Ο εαυτός: φιλοσοφικές προσεγγίσεις φαινομενολογικής και αναλυτικής παράδοσης

Abstract

In this thesis entitled "The self: philosophical approaches of analytic and phenomenological tradition", the problem statement is posed as to whether there is an analogy between the concept of institution in Merleau-Ponty's phenomenology and the concept of self-constitution as it appears in the philosophical texts of Korsgaard, and it is also researched the way in which the self is approached in two schools of thought of the post-Cartesian philosophy. In an attempt to show whether there is a dialogue between the two traditions in order to present its limits, the following three concepts were used in each of the three parts of the thesis. The first one refers to the notion of corporeality, the second one to respect, and the third one to the possible analogy between the terms institution and self-constitution. The concepts of corporeality and intersubjectivity play a crucial role in understanding the other in phenomenology. At the same time, there is reference to the concept of respect as a limit to action and an element of understanding in the Kantian tradition. In both cases under consideration, there is a transition towards something new and analogous: from a transcendental consciousness to an embodied self in which the notion of institution is an important one, and from the independence of moral principles to the construction of a self through the action and the choice of the agent. In particular, the following analogy arises between the two traditions: unlike a consciousness that constitutes (as it happens in the philosophy of Husserl), with Merleau-Ponty's phenomenology, induction is possible, which enables the creation of essences in the phenomenological sense. In Korsgaard’s philosophy, by modifying the Kantian tradition for which moral principles exist independently of individual beliefs, emphasizing a constructivism in the context of a moral philosophy and the major role of practical identity, a self is presented that is constituted by a self-acting subject through choices and actions, thus creating normative principles.

Στη διατριβή με τίτλο «Ο εαυτός: φιλοσοφικές προσεγγίσεις αναλυτικής και φαινομενολογικής παράδοσης» θέτοντας ως ερώτημα το αν υπάρχει αναλογία ανάμεσα στην έννοια της θέσμισης από τη φαινομενολογία του Μερλώ-Ποντύ και την έννοια της αυτό-συγκρότησης όπως εμφανίζεται σε κείμενα της Κόρσγκααρντ, ερευνάται ο τρόπος προσέγγισης της εαυτότητας σε δύο παραδόσεις σκέψης της μετακαρτεσιανής φιλοσοφίας. Σε μια προσπάθεια ανάδειξης του αν υπάρχει διάλογος μεταξύ των δύο παραδόσεων, προκειμένου να παρουσιαστούν τα όριά του, χρησιμοποιήθηκαν τρεις θεματικές σε κάθε ένα από τα τρία μέρη της διατριβής. Το πρώτο αναφέρεται στη σωματικότητα, το δεύτερο στον σεβασμό, το τρίτο στην ενδεχόμενη αναλογία της αυτοσυγκρότησης με τη θέσμιση. Οι έννοιες της σωματικότητας και της διυποκειμενικότητας παίζουν καθοριστικό ρόλο για την κατανόηση του άλλου στη φαινομενολογία. Παράλληλα, στην καντιανή παράδοση υπάρχει η αναφορά στην έννοια του σεβασμού ως όριο για δράση και στοιχείο κατανόησης της ετερότητας. Και στις δύο περιπτώσεις που εξετάζονται, εντοπίζεται μια μετάβαση προς κάτι νέο και ανάλογο: από μια υπερβατολογική συνείδηση σε έναν ενσώματο εαυτό, που η έννοια της θέσμισης βρίσκεται στο επίκεντρο και από την ανεξαρτησία των ηθικών αρχών στην κατασκευή ενός εαυτού μέσω των επιλογών και των δράσεων. Συγκεκριμένα, προκύπτει η ακόλουθη αναλογία μεταξύ των δύο παραδόσεων: αντίθετα από μια συνείδηση που συγκροτεί (όπως στη φαινομενολογία του Χούσερλ), με την πρόταση του Μερλώ-Ποντύ είναι δυνατή η επαγωγή, που δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας ουσιών με τη φαινομενολογική έννοια. Στη φιλοσοφία της Κόρσγκααρντ, τροποποιώντας την καντιανή φιλοσοφία, για την οποία οι ηθικές αρχές υπάρχουν ανεξάρτητα από τις ατομικές πεποιθήσεις, δίνοντας έμφαση σε έναν κονστρουκτιβισμό στο πλαίσιο μιας ηθικής φιλοσοφίας και στον ρόλο της πρακτικής ταυτότητας, παρουσιάζεται ένας εαυτός που συγκροτείται από ένα αυτενεργό υποκείμενο μέσω των επιλογών και των δράσεων και δημιουργούνται έτσι κανονιστικές αρχές.