Η διερεύνηση της αυτονομίας των εξαρτημένων ατόμων από μη νόμιμες ναρκωτικές ουσίες σε δείγμα ελληνικού πληθυσμού

Abstract

Autonomy is defined as the state in which one can self-govern and live freely according to their core desires or values. Bioethics requires the autonomous subject to make their own autonomous decisions and to be capable of acting accordingly. To be deemed autonomous, a decision is to be performed intentionally, in comprehension of the relevant parameters and in the absence of either external or internal controlling influences determining the subject’s action. The present thesis aimed to investigate the impact of addiction to illicit substances on autonomy and to develop assessment "tools" that can be applicable and reliable for the Greek population, mainly focusing on parameters that deprive autonomy. Statistical analysis was performed on a sample of 189 individuals of the Greek population who contacted the Greek healthcare services, who were subsequently divided into a group of 91 drug-dependent individuals, based on the country’s ministerial decision on drug addiction, and a control group of 98 individuals of the general population. The present dissertation utilized data obtained from semi-structured interviews, and assessment of mental functions, following informed consent. Qualitative analysis of semi-structured interviews among twenty random dependent participants was conducted to confirm and reflect on the findings. The findings of this thesis yielded nine distinct but interacting components related to autonomy that yielded a strong statistical significance between the two groups. The group of addicted individuals exhibited significantly lower overall functioning in important life domains, lower cognitive functioning, impaired judgment, impaired salience, impaired insight, impaired ability to decide in the best interests of health as well as impulsivity, while exhibiting behavioral disorders and having demonstrated lifetime self-destructiveness at a significantly higher rate. With this construct, 96.9% of the control group and 91.1% of the group of addicted subjects were clustered into the correct groups, yielding significant differentiation consistency and reliability. According to the present findings, Greek people who met the DSM-5 criteria for addiction and contacted healthcare services were found heteronomous. It was concluded that addiction to illegal substances is a disorder that can affect decision-making and is not subject to the concept of individual choice, entailing legal and bioethical implications.

Ως αυτονομία ορίζεται η κατάσταση στην οποία κανείς δύναται να αυτοδιακυβερνάται και να ζει ελεύθερα σύμφωνα με τις αυθεντικές του επιθυμίες ή αξίες. Η βιοηθική ορίζει ότι το αυτόνομο υποκείμενο λαμβάνει αυτόνομες αποφάσεις και είναι ικανό να ενεργεί αναλόγως με αυτές. Για να θεωρηθεί αυτόνομη, μια απόφαση πρέπει να εκτελείται με κάποια ηθελημένη πρόθεση, με την κατανόηση των σχετικών δεδομένων και εν απουσία είτε εξωτερικών είτε εσωτερικών ελεγκτικών επιρροών που να καθορίζουν τη δράση του υποκειμένου. Η παρούσα διατριβή είχε ως στόχο να διερευνήσει την επίδραση της εξάρτησης από απαγορευμένες ουσίες στην αυτονομία, με τις όποιες συνεπαγόμενες νομικές και βιοηθικές προεκτάσεις, και να αναπτύξει «εργαλεία» αξιολόγησης που μπορούν να είναι εφαρμόσιμα και αξιόπιστα για τον ελληνικό πληθυσμό, επικεντρωνόμενη κυρίως σε παραμέτρους που υποβαθμίζουν την αυτονομία. Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 189 ατόμων του ελληνικού πληθυσμού που απευθύνθηκαν στις ελληνικές υπηρεσίες υγείας, τα οποία στη συνέχεια υποδιαιρέθηκαν σε μια ομάδα 91 ατόμων εξαρτημένων από ουσίες, με βάση την υπουργική απόφαση της χώρας περί τοξικομανίας, και σε μια ομάδα ελέγχου 98 ατόμων του γενικού πληθυσμού. Στην παρούσα διατριβή χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα που προέκυψαν από ημιδομημένες συνεντεύξεις και αξιολόγηση των ψυχικών λειτουργιών, κατόπιν ενημερωμένης συγκατάθεσης. Πραγματοποιήθηκε ποιοτική ανάλυση των ημιδομημένων συνεντεύξεων μεταξύ είκοσι τυχαίων εξαρτημένων συμμετεχόντων για την επιβεβαίωση και τον αναστοχασμό επί των ευρημάτων. Τα ευρήματα της παρούσας διατριβής απέδωσαν εννέα διακριτές αλλά αλληλεπιδρώσες συνιστώσες σχετιζόμενες με την αυτονομία, οι οποίες απέδωσαν ισχυρή στατιστική σημαντικότητα μεταξύ των δύο ομάδων. Η ομάδα των εξαρτημένων ατόμων παρουσίασε σημαντικά χαμηλότερη συνολική λειτουργικότητα σε σημαντικούς τομείς της ζωής, χαμηλότερες γνωστικές λειτουργίες, υποβαθμισμένη κρίση, υποβαθμισμένη διάκριση ουσιώδους/επουσιώδους, υποβαθμισμένη εναισθησία, υποβαθμισμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων προς το συμφέρον της υγείας καθώς και μειωμένο έλεγχο των παρορμήσεων, ενώ παρουσίασε διαταραχές συμπεριφοράς και είχε εκδηλωμένη αυτοκαταστροφικότητα κατά τη διάρκεια της ζωής σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό. Με αυτή τη συνάρτηση, το 96,9% της ομάδας ελέγχου και το 91,1% της ομάδας των εξαρτημένων ατόμων κατατάχθηκαν στις σωστές ομάδες, αποδίδοντας σημαντική συνοχή ως προς τη διαφοροποίηση και αξιοπιστία. Σύμφωνα με τα παρόντα ευρήματα, οι Έλληνες που πληρούσαν τα κριτήρια του DSM-5 για την εξάρτηση και απευθύνθηκαν σε υπηρεσίες υγείας βρέθηκαν ετερόνομοι. Διαπιστώθηκε, επομένως, ότι η εξάρτηση από μη νόμιμες ουσίες είναι μια διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων και δεν υπόκειται στην έννοια της ατομικής επιλογής.