Η εορτή των Θεοφανίων: λειτουργική, ιστορική και θεολογική προσέγγιση

Abstract

This present work aims to explore the Feast of Theophany or the Baptism of the Lord in its historical, liturgical, and theological complexity. While studies up to now have generally presented the historical aspect of this Feast separately, as well as its typikon development, through the lens of this study we will attempt, alongside a rich historical investigation, an approach that interprets in detail the dogmatic and spiritual significance of the Feast as it emerges from the hymnography that has adorned it over time. Subsequently, we sought to present the development of the Feast of Theophany both from a historical perspective—beginning with the earliest patristic sources in which this Feast is recorded—and from a typikon perspective, attempting to trace the evolution of this particular liturgical order. This part of the work focuses on presenting the theology of the hymnography of the Feast of Theophany. We endeavored—and succeeded—in uncovering certain distinctly dogmatic aspects that emerge from the hymnographic catechesis, which the hymnographers embedded in the hymns that embellish the Service of the Feast. From the multitude of studies and articles in both the Greek theological domain and Romanian theology, I have observed that there is no comprehensive work that fully analyzes the topic of the Feast of Theophany. Thus, through what is set forth in this work, we aim to offer both the Greek and Romanian theological spheres a study that crowns the Feast of Theophany in its full scope: historical-biblical (through the presentation of the feast’s history and the biblical event), liturgical (through the investigation of manuscripts, typika, and specific liturgical regulations of the feast), and theological (through the analysis of the dogmatic themes that arise from its hymnography).

Το παρόν έργο στοχεύει στην διερεύνηση της Εορτής των Θεοφανείων ή της Βαπτίσεως του Κυρίου στην ιστορική, λειτουργική και θεολογική της πολυπλοκότητα. Αν μέχρι τώρα έχουν υπάρξει μελέτες στις οποίες το ιστορικό στοιχείο αυτής της Εορτής έχει παρουσιαστεί ξεχωριστά, γενικά, καθώς και η τυπική της εξέλιξη, μέσα από το πρίσμα αυτό του έργου μας θα προσπαθήσουμε να επιχειρήσουμε, παράλληλα προς την πλουσιότατη ιστορική μελέτη, μια προσέγγιση που να ερμηνεύει λεπτομερώς τη δογματική-πνευματική σημασία της Εορτής, όπως προκύπτει από την υμνογραφία που έχει εξωραΐσει αυτή την Εορτή με την πάροδο του χρόνου. Στη συνέχεια, προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε την εξέλιξη της Εορτής των Θεοφανείων, τόσο από ιστορική άποψη, ξεκινώντας από τις πρώτες πατερικές πηγές στις οποίες καταγράφεται η Εορτή αυτή, όσο και από άποψη τυπικού, προσπαθώντας να παρουσιάσουμε των εξέλιξη αυτής της ειδικής λειτουργικής τάξης. Πρόκειται για το μέρος της εργασίας που αποσκοπεί στην παρουσίαση της θεολογίας της υμνογραφίας της Εορτής των Θεοφανείων. Επιχειρήσαμε Καταφέραμε να αποκαλύψουμε ορισμένες καθαρά δογματικές πτυχές που προκύπτουν από την υμνογραφική κατήχηση, την οποία οι μελωδοί εναπόθεταν στην υμνογραφία που κοσμεί την Ακολουθία της Εορτής. Από την πληθώρα των μελετών και των άρθρων από, τον ελληνικό θεολογικό χώρο, όσο και από την δυτική θεολογία, παρατήρησα ότι δεν υπάρχει καμία εργασία που να αναλύει εξ΄ ολοκλήρου το θέμα της Εορτής των Θεοφανείων. Έτσι, μέσω των όσων εκτίθενται στην παρούσα εργασία, μπορούμε να προσφέρουμε τόσο στον ελληνικό θεολογικό χώρο όσο και στον ρουμανικό, ένα έργο που να στεφανώνει τη γιορτή των Θεοφανείων στην πληρότητά της — ιστορικοβιβλική (μέσω της παρουσίασης της ιστορίας της εορτής και του βιβλικού γεγονότος), λειτουργική (μέσω της έρευνας χειρογράφων, τυπικών και των ειδικών λειτουργικών διατάξεων της εορτής) και θεολογική (μέσω της ανάλυσης των δογματικών θεμάτων που προκύπτουν από την υμνογραφία της εορτής).