Οι ελληνικοί παραδοσιακοί φάροι ως πολιτισμικό και τουριστικό κεφάλαιο

Abstract

Traditional built lighthouses of the Hellenic Lighthouse Network are stipulated as historic buildings and distinct cultural resources, which attract visitors, sightseers, tourists and scholars. Their importance for maritime safety has been gradually declining due to the automation of navigational aids, but their inherent cultural value is preserved and protected, according to rules defined by international and European treaties, as well as national legislation. Lighthouses have represented a series of universal symbols and have been surrounded by legends and mystery. At the same time, they are considered impressive architectural creations, remarkable technological achievements, powerful landmarks and authentic carriers of intangible cultural heritage. For these and many other reasons analyzed in this thesis, lighthouses identify a dynamic cultural field and, therefore, are included in regional and national tourism planning and development schemes. The present study aims to highlight the cultural significance of Greek traditional lighthouses and make suggestions on their alternative use in cultural and tourism contexts. Mapping policies and practices of lighthouse valorization in Greece and abroad, studying and decoding texts of various kinds (bibliography, web articles, literature, art etc.), interviewing people who have been connected to lighthouses through their occupation or family tradition and study visits at lighthouse complexes are methods that have contributed to reaching the aims and objectives of the survey. The research conducted seems to confirm the value and polysemy attributed to lighthouses as buildings, sites and symbols, highlight their diverse use in works of literature and art, educational, sports and entertainment activities, but also defined a clear, positive and realistic perspective on a more systematic incorporation of them into the Greek tourist product, which is compatible with the current legislation.

Οι παραδοσιακοί κτιστοί φάροι του Ελληνικού Φαρικού Δικτύου χαρακτηρίζονται διατηρητέα μνημεία και διαμορφώνουν ένα διακριτό πολιτισμικό κεφάλαιο, που ελκύει επισκέπτες, περιηγητές, τουρίστες και ερευνητές. Η χρησιμότητά τους για την πελαγοδρομία, την προσαιγιάλωση και την ακτοπλοΐα περιορίζεται σταδιακά λόγω της αυτοματοποίησης των ναυτιλιακών βοηθημάτων, όμως η εγγενής πολιτισμική αξία τους διασώζεται και προστατεύεται, σύμφωνα με κανόνες που υπαγορεύονται από διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις, καθώς και την εθνική νομοθεσία. Οι φάροι συγκεντρώνουν μια σειρά από πανανθρώπινους συμβολισμούς και έχουν περιβληθεί από πλήθος θρύλων και μυστηρίων. Παράλληλα, αποτελούν εντυπωσιακές αρχιτεκτονικές δημιουργίες, αξιόλογα τεχνολογικά επιτεύγματα, ισχυρά τοπόσημα και αυθεντικούς φορείς άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Για αυτούς και πολλούς ακόμη λόγους που αναλύονται στην παρούσα εργασία, οι φάροι προσδιορίζουν ένα δυναμικό πολιτισμικό πεδίο και, ως εκ τούτου, περιλαμβάνονται σε σχέδια τουριστικής ανάπτυξης συγκεκριμένων περιοχών και ολόκληρων χωρών. Σκοπός του ανά χείρας πονήματος είναι η ανάδειξη της πολιτισμικής σημασίας των ελληνικών παραδοσιακών φάρων, η αποτύπωση αντιλήψεων, βιωμάτων, συναισθημάτων και στάσεων ανθρώπων που έχουν σχετισθεί με τους φάρους, αλλά και η διατύπωση προτάσεων σχετικά με το ενδεχόμενο εναλλακτικής χρήσης των ελληνικών φάρων στο πλαίσιο δράσεων πολιτισμού και τουρισμού. Η καταγραφή πολιτικών και πρακτικών αξιοποίησης φάρων στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού, η αποκωδικοποίηση κειμένων διαφόρων ειδών (βιβλιογραφική – δικτυογραφική επισκόπηση, λογοτεχνία, πίνακες ζωγραφικής, αφίσες κ.ά.), η επικοινωνία με ανθρώπους που έχουν συνδεθεί με τους φάρους μέσα από την επαγγελματική ενασχόληση ή την οικογενειακή παράδοσή τους, καθώς και επιτόπιες επισκέψεις σε φαρικά συγκροτήματα, συνεισφέρουν στην προσέγγιση του σκοπού και των ειδικών στόχων της εργασίας. Η διπλή έρευνα που διεξήχθη φαίνεται να επιβεβαιώνει την αξία και την πολυσημία που διαχρονικά έχει αποδοθεί στους φάρους ως κτήρια, τοποθεσίες και σύμβολα, αναδεικνύει την ποικιλότροπη χρήση τους σε έργα λόγου και τέχνης, δραστηριότητες εκπαίδευσης, αθλητισμού και ψυχαγωγίας, αλλά και ορίζει μια σαφή, θετική και ρεαλιστική προοπτική για μια πιο μεθοδική ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό τουριστικό προϊόν, συμβατή με τη σχετική νομοθεσία.