Η Παιδόπολη Ζηρού Πρέβεζας (1948-1986)

Abstract

The object of this research is the reconstruction of the history of the Paidopolis (literally children city aka child town) of Ziros Preveza “Aghios Alexandros”, an idiosyncratic institution for accommodating children, which began officially its operations in January 1948, that is, during the Greek Civil War (1946-1949), and ceased to exist as a boarding school until shortly after the mid-1980s. This doctoral thesis is structured in two distinct parts • in the First Part is considered, with the subscription of the recent relevant bibliography on the subject and the use of some data from the archive of the Commissioned Lady of her majesty Queen Frederica’s (Eranos) Fund (later renamed Vasiliki Pronoia/Royal Providence) Eleni Lelouda, the general historical and conceptual context of the institutions of Paidopoleis (aka Queen Frederica’s Camps) during the period of the Greek Civil War, the evolution of those institutions in boarding schools for vulnerable, abandoned and orphaned children in the post-Greek Civil War period and the course and changes in terms of their operation during the period of the Junta, but also of the Post-colonial (political changeover) period until approximately the modern era (transformation of “children’s cities” into social welfare units). Then, based mainly on the classified primary (historical) material of the (restored) archive of Paidopolis of Ziros, specific issues concerning the Paidopolis in question are examined, such as the location, the facilities, its functioning and organization, the daily life there and the living condiotions, the extraordinary events that had arisen from time to time, its inmates, the reasons for admission, the exit destinations of the children after their stay in that institution, the education training offered and the indoctrination, the healthcare, the entertainment, Paidopolis’ contacts with the administration and the “outside world”, and the staff of that boarding school. The Second Part of this doctoral thesis deals with the oral testimonies of former inmates who lived in the Paidopolis of Ziros and former executives who worked in it, so as to include in this research the voice of people whose opinions were not recorded or asked in the institution of Ziros Preveza official written documents. So, after mentioning the value of oral history in general and its flourishing in the last decades on scientific-historiographical level at the beginning of the Second Part, following is the commentary from material drawn from more than 30 interviews, which are referred to the lived experiences some of the then children and the former staff of the Paidopolis of Ziros throughout its operation. Thus, the speech is given to people who experienced as protagonists and/or as eyewitnesses and ear witnesses of the events they comment on the which took place in the Paidopolis of Ziros “Aghios Alexandros”, as well as these people remember, perceive and interpret in the present time their past in this boarding school from the (later) point of view of the modern era.

Αντικείμενο της παρούσας έρευνας είναι η ανασύνθεση της ιστορίας της Παιδόπολης Ζηρού Πρέβεζας «Άγιος Αλέξανδρος», ενός ιδιότυπου ιδρύματος φιλοξενίας παιδιών, που ξεκίνησε επίσημα τη λειτουργία του τον Ιανουάριο του 1948, εν μέσω δηλαδή του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949), και σταμάτησε να υφίσταται ως οικοτροφείο λίγο μετά τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1980. Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο διακριτά μέρη • στο Πρώτο Μέρος αρχικά εξετάζεται, με τη συνδρομή της σύγχρονης βιβλιογραφίας επί του θέματος και την αξιοποίηση στοιχείων από το αρχείο της Εντεταλμένης Κυρίας του Εράνου (μετέπειτα Βασιλική Πρόνοια) της βασίλισσας Φρειδερίκης Ελένης Λελούδα, το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο του θεσμού των Παιδοπόλεων την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, η μετεξέλιξη αυτών των δομών σε ιδρύματα απροστάτευτων και ορφανών παιδιών τη μετεμφυλιακή περίοδο και η πορεία και οι αλλαγές ως προς τη λειτουργία τους την περίοδο της Χούντας, αλλά και της Μεταπολίτευσης έως περίπου τη σύγχρονη εποχή (μετασχηματισμός των Παιδοπόλεων σε μονάδες κοινωνικής μέριμνας). Στη συνέχεια, με βάση κυρίως το ταξινομημένο πρωτογενές υλικό του (αποκατεστημένου) αρχείου της Παιδόπολης Ζηρού εξετάζονται επιμέρους θέματα που αφορούν στην εν λόγω Παιδόπολη, όπως η τοποθεσία, οι εγκαταστάσεις, η λειτουργία και η οργάνωση, η καθημερινότητα και οι συνθήκες διαβίωσης, τα έκτακτα συμβάντα που είχαν προκύψει κατά καιρούς, οι τρόφιμοι, οι λόγοι εισαγωγής των ανηλίκων στο οικοτροφείο, οι προορισμοί εξόδου των παιδιών μετά τη φιλοξενία τους στο ίδρυμα, η εκπαίδευση και η κατήχηση, η υγειονομική περίθαλψη, η ψυχαγωγία, οι σχέσεις της Παιδόπολης με τη διοίκηση και τον «έξω κόσμο», καθώς και στοιχεία για το προσωπικό του οικοτροφείου. Το Δεύτερο Μέρος της διατριβής πραγματεύεται μαρτυρίες πρώην τροφίμων που έζησαν στην Παιδόπολη «Άγιος Αλέξανδρος» και πρώην στελεχών που εργάστηκαν σε αυτή, ώστε να συμπεριλαμβάνεται στην έρευνα και η φωνή ανθρώπων που δεν καταγράφηκε στα επίσημα αρχεία του ιδρύματος. Αφού, λοιπόν, αναφερθεί στην αρχή του Δεύτερου Μέρους η αξία της προφορικής ιστορίας γενικότερα και η άνθησή της τις τελευταίες δεκαετίες σε επιστημονικό-ιστοριογραφικό επίπεδο, ακολουθεί ο σχολιασμός από υλικό που αντλήθηκε από περισσότερες από 30 συνεντεύξεις, οι οποίες αναφέρονται σε βιωμένες εμπειρίες των τότε παιδιών και πρώην εργαζομένων της Παιδόπολης Ζηρού καθ’ όλη τη διάρκεια λειτουργίας της. Έτσι, δίνεται ο λόγος σε άτομα που βίωσαν ως πρωταγωνιστές ή/και ως αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες τα γεγονότα που σχολιάζουν και που αυτά έλαβαν χώρα στο εν λόγω ίδρυμα, καθώς και πώς πλέον οι άνθρωποι αυτοί θυμούνται, αντιλαμβάνονται κι ερμηνεύουν το παρελθόν τους σε αυτό το οικοτροφείο από τη (μεταγενέστερη) οπτική γωνία της σύγχρονης εποχής.