Οικοδόμηση χωρικής σκέψης στο νηπιαγωγείο με τη χρήση χαρτών μεγάλης κλίμακας και πολύ μεγάλων χαρτών: διαμόρφωση του γεωγραφικού υλικού και αποτίμηση αποτελεσμάτων

Abstract

Spatial abilities play a vital role in people's lives because they contribute to meeting the demands of daily life. They are present in a multitude of activities and very often support and strengthen the person in fulfilling their obligations. Nevertheless, they are a new and rather neglected learning subject, especially for kindergarten education. In this doctoral thesis, a didactic intervention aimed at kindergarten pupils was designed with the aim of building their spatial thinking. This teaching intervention was based on the use of two large-scale large maps, a map of the city of Mytilini with a scale of 1:1000 and dimensions of 3 X 4 meters and a map of the island of Lesbos with a scale of 1:20,000 and dimensions of 3.80 X 2.80 meters. The maps were created as part of the thesis specifically for this purpose and were designed to be aesthetically appealing and cartographically accurate. The teaching intervention was implemented in kindergartens of Mytilini and the participants were divided into two groups: the experimental group and the control group. In the former the teaching intervention was implemented with the help of the large-scale giant maps, while said maps were not used in the latter. The research questions studied and divided for better analysis into sub-questions are: A. How is it possible to build spatial thinking in kindergarten children? B. When used in teaching, are very large scale giant maps effective in improving kindergarten children's spatial abilities? C. What factors influence the effectiveness of using very large scale giant maps in building kindergarten children's spatial thinking? The research consisted of three phases. To conduct the research, a properly structured questionnaire was used addressing the children and completed with the help of the kindergarten teachers of the department and/or the researcher as children of this age do not know how to read and write. The aim of the questionnaire was to investigate the spatial abilities of kindergarten children. The questionnaire was anonymous to ensure its validity and the maximum degree of objectivity and reliability. For the same reason, the anonymity of the kindergarten teachers as well as kindergartens that participated in the research was ensured.In the first phase, the spatial knowledge and spatial abilities of the children attending the kindergarten program at the end of the school year were investigated. 90 children from 5 kindergarten classes participated, of which 50 were older pupils (“nipia” -second year in kindergarten) and 40 younger pupils (“pronipia” -first year in kindergarten), 40 boys and 50 girls. In the first phase of the research, a very small degree of improvement in the children's spatial abilities was observed. In the second and third phases, the research was done at the beginning and at the end of the school year using the questionnaire in order to determine the improvement of the children's spatial abilities. The children were divided into the experimental group, in which the teaching intervention was implemented, and the control group. In the second phase of the research, the pilot research was carried out in two classes of a kindergarten, with the aim of reaching the initial assessment of the extent to which the educational material, the teaching intervention and the planned activities achieved their targeted effectiveness. The total number of participating students was 42. The experimental group and the control group comprised21 students each. 26 were “nipia” (15 girls and 11 boys) and 16 were “pronipia” (11 girls and 5 boys). In the second phase of the research the results were impressive, the maps were a particularly pleasant teaching tool and the children participated withgreat enthusiasm and at the same time improved their spatial skills to a great extent. In cases where some failures or problems with the wording of the activities or the required time were identified, they were corrected, adjusted and then the teaching intervention was applied to a larger sample. In the third phase of the research, the didactic intervention was implemented with the use of large-scale giant maps in a larger sample. The total number of children was 140. The children of the experimental group were 56 of which 28 were “nipia”, 15 boys and 13 girls and 28 “pronipia” of which 13 boys and 15 girls. A total of 28 boys and 28 girls participated in the experimental group. The children of the control group who participated in the research were 84, of which 44 were “nipia”, 20 boys and 24 girls and the 40 were “pronipia”, 18 boys and 22 girls. A total of 38 boys and 46 girls participated in the control group. The results led to the conclusion that kindergarten is suitable for building the spatial thinking of its students. There is a significant correlation between the improvement of spatial abilities and the use of large-scale giant maps, and their large scale and giant size are important factors in building children's spatial thinking. Previous experience in solving spatial problems was not important in improving children's spatial abilities, but it was the use of large-scale very large maps that produced the impressive results. However, it produced slightly better results in older children (“nipia”). Regarding gender, a statistically significant difference was found only between infant boys and girls in the question about viewing angle (visual perspective). In younger pupils (“pronipia”), no statistically significant difference was found between the two sexes.

Οι χωρικές ικανότητες έχουν σημαντικό ρόλο στην ζωή των ανθρώπων και είναι απαραίτητες προκειμένου το άτομο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της καθημερινότητας του (Newcombe et al, 2010). Εμπλέκονται σε πλήθος δραστηριοτήτων και πολύ συχνά υποστηρίζουν και ενισχύουν το άτομο να ανταποκριθεί σε σχετικές υποχρεώσεις. Παρόλα αυτά αποτελούν ένα νέο και αρκετά παραμελημένο μαθησιακό αντικείμενο ιδιαίτερα για την εκπαίδευση στο νηπιαγωγείο. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή σχεδιάστηκε μια διδακτική παρέμβαση που απευθύνεται στους μαθητές του νηπιαγωγείου με στόχο την οικοδόμηση της χωρικής τους σκέψης. Η διδακτική αυτή παρέμβαση στηρίχθηκε στην χρήση δύο χαρτών μεγάλης κλίμακας και μεγάλων διαστάσεων (μεγάλης κλίμακας μεγάλοι χάρτες), ένα χάρτη της πόλης της Μυτιλήνης με κλίμακα 1:1000 και διαστάσεις 3 Χ 4 μέτρα και ένα χάρτη της νήσου Λέσβου με κλίμακα 1:20.000 και διαστάσεις 3,80 Χ 2,80 μέτρα. Οι χάρτες δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της διατριβής ειδικά για το σκοπό αυτό και σχεδιάστηκαν ώστε να είναι αισθητικά ελκυστικοί και χαρτογραφικά ακριβείς. Η διδακτική παρέμβαση υλοποιήθηκε σε νηπιαγωγεία της Μυτιλήνης και οι συμμετέχοντες/ουσες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες πειραματική και ελέγχου. Στην πειραματική ομάδα υλοποιήθηκε η διδακτική παρέμβαση με την βοήθεια των μεγάλων διαστάσεων και κλίμακας χαρτών, ενώ στην ομάδα ελέγχου υλοποιήθηκαν δράσεις που σχεδίασαν οι νηπιαγωγοί με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Τα ερευνητικά ερωτήματα που μελετήθηκαν και χωρίζονται για την καλύτερη ανάλυση σε υποερωτήματα είναι:Α. Με ποιο τρόπο μπορεί να είναι εφικτή η οικοδόμηση της χωρικής σκέψης σε παιδιά νηπιαγωγείου; Β. Πότε μπορούν οι χάρτες πολύ μεγάλης κλίμακας και μεγάλων διαστάσεων να είναι αποτελεσματικοί στη βελτίωση των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών του νηπιαγωγείου; Γ. Ποιοι παράγοντες επιδρούν στην αποτελεσματικότητα χρήσης των χαρτών πολύ μεγάλης κλίμακας και πολύ μεγάλων χαρτών στην οικοδόμηση χωρικής σκέψης των παιδιών του νηπιαγωγείου; Η έρευνα αποτελούνταν από τρεις φάσεις. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε ένα κατάλληλα δομημένο ερωτηματολόγιο που απευθυνόταν στα παιδιά και συμπληρώθηκε με την βοήθεια των νηπιαγωγών του τμήματος και/ή την ερευνήτρια, καθώς τα παιδιά της ηλικίας αυτής δεν γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν. Στόχος του ερωτηματολογίου ήταν η διερεύνηση των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών του νηπιαγωγείου. Το ερωτηματολόγιο ήταν ανώνυμο, ώστε να διασφαλιστεί η εγκυρότητα του και ο μέγιστος βαθμός αντικειμενικότητας και αξιοπιστίας. Για τον ίδιο λόγο διασφαλίστηκε η ανωνυμία των νηπιαγωγών και των νηπιαγωγείων που συμμετείχαν στην έρευνα. Στην πρώτη φάση διερευνήθηκαν οι γνώσεις και οι χωρικές ικανότητες των παιδιών που παρακολουθούν το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Συμμετείχαν 90 παιδιά από 5 τμήματα νηπιαγωγείων, από αυτά τα 50 ήταν νήπια και τα 40 προνήπια, 40 αγόρια και 50 κορίτσια. Στην πρώτη φάση της έρευνας παρατηρήθηκε πολύ μικρός βαθμός βελτίωσης των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών. Στη δεύτερη και τρίτη φάση, η έρευνα έγινε στην αρχή και στο τέλος της σχολικής χρονιάς με τη χρήση του ερωτηματολογίου ώστε να διαπιστωθεί η μεταβολή - βελτίωση των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών. Τα παιδιά χωρίστηκαν στην πειραματική ομάδα στην οποία υλοποιήθηκε η διδακτική παρέμβαση και στην ομάδα ελέγχου. Στη δεύτερη φάση της έρευνας έγινε η πιλοτική έρευνα σε δυο τμήματα ενός νηπιαγωγείου με στόχο την αρχική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού υλικού και της διδακτικής παρέμβασης και των δραστηριοτήτων που είχε σχεδιαστεί. Ο συνολικός αριθμός των μαθητών που συμμετείχαν ήταν 42. Η πειραματική ομάδα και η ομάδα ελέγχου είχαν από 21 μαθητές. Τα νήπια ήταν 26 (15 κορίτσια και 11 αγόρια) και τα προνήπια ήταν 16 (11 κορίτσια και 5 αγόρια). Στη δεύτερη φάση της έρευνας, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά για τα παιδιά της πειραματικής ομάδας, οι χάρτες αποτέλεσαν ιδιαίτερα ευχάριστο διδακτικό εργαλείο και τα παιδιά συμμετείχαν με μεγάλο ενθουσιασμό, ενώ παράλληλα βελτίωσαν τις χωρικές τους ικανότητες σε πολύ μεγάλο βαθμό. ’Όπου, βέβαια, εντοπίστηκαν κάποιες αστοχίες ή προβλήματα με την διατύπωση των δραστηριοτήτων ή τον απαιτούμενο χρόνο, αυτά διορθώθηκαν, προσαρμόστηκαν και στη συνέχεια, η εφαρμογή της διδακτικής παρέμβασης έγινε σε μεγαλύτερο δείγμα. Στην τρίτη φάση της έρευνας υλοποιήθηκε η διδακτική παρέμβαση με τη χρήση των μεγάλης κλίμακας μεγάλων χαρτών σε μεγαλύτερο δείγμα. Ο συνολικός αριθμός των παιδιών ήταν 140. Τα παιδιά της πειραματικής ομάδας ήταν 56 από τα οποία 28 ήταν νήπια, 15 αγόρια και 13 κορίτσια και 28 προνήπια από τα οποία 13 αγόρια και 15 κορίτσια. Συνολικά, συμμετείχαν 28 αγόρια και 28 κορίτσια στην πειραματική ομάδα. Τα παιδιά της ομάδας ελέγχου που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν 84 από τα οποία 44 ήταν νήπια, 20 αγόρια και 24 κορίτσια και τα 40 προνήπια 18 αγόρια και 22 κορίτσια. Συνολικά, συμμετείχαν 38 αγόρια και 46 κορίτσια στην ομάδα ελέγχου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το νηπιαγωγείο είναι κατάλληλο για την οικοδόμηση της χωρικής σκέψης των μαθητών/τριών του. Υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ της βελτίωσης των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών και της εφαρμογής της διδακτικής παρέμβασης με τη χρήση των χαρτών μεγάλης κλίμακας και μεγάλων διαστάσεων. Η μεγάλη κλίμακα και το πολύ μεγάλο τους μέγεθος είναι σημαντικοί παράγοντες στην οικοδόμηση της χωρικής σκέψης των παιδιών. Η προϋπάρχουσα εμπειρία στην επίλυση χωρικών προβλημάτων προέκυψε από την έρευνα σύμφωνα με την οποία δεν ήταν σημαντική στη βελτίωση των χωρικών ικανοτήτων των παιδιών, αλλά η χρήση των μεγάλης κλίμακας πολύ μεγάλων διαστάσεων χαρτών έφερε τα εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η χρήση των χαρτών οδήγησε την επίδοση όλων των παιδιών σε εξαιρετικά αποτελέσματα τόσο των προνηπίων όσο και των νηπίων, είχε όμως λίγο καλύτερα αποτελέσματα στα νήπια. Όσον αφορά το φύλο, βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μόνο μεταξύ των νηπίων αγοριών και κοριτσιών στην ερώτηση για την γωνία θέασης (προοπτική οπτικής). Στα προνήπια δεν εντοπίστηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων.