Αρχαιολογικοί χώροι στην Ελλάδα: πολιτικές και στρατηγικές διαμορφώσεις των αρχαιολογικών χώρων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους έως τον Β' παγκόσμιο πόλεμο

Abstract

The management of archaeological sites in Greece is a multifaceted and constantly evolving scientific field, directly linked to the discipline of Public Archaeology. This dissertation presents the policies and strategies for shaping and enchasing archaeological sites from the establishment of the modern Greek state until World War II. To achieve the most effective research possible, unpublished, primarily archival material from the Directorate of the National Archive of Monuments Management of the Ministry of Culture was explored and studied. The effort to protect monumental sites began with the first steps of the modern Greek state, influenced by the humanities and intellectual ideologies of the 19th century. From the outset, the Greek state apparatus took on the care and promotion of significant ancient monuments, aiming to gain the support of both the Greek public and Western Europe. In this context, the Bavarian cultural strategy is presented, along with the urban planning of Athens as the new capital in relation to the creation of a protection zone for antiquities, as well as issues of tidying and guarding important archaeological sites. In the first half of the 20th century, and particularly after the catastrophe of Asia Minor (1922) and the abandonment of the "Great Idea," the state's care, enhancement, and protection of monumental sites were re-evaluated. In this context, the new tourism policy and the revivals of ancient drama played a significant role. Several archaeological sites were reformed, while their management was reconsidered by the Archaeological Service. This process gradually evolved on international, national, and local levels, closely linked to the tourism policy and cultural strategies of the time.

Η διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων στην Ελλάδα είναι ένα πολυδιάστατο επιστημονικό πεδίο συνεχώς εξελισσόμενο, άμεσα συνδεδεμένο με το επιστημονικό αντικείμενο της Δημόσιας Αρχαιολογίας. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται οι πολιτικές και οι στρατηγικές διαμόρφωσης και ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων από τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους έως και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Για την επίτευξη της όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερης έρευνας διευρευνήθηκε και μελετήθηκε αημοσίευτο, ως επί το πλείστον, αρχειακό υλικό της Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Η προσπάθεια για την προστασία των μνημειακών τόπων ξεκίνησε από τα πρώτα βήματα του νεοελληνικού κράτους, επηρεασμένη από τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις πνευματικές ιδεολογίες του 19ου αιώνα. Εξαρχής τη μέριμνα και την ανάδειξη σημαντικών αρχαίων μνημείων ανέλαβε ο κρατικός ελληνικός μηχανισμός με σκοπό να κερδίσει την υποστήριξη τόσο του ελληνικού λαού, όσο και της Δυτικής Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται η πολιτιστική στρατηγική των Βαυαρών, ο πολεοδομικός σχεδιασμός της Αθήνας ως νέας πρωτεύουσας σε σχέση με τη διαμόρφωση ζώνης προστασίας αρχαιοτήτων, καθώς και ζητήματα ευπρεπισμού και φύλαξης σημαντικών αρχαιολογικών χώρων. Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα και ειδικότερα μετά την καταστροφή της Μικράς Ασίας (1922) και την εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας, η κρατική μέριμνα, η ανάδειξη και η προστασία των μνημειακών τόπων αναθεωρείται. Στο πλαίσιο αυτό σημαντικό ρόλο είχαν η νέα τουριστική πολιτική καθώς και οι αναβιώσεις αρχαίου δράματος. Αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι αναδιαμορφώνονται ενώ ο τρόπος διαχείρισής τους αναθεωρείται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αυτή η διαδικασία εξελίχθηκε σταδιακά σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο, συνδεόμενη στενά με την τουριστική πολιτική και τις πολιτιστικές πολιτικές της εποχής.