Κριτική θεώρηση των κανονικών συλλογών και νομοκανόνων της Κοπτικής Εκκλησίας επί τη βάσει της χειρόγραφης παράδοσης από την αποστολική εποχή μέχρι την σύνοδο της Χαλκηδόνας

Abstract

The doctoral dissertation researches the specified Coptic Nomocanonical Literature and aims at studying the Nomocanonical Collections used by the Coptic Church from the 11th to the 14th centuries AD. This study seeks to prove how the Coptic canons and nomocanons reflect the theology of the Coptic Orthodox Church. The dissertation is divided into several chapters that present and analyze the three main Nomocanonical Collections: the Patriarch Ghubra’il ibn-Turayk’s in the 11th century, the Metropolitan Michael of Damietta’s in the 12th century, and Al-Safi’s in the 13th century. Every chapter provides analysis of the conditions of the corresponding period with a brief historical background of the period where extensive references are made to the theological, social and legal issues that the Coptic Church went through at that period. Specifically, the relations of the laws of the Islamic state with the Christian nomocanonical tradition and the modifications of the Church of the mentioned issues under the Islamic system in the mentioned issues such as polygamy, concubinage, and hereditary succession are discussed. As a result of the interpretation of these Nomocanonical Collections, the research attaches significant attention to the connection between the canonical texts and the theology of the Church. Whereas the holy canons and nomocanons are legal texts which have ecclesial significance, it is also important to understand that these texts are theologically charged since they reflect the Coptic Church’s ecclesiology, soteriology, and anthropology. For instance, while the Canonical Tradition stays therapeutic, it is correctly taught that in the Church, the canons work as a tool for the spiritual renewal of faithful, and the unity of the Catholic Church. Additionally, the dissertation analyzes the canonical-legal technical aspect of the Nomocanonical Collections, the attitude towards which would subject the authors of the texts to methodological proceedings in the hierarchy and classification of the canons by theme or time. By means of such reasoning, the dissertation introduces the major kinds of canonical literature in the Coptic tradition and seeks to examine the theological endeavor in the process of composing and preserving the texts in question. Other equally important point marked is the concept of tradition in relation with renewal. The purpose of the Coptic Church in its Nomocanonical Collections as a process of protecting traditional theology while at the same time developing a contemporary context to address the new challenges being faced in each age. This can be seen in the traditional views and innovative practices that are expected to be seen doctrinal rigidity and theological openness occurred in specific crisis periods including Islamic rule.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη της Κοπτικής Νομοκανονικής Γραμματείας, αναλύοντας τις Νομοκανονικές Συλλογές που χρησιμοποιήθηκαν από τον 11ο έως τον 14ο αιώνα μ.Χ. στην Κοπτική Εκκλησία. Η έρευνα επιχειρεί να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο η Θεολογία της Κοπτικής Εκκλησίας εκφράζεται και διατηρείται μέσα από τα κανονικά και νομοκανονικά της κείμενα. Τα κεφάλαια στα οποία χωρίζεται η εργασία παρουσιάζουν και αναλύουν τις τρεις κύριες Νομοκανονικές Συλλογές: του πατριάρχη Γομπριάλ Μπεν-Τουρέκ (11ος αι.), του μητροπολίτη Μιχαήλ της Δαμιέτης (12ος αι.), και του Αλ-Σάφι (13ος αι.). Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει ιστορική επισκόπηση της εποχής και των συνθηκών που επικρατούσαν κατά τη σύνταξη τής συγκεκριμένης κάθε φορά Νομοκανονικής Συλλογής, ενώ παράλληλα γίνεται εκτενής αναφορά στις θεολογικές, κοινωνικές και νομικές προκλήσεις που αντιμετώπισε η Κοπτική Εκκλησία κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Ειδικότερα, τονίζεται η αλληλεπίδραση μεταξύ των νόμων του ισλαμικού κράτους και της χριστιανικής Νομοκανονικής Παράδοσης, καθώς και οι προσαρμογές που έκανε η Εκκλησία σε ζητήματα όπως η πολυγαμία, η παλλακεία και η κληρονομική διαδοχή, υπό το ισλαμικό καθεστώς. Μέσα από την ανάλυση των Νομοκανονικών Συλλογών, η έρευνα επισημαίνει τη στενή σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στην Κανονική Γραμματεία και τη Θεολογία της Εκκλησίας. Οι ιεροί κανόνες και οι νομοκανόνες δεν είναι απλώς νομικά κείμενα, αλλά φέρουν θεολογικό βάρος, αποτυπώνοντας την εκκλησιολογία, τη σωτηριολογία, και την ανθρωπολογία της Κοπτικής Εκκλησίας. Για παράδειγμα, η Κανονική Παράδοση διατηρεί τον θεραπευτικό της χαρακτήρα μέσω της ορθής διδασκαλίας της Εκκλησίας, επισημαίνοντας πως οι κανόνες είναι ένα εργαλείο που βοηθά στην πνευματική αναγέννηση των πιστών και την ενότητα της Εκκλησίας. Παράλληλα, η διατριβή εξετάζει και την κανονική νομοτεχνική προσέγγιση των Νομοκανονικών Συλλογών, αναδεικνύοντας τη μεθοδολογία που ακολούθησαν οι συντάκτες των κειμένων στην ιεράρχηση και ταξινόμηση των κανόνων, είτε θεματικά είτε χρονολογικά. Μέσα από αυτή την προσέγγιση, η εργασία παρουσιάζει τα βασικά είδη Κανονικής Γραμματείας στην Κοπτική Παράδοση και επιχειρεί να κατανοήσει τη θεολογική προσέγγιση πίσω από τη σύνταξη και διατήρηση αυτών των κειμένων.Ένα άλλο σημαντικό σημείο που αναδεικνύεται είναι η σχέση μεταξύ παράδοσης και ανανέωσης. Η Κοπτική Εκκλησία, μέσα από τις Νομοκανονικές της Συλλογές, προσπαθεί να διαφυλάξει την παραδοσιακή Θεολογία, ενώ ταυτόχρονα ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις κάθε εποχής. Αυτή η ισορροπία μεταξύ παράδοσης και μεταρρύθμισης αντικατοπτρίζεται τόσο στη δογματική αυστηρότητα όσο και στη θεολογική ευελιξία που παρατηρείται σε συγκεκριμένες περιόδους κρίσης, όπως η εποχή της ισλαμικής κυριαρχίας. Η διατριβή ολοκληρώνεται με προτάσεις για την αναγέννηση της Νομοκανονικής Γραμματείας, με την επισήμανση της ανάγκης για νέα, σύγχρονα νομοκανονικά κείμενα, που θα εκφράζουν την Κανονική Παράδοση της Κοπτικής Εκκλησίας, λαμβάνοντας όμως ταυτόχρονα υπόψη τις σύγχρονες κοινωνικές και θεολογικές προκλήσεις.