Ενδοατομικοί και οικογενειακοί παράγοντες και η χρήση ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης στη ψυχολογική και κοινωνικοπολιτισμική προσαρμογή εφήβων μεταναστών

Abstract

Adolescence is a transitional period from childhood to adulthood, with biochemical, psychological, emotional, and social changes taking place. The complexity of this stage due to identity versus role confusion makes adolescents particularly vulnerable to mental health issues. Especially, in the case of adolescents who go through acculturation processes, the risk of developing mental health problems in relation to their native peers is even higher. In this stage, adolescents explore and observe themselves through interaction with family and peers. Along with identity formation, adolescents investigate and commit to aspects related to cultural identity. In the context of this complex stage, parental bond theory provides a particularly useful perspective for understanding developmental changes, acculturation processes, and cross-cultural adaptation. At the same time, digital technology and in specific social networking sites is another factor that affects identity formation. The need for closeness and belongingness to peer group is primarily met through interactions, which in recent years have expanded from in-vino, offline environments to virtual and online environments. The present study was designed in the context of the demanding stage of adolescence, the stressful changes caused by moving to another country and the adolescents’ vulnerability in terms of mental health. This dissertation thesis studied those factors that affect the adaptation of adolescent population, native and immigrant, and in specific the effect of parental bond, motives for social networking sites and ethnic identity on adolescents’ adaptation and cultural orientation. Additionally, the mediating role of self-efficacy, loneliness and nostalgia and the moderating role of origin and generation in the above relationships were investigated. Participants were 380 students (42.1% male) of the 2nd and 3rd grade of Attica public junior high schools (age M = 14.4), natives (68.2%) and immigrants (31.8%). Ethnocultural group was consisted of 75.2% second-generation immigrants. The parental bond was evaluated in two dimensions, care, and protection. The motives for social networking sites that were studied were entertainment, escapism, communication, emotion, companionship, information, and nostalgia-belonging. The adaptation was evaluated in two dimensions, psychological and sociocultural. The statistical approach of Structural Equation Models was applied to test the hypotheses of the effect of the independent on the dependent variables, and the mediating and moderating role of the respective variables. The findings confirmed the hypotheses of direct effects. In addition, the hypotheses concerning the mediating role of self-efficacy, loneliness, and nostalgia were confirmed, while the moderation hypotheses with origin and immigration generation as moderators were partially confirmed. The findings are discussed in the context of identifying those factors associated with the adolescents’ psychological and sociocultural difficulties during adaptation processes and stressful situations’ management.

Η εφηβεία είναι η περίοδος μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη ζωή, στη διάρκεια της οποίας συντελούνται βιοσωματικές, ψυχοσυναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές. Η πολυπλοκότητα αυτού του σταδίου σε συνδυασμό με τις συγκρούσεις ανάμεσα στη ταυτότητα και τη σύγχυση ρόλων καθιστά τους εφήβους ιδιαίτερα ευάλωτους σε θέματα ψυχικής υγείας. Ειδικότερα μάλιστα στην περίπτωση των εφήβων οι οποίοι διέρχονται ταυτόχρονα και από διεργασίες επιπολιτισμού, η επικινδυνότητα εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας σε σχέση με τους γηγενείς συνομηλίκους τους, είναι ακόμα περισσότερο αυξημένη. Στο στάδιο αυτό οι έφηβοι εξερευνούν και παρατηρούν τον εαυτού τους μέσω της αλληλεπίδρασης με την οικογένεια και τους συνομηλίκους. Παράλληλα με τη διαμόρφωση της ταυτότητας του Εγώ, οι έφηβοι καλούνται να διερευνήσουν και να δεσμευτούν σε θέματα τα οποία αφορούν στην πολιτισμική ταυτότητα. Στα πλαίσια του σύνθετου αυτού σταδίου, η θεωρία του γονικού δεσμού παρέχει μια ιδιαίτερα χρήσιμη οπτική για την κατανόηση των αναπτυξιακών αλλαγών, των διεργασιών επιπολιτισμού και της διαπολιτισμικής προσαρμογής. Την ίδια στιγμή, η ψηφιακή τεχνολογία και ειδικότερα η ενασχόληση με τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα ο οποίος προβλέπει τη διαμόρφωση της ταυτότητας. Η ανάγκη για εγγύτητα και ανήκειν στην ομάδα των συνομηλίκων καλύπτεται πρωτίστως μέσα από τις αλληλεπιδράσεις, οι οποίες τα τελευταία έτη έχουν επεκταθεί από φυσικά, εκτός διαδικτύου περιβάλλοντα, σε περιβάλλοντα εικονικά και διαδικτυακά. Στα πλαίσια αυτά του απαιτητικού σταδίου της εφηβείας, των στρεσογόνων αλλαγών που επιφέρει η μετακίνηση σε μια άλλη χώρα και της ευαλωτότητας του εφήβου σε θέματα ψυχικής υγείας σχεδιάστηκε η παρούσα μελέτη. Συγκεκριμένα η διδακτορική διατριβή επιχείρησε να μελετήσει τους παράγοντες εκείνους οι οποίοι προβλέπουν την προσαρμογή του εφηβικού πληθυσμού, γηγενή και μεταναστευτικού. Συγκεκριμένα, διερευνήθηκε η σχέση του γονικού δεσμού, των κινήτρων χρήσης των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης και της εθνοτικής ταυτότητας με την προσαρμογή και τον πολιτισμικό προσανατολισμό των εφήβων. Επιπρόσθετα, διερευνήθηκε ο διαμεσολαβητικός ρόλος της αυτοαποτελεσματικότητας, της μοναξιάς και της νοσταλγίας και ο ρυθμιστικός ρόλος της καταγωγής και της γενιάς στις ανωτέρω σχέσεις. Οι συμμετέχοντες/χουσες ήταν 380 μαθητές/τριες της Β’ και Γ’ τάξης Δημόσιων Γυμνασίων σχολείων της Αττικής (ΜΟ ηλικίας =14,4), γηγενείς (68,2%) και μετανάστες/ριες (31,8%). Οι έφηβοι/ες δεύτερης γενιάς αποτελούσαν το 75,2% των μεταναστών/ριων. Ο γονικός δεσμός αξιολογήθηκε σε δυο διαστάσεις, τη φροντίδα και την προστασία. Τα κίνητρα χρήσης των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης τα οποία μελετήθηκαν ήταν η διασκέδαση, η διαφυγή, η επικοινωνία, το συναίσθημα, η συντροφιά, η ενημέρωση και η νοσταλγία-ανήκειν. Η προσαρμογή αξιολογήθηκε σε δυο διαστάσεις την ψυχολογική και την κοινωνικοπολιτισμική. Για τον έλεγχο των υποθέσεων της σχέσης των ανεξάρτητων μεταβλητών με τις εξαρτημένες και του διαμεσολαβητικού και ρυθμιστικού ρόλου των αντίστοιχων μεταβλητών εφαρμόστηκε η στατιστική μεθοδολογία των Μοντέλων Δομικών Εξισώσεων. Τα ευρήματα επιβεβαίωσαν τις υποθέσεις άμεσων προβλέψεων. Επιπρόσθετα, επιβεβαιώθηκαν οι υποθέσεις που αφορούσαν στο διαμεσολαβητικό ρόλο της αυτοαποτελεσματικότητας, της μοναξιάς και της νοσταλγίας, ενώ οι υποθέσεις μετριασμού με ρυθμιστικές μεταβλητές την καταγωγή και τη γενιά μετανάστευσης επιβεβαιώθηκαν εν μέρει. Τα ευρήματα συζητούνται μέσα στο πλαίσιο αναγνώρισης των παραγόντων που συνδέονται με τις συναισθηματικές και κοινωνικοπολιτισμικές δυσκολίες του εφήβου κατά τις διεργασίες της προσαρμογής και της διαχείρισης ψυχοπιεστικών καταστάσεων.