτει με ιδιαίτερα δημιουργικό τρόπο ορισμένες από τις πιο βαθιές πτυχές της ευρωπαϊκής και αμερικανικής ερευνητικής σκέψης. Σταδιακά, σημαντικοί στοχαστές ανά τον κόσμο υιοθέτησαν την έννοια και τους σκοπούς της, ενώ παράλληλα επιχείρησαν να την εμπλουτίσουν με νέα στοιχεία, ερευνητικά δεδομένα και προτάσεις. Ως αποτέλεσμα, από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90, με τη συμβολή του ίδιου του Mezirow προωθείται ένας εύρωστος διάλογος γύρω από τη ΘΜ, γεγονός που αποδεικνύει ότι πρόκειται για μία θεωρία ανοικτή και σε πλήρη εξέλιξη. Στα πλαίσια του διαλόγου αυτού, ένα από τα σημαντικότερα σημεία που αποτέλεσαν πόλο έλξης για κριτική, προσθήκες και επεκτάσεις, ήταν η συναισθηματική διάσταση της μετασχηματιστικής διεργασίας. Παράλληλα, αναπτύσσονται προβληματισμοί, οι οποίοι -κατά την αντίληψή μας είναι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη χρονική περίοδο επίκαιροι- σχετικά με το βαθμό στον οποίο διάλογος αυτός είναι πράγματι εποικοδομητικός. Αυτό διαφάνηκε καθαρά στο συνέδριο της ITLA το Σεπτέμβριο του 2024, όπου παρατηρήθηκε ότι αρκετές από τις νέες προσεγγίσεις επιχειρούν να εισάγουν -κάτω από την ¨ομπρέλα¨ της ΜΜ- στοιχεία ξένα προς τη βάση που έθεσε ο εμπνευστής της. Αυτό ακριβώς αποτελεί και αντικείμενο της παρούσας διατριβής: η μελέτη επιλεγμένων διαστάσεων της ΘΜ, των σχετικών με τον τρόπο και το βαθμό που λειτουργεί σε μια μετασχηματιστική διεργασία το συναίσθημα, με στόχο να συμβάλει με βιβλιογραφικά και ερευνητικά δεδομένα στον συνεχιζόμενο διάλογο. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο διττός στόχος, η έρευνα κινείται σε δύο επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο, επιχειρείται να διερευνηθεί βιβλιογραφικά η αντίληψη του ίδιου του Αμερικανού στοχαστή για το ρόλο του συναισθήματος και τη βαρύτητα που του αποδίδει στη θεωρία του. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την ανάλυση περιεχομένου του μεγαλύτερου όγκου του συγγραφικού έργου του (26 κείμενα μεταξύ των οποίων 1 βιβλίο, 4 κεφάλαια σε βιβλία που έχει επιμεληθεί ο ίδιος, 4 κεφάλαια σε βιβλία άλλων συγγραφέων, 16 άρθρα σε περιοδικά και μια συνέντευξη). Επιπλέον, διερευνάται βιβλιογραφικά η οπτική επιλεγμένων σημαντικών μελετητών του πεδίου της μετασχηματίζουσας μάθησης, οι οποίοι ήγειραν ενστάσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη θέση του Mezirow και ανέπτυξαν για το θέμα αυτό ένα διάλογο μαζί του. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στο έργο και τις απόψεις τους, καθώς και στη συμβολή τους στην εκπαιδευτική πράξη, ώστε ο αναγνώστης να αποκτήσει μια σφαιρική εικόνα για τον τρόπο που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν το ζήτημα. Βάσει των παραπάνω, επιχειρείται να απαντηθούν κριτικά τα δύο ερευνητικά ερωτήματα της βιβλιογραφικής έρευνας: ¨Ποια βαρύτητα έχει και πώς εξελίσσεται η έννοια του συναισθήματος στη Θεωρία Μετασχηματισμού του J. Mezirow;¨ και εν τέλει, ¨Σε ποιο βαθμό είναι δικαιολογημένη η κριτική που δέχθηκε η ΘΜ σχετικά με την υποτίμηση της συναισθηματικής διάστασης της μάθησης; Σε δεύτερο επίπεδο, επιθυμώντας να συνεισφέρουμε με ερευνητικά δεδομένα τα οποία είναι περιορισμένα σχετικά με τη συναισθηματική διάσταση της ΘΜ αλλά και γενικότερα, επιχειρούμε να διερευνήσουμε το ρόλο του συναισθήματος και τη σχέση του με τον κριτικό στοχασμό, μέσα από την εκπαιδευτική πράξη. Για το σκοπό αυτό παρατίθενται τα ευρήματα μιας ποιοτικής έρευνας, η οποία σχεδιάστηκε και διεξήχθη μεθοδολογικά ως ένας συνδυασμός της συνεργατικής διερεύνησης και της εθνογραφικής μελέτης πεδίου. Πρόκειται για μια διαχρονική μελέτη η οποία συγκεντρώνει δεδομένα μιας χρονικά εκτεταμένης περιόδου δύο ετών, βάσει μιας σειράς εργαστηρίων που πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή ομάδας φοιτητών σε ΣΑΕΚ. Όλα τα εργαστήρια σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο της μεθόδου ¨Μετασχηματισμός Δυσλειτουργικών Αντιλήψεων¨ (ΜΔΑ) του Α. Κόκκου. Τα ευρήματα της έρευνας πεδίου θεωρούμε ότι απαντούν σε σημαντικό βαθμό στο ερευνητικό ερώτημα ¨Πως συμβαδίζει ο κριτικός στοχασμός με τα συναισθήματα, σε κάθε φάση μιας μετασχηματιστικής διεργασίας;¨ Επιπλέον, μας δίνουν απαντήσεις για παραμέτρους που υποκινούν τον κριτικό στοχασμό παράλληλα με τη συναισθηματική έκφραση, όπως η δυναμική της ομάδας, ο ρόλος του εκπαιδευτή και η αξιοποίηση της αισθητικής εμπειρίας. Διασυνδέοντας τα ευρήματα των δύο ερευνών εξετάζεται εάν τα δεδομένα που προκύπτουν από την εφαρμογή της ΜΔΑ, η οποία λειτουργεί στο πλαίσιο της ΘΜ, συμβαδίζουν περισσότερο με την άποψη του Mezirow για το ρόλο των συναισθημάτων, ή εάν συγκλίνουν με άλλες θεωρητικές προσεγγίσεις που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην ψυχολογική διάσταση της μάθησης. Έτσι, θεωρούμε ότι αφενός τεκμηριώνεται ισχυρότερα την αιτιολόγηση της κριτικής που ασκήθηκε στη ΘΜ για το εν λόγω ζήτημα και αφετέρου αναδεικνύονται με μεγαλύτερη έμφαση τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της θεωρίας του Αμερικανού στοχαστή.
περισσότερα
Περίληψη σε άλλη γλώσσα
J. Mezirow's Transformational Theory (TT) is today the most structured, scientifically documented and particularly relevant approach to adult education, as it integrates and synthesizes in a particularly creative way some of the most profound aspects of European and American research thinking. Gradually, important theorists around the world adopted the concept and its purposes, while at the same time they tried to enrich it with new elements, research data and proposals. As a result, since the mid-1990s, with the contribution of Mezirow himself, a robust dialogue has been promoted around TT, which proves that it is an open theory and in full development. In the context of this dialogue, one of the most important points that were a pole of attraction for criticism, additions and extensions, was the emotional dimension of the transformational process. At the same time, concerns are being raised, which - in our opinion are more relevant today than at any other time - about the extent to w ...
J. Mezirow's Transformational Theory (TT) is today the most structured, scientifically documented and particularly relevant approach to adult education, as it integrates and synthesizes in a particularly creative way some of the most profound aspects of European and American research thinking. Gradually, important theorists around the world adopted the concept and its purposes, while at the same time they tried to enrich it with new elements, research data and proposals. As a result, since the mid-1990s, with the contribution of Mezirow himself, a robust dialogue has been promoted around TT, which proves that it is an open theory and in full development. In the context of this dialogue, one of the most important points that were a pole of attraction for criticism, additions and extensions, was the emotional dimension of the transformational process. At the same time, concerns are being raised, which - in our opinion are more relevant today than at any other time - about the extent to which this dialogue is actually constructive. This was clearly seen at the ITLA conference in September 2024, where it was observed that several of the new approaches attempt to introduce - under the MM umbrella - elements foreign to the basis set by its originator. This is precisely the subject of the present thesis: the study of selected dimensions of the THM, related to the way and the degree to which emotion functions in a transformative process, with the aim of contributing with bibliographic and research data to the ongoing dialogue. In order to achieve this dual objective, the research moves on two levels. At the first level, an attempt is made to investigate bibliographically the American thinker's own perception of the role of emotion and the weight he assigns to it in his theory. This is achieved through the content analysis of the bulk of his written work (26 texts including 1 book, 4 chapters in books edited by himself, 4 chapters in books by other authors, 16 journal articles and an interview).In addition, the perspective of selected important scholars in the field of transformative learning, who raised objections regarding Mezirow's specific position and developed a dialogue with him on this topic, is bibliographically explored. At the same time, reference is made to their work and opinions, as well as to their contribution to educational practice, so that the reader can gain a comprehensive picture of the way they themselves deal with the issue. Based on the above, an attempt is made to critically answer the two research questions of the bibliographic research: ¨What is the importance and how does the concept of emotion evolve in J. Mezirow's Theory of Transformation?¨ and finally, ¨To what extent is the criticism he received justified? the TM regarding the underestimation of the emotional dimension of learning?¨On a second level, wishing to contribute with research data which is limited regarding the emotional dimension of T&M but also more generally, we attempt to investigate the role of emotion and its relationship with critical reflection, through the educational practice. To this end, the findings of a qualitative research, which was designed and conducted methodologically as a combination of collaborative inquiry and ethnographic field study, are presented. It is a longitudinal study which collects data over a two-year period, based on a series of workshops carried out with the participation of a group of students at SAEK. All the workshops were designed within the framework of the ¨Transformation of Dysfunctional Perceptions¨ (TDP) method by A. Kokkos. We believe that the findings of the field research answer to a significant extent the research question ¨How does critical reflection go hand in hand with emotions, in each phase of a transformative process?¨ In addition, they give us answers about parameters that motivate critical reflection alongside emotional expression, such as group dynamics, the role of the instructor and the utilization of aesthetic experience. By connecting the findings of the two studies, it is examined whether the data resulting from the application of TDP, which operates in the context of THM, are more in line with Mezirow's view of the role of emotions, or if they converge with other theoretical approaches that emphasize more in the psychological dimension of learning. Thus, we consider that, on the one hand, the justification of the criticism leveled at THM on the issue in question is more strongly documented, and on the other hand, the strengths and weaknesses of the American thinker's theory are highlighted with greater emphasis.
περισσότερα