Συσχέτιση των συνηθειών και των διαταραχών του ύπνου με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και βασικών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου: επιδημιολογική μελέτη στον πληθυσμό ενηλίκων της Θράκης

Abstract

Purpose: The purpose of this dissertation was to assess the prevalence of dyslipidemia, arterial hypertension, diabetes mellitus and cardiovascular diseases in the adult population of Thrace, and to investigate the potential association of these diseases with the socio-demographic characteristics, lifestyle habits and the health-related characteristics of the participants and mainly with the habits (time to go to bed, time to get up, time in bed, duration and efficiency) and disorders (excessive daytime sleepiness, insomnia, poor quality and increased risk of sleep apnea) of sleep using self-reported questionnaires. Material-Methods: The sample of this study consisted of 957 subjects from the region of Thrace (mean age 49.62±14.79 years; 45.9% men), who were selected using a two-stage stratified sampling scheme. Information was collected through personal interviews. Socio-demographic and lifestyle characteristics, the presence of obesity, the psychological status of individuals and sleep habits, such as bedtime, rise time, sleep duration and sleep efficiency were recorded. Sleep disorders were recorded using the Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), Athens Insomnia Scale (AIS) and Berlin Questionnaire (BQ). Statistical analysis was performed using the statistical package "Statistical Package for the Social Sciences" (SPSS), version 19.0 (IBM Corp., Armonk, NY, USA).Results: On a weekly basis, participants remained in bed for 7:32±1:00 hours, with an average sleep duration of 6:26±1:10 hours and a sleep efficiency of 86%±11%. The prevalence of short sleep duration (≤6 hours) was 21.8% and long sleep duration (>8 hours) 14.2%, while 64% of the sample reported normal sleep duration (6-8 hours). According to the sleep scales, the prevalence of daytime sleepiness was 8.7%, insomnia 18.0%, poor sleep quality 38.5%, and high-risk obstructive sleep apnea 36.4%.Moreover, the prevalence of dyslipidemia was 32.5%, hypertension 34.3%, diabetes 9.5% and cardiovascular diseases 9.5%. Multivariate logistic regression showed that obesity (aOR=2.58, p<0.001), anxiety (aOR=2.71, p<0.001) and low education level (aOR=2.69, p=0.001) were the most important risk factors for the occurrence of dyslipidemia, age >60 years (aOR=6.31, p<0.001), coffee consumption (aOR=2.64, p=0.007), low physical activity (aOR=2,94, p=0.002) and increased body weight (overweight: aOR=2.40, p<0.001 and obese: aOR=3.54, p<0.001) for the occurrence of hypertension, male gender (aOR=6.89, p<0.001), low economic level (aOR=3.44, p=0.003), eating more than 2 meals a day (aOR=3.28, p<0.001), low adherence to the Mediterranean diet (aOR=8.70, p<0.001) and obesity (aOR=3.02, p<0.001) for the occurrence of diabetes and age >60 years (aOR=23.44, p<0.001), low income (aOR=2.38, p=0.025), smoking (aOR=2.21, p=0.005), low adherence to the Mediterranean diet (aOR=2.19, p=0.006), long time (>2 hours) watching TV or using a computer before sleep (aOR=2.20, p=0.011), obesity (aOR=2.80, p<0.001) and depression (aOR=2.44, p=0.001) for occurrence of cardiovascular diseases. On a weekly basis, shorter sleep duration and lower sleep efficiency was found in subjects with dyslipidemia (by 22 minutes, p<0.001 and by 7%, p<0.001, respectively), subjects with hypertension (by 23 minutes, p<0.001 and by 5%, p<0.001, respectively) only among persons aged ≤65 years and not in elderly persons, subjects with diabetes mellitus (by 26 minutes, p=0.005 and by 10%, p<0.001, respectively), and in subjects with cardiovascular disease (by 33 minutes, p<0.001 and by 10%, p<0.001, respectively). Subjects who sleep ≤6 hours have 2 times higher risk for dyslipidemia (aOR=2.18, p<0.001), 3 times higher risk for hypertension (in people aged ≤65 years) (aOR=3.16, p<0.001 ), 3 times higher risk for diabetes mellitus (aOR=2.82, p<0.001) and 3 times higher risk for cardiovascular disease (aOR=2.86, p<0.001). More specifically, a decrease in sleep duration by one hour was associated with an increase in the risk of dyslipidemia by 14% (aOR=1.14, p=0.049), hypertension by 24% (aOR=1.24, p=0.042) among those aged ≤65 years, diabetes mellitus by 41% (aOR=1.41, p=0.002) and cardiovascular disease by 29% (aOR=1.29, p<0.001). In contrast, long sleep duration was not associated with any of the above conditions. In relation to sleep disorders, a higher risk for dyslipidemia was associated with insomnia (aOR=1.75, p=0.030) and poor sleep quality (aOR=2.02, p=0.006) only among women and not among men, a higher risk for hypertension was associated with excessive daytime sleepiness (aOR=2.72, p<0.001), insomnia (aOR=1.95, p<0.001), poor sleep quality (aOR=2.06, p<0.001) and high risk for sleep apnea (aOR=2.16, p<0.001), higher risk for diabetes mellitus was associated with excessive daytime sleepiness (aOR=2.09, p=0.019) and poor sleep quality (aOR=2.56, p<0.001) and finally, a higher risk for cardiovascular disease was associated with excessive daytime sleepiness (aOR=2.02, p=0.026), insomnia (aOR=1.93, p=0.010), poor sleep quality (aOR=1.90, p=0.006) and high risk for sleep apnea (aOR=2.08, p=0.003).Conclusions: The present study demonstrated that the prevalence of cardiovascular diseases, as well as the main cardiovascular risk factors, such as dyslipidemia, arterial hypertension and diabetes, are related to the socio-demographic profile, lifestyle habits, psychological status, obesity and mainly with short sleep duration and the presence of sleep disorders and promotes early pharmacological and cognitive behavioral interventions to improve the quantity and quality of sleep, with increased attention to the needs of minority populations, in order to reduce the risk of developing cardiovascular diseases.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η εκτίμηση του επιπολασμού της δυσλιπιδαιμίας, της αρτηριακής υπέρτασης, του σακχαρώδη διαβήτη και των καρδιαγγειακών νοσημάτων στον πληθυσμό ενηλίκων της Θράκης, η συσχέτιση του επιπολασμού των παθήσεων αυτών με τα κοινωνικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά, τον τρόπος ζωής και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την υγεία των συμμετεχόντων και κυρίως με τις συνήθειες (ώρα κατάκλισης, ώρα έγερσης, χρόνος παραμονής στο κρεβάτι, διάρκεια και αποδοτικότητα) και τις διαταραχές (υπερβολική ημερήσια υπνηλία, αϋπνία, κακή ποιότητα και αυξημένο κίνδυνο για υπνική άπνοια) του ύπνου. Υλικό-Μέθοδοι: Το δείγμα της συγχρονικής αυτής μελέτης αποτέλεσαν 957 άτομα από την περιοχή της Θράκης (μέση ηλικία 49,62±14,79 έτη; 45,9% άνδρες) που επιλέχθηκαν με τη χρήση της στρωματοποιημένης δειγματοληψίας δύο σταδίων. Καταγράφηκαν τα κοινωνικό-δημογραφικά χαρακτηριστικά, ο τρόπος ζωής, η κατάσταση υγείας, η ψυχολογική κατάσταση των ατόμων, από τις συνήθειες ύπνου καταγράφηκε η ώρα κατάκλισης, η ώρα έγερσης και η διάρκεια του ύπνου, ενώ οι διαταραχές του ύπνου καταγράφηκαν με την χρήση των κλιμάκων Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), Epworth Sleepiness Scale (ESS), Athens Insomnia Scale (AIS) και Berlin Questionnaire (BQ). Οι πληροφορίες συλλέχθηκαν με προσωπικές συνεντεύξεις. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με την χρήση του στατιστικού πακέτου "Statical Package for the Social Sciences" (SPSS), version 19.0 (IBM Corp., Armonk, NY, USA). Αποτελέσματα: Σε εβδομαδιαία βάση, οι συμμετέχοντες παρέμειναν στο κρεβάτι 7:32±1:00 ώρες, με μέση διάρκεια ύπνου τις 6:26±1:10 ώρες και αποδοτικότητα του ύπνου 86%±11%. Το 21,8% των συμμετεχόντων κοιμόταν λιγότερο από 6 ώρες, το 64,0% κοιμόταν 6 έως 8 ώρες και το 14,2% κοιμόταν περισσότερο από 8 ώρες. Σύμφωνα με τις κλίμακες ύπνου, ο επιπολασμός της ημερήσιας υπνηλίας ήταν 8,7%, της αϋπνίας 18,0%, της κακής ποιότητας ύπνου 38,5% και του υψηλού κινδύνου αποφρακτικής υπνικής άπνοιας 36,4%.Επίσης, ο επιπολασμός της δυσλιπιδαιμίας ήταν 32,5%, της υπέρτασης 34,3%, του σακχαρώδη διαβήτη 9,5% και των καρδιαγγειακών παθήσεων 9,5%. Η πολυπαραγοντική λογιστική παλινδρόμηση κατέδειξε ότι η παχυσαρκία (aOR=2,58, p<0,001), το άγχος (aOR=2,71, p<0,001) και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (aOR=2,69, p=0,001) ήταν οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση δυσλιπιδαιμίας, η ηλικία >60 ετών (aOR=6,31, p<0,001), η κατανάλωση καφέ (aOR=2,64, p=0,007), η χαμηλή σωματική δραστηριότητα (aOR=2,94, p=0,002) και το αυξημένο σωματικό βάρος (υπέρβαροι: aOR=2,40, p<0,001 και παχύσαρκοι: aOR=3,54, p<0,001) για την εμφάνιση υπέρτασης, το αρσενικό φύλο (aOR=6,89, p<0,001), το χαμηλό οικονομικό επίπεδο (aOR=3,44, p=0,003), η κατανάλωση > 2 γευμάτων την ημέρα (aOR=3,28, p<0,001), η χαμηλή προσκόλληση στη μεσογειακή διατροφή (aOR=8,70, p<0,001) και η παχυσαρκία (aOR=3,02, p<0,001) για την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη και η ηλικία >60 ετών (aOR=23,44, p<0,001), το χαμηλό εισόδημα (aOR=2,38, p=0,025), το κάπνισμα (aOR=2,21, p=0,005), η χαμηλή προσκόλληση στην Μεσογειακή διατροφή (aOR= 2,19, p=0,006), η πολύωρη (>2 ώρες) παρακολούθηση τηλεόρασης ή χρήση υπολογιστή πριν από τον ύπνο (aOR=2,20, p=0,011), η παχυσαρκία (aOR=2,80, p<0,001) και η κατάθλιψη (aOR=2,44, p=0,001) για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Σε εβδομαδιαία βάση, μικρότερη διάρκεια ύπνου και χαμηλότερη αποδοτικότητα ύπνου ανέφεραν τα άτομα με δυσλιπιδαιμία (κατά 22 λεπτά, p<0,001 και κατά 7%, p<0,001, αντίστοιχα), τα άτομα με υπέρταση (κατά 23 λεπτά, p<0,001 και κατά 5%, p<0,001, αντίστοιχα) μόνο μεταξύ των ατόμων ηλικίας ≤65 ετών και όχι στα ηλικιωμένα άτομα, τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη (κατά 26 λεπτά, p=0,005 και κατά 10%, p<0,001, αντίστοιχα), και στα άτομα με καρδιαγγειακά νοσήματα (κατά 33 λεπτά, p<0,001 και κατά 10%, p<0,001, αντίστοιχα). Τα άτομα που κοιμούνται ≤6 ώρες έχουν δύο φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για δυσλιπιδαιμία (aOR=2,18, p<0,001), 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για υπέρταση (στα άτομα ηλικίας ≤65 ετών) (aOR=3,16, p<0,001), 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη (aOR=2,82, p<0,001) και 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα (aOR=2,86, p<0,001). Πιο συγκεκριμένα, η μείωση της διάρκειας ύπνου κατά μία ώρα συσχετίστηκε με αύξηση του κινδύνου για την εμφάνιση δυσλιπιδαιμίας κατά 14% (aOR=1,14, p=0,049), υπέρτασης κατά 24% (aOR=1,24, p=0,042) μεταξύ των ατόμων ηλικίας ≤65 ετών, σακχαρώδη διαβήτη κατά 41% (aOR=1,41, p=0,002) και καρδιαγγειακών νοσημάτων κατά 29% (aOR=1,29, p<0,001). Αντίθετα, ο ύπνος μεγάλης διάρκειας δεν συσχετίσθηκε με καμία από τις ανωτέρω παθήσεις.Σε σχέση με τις διαταραχές του ύπνου, υψηλότερος κίνδυνος για δυσλιπιδαιμία συσχετίστηκε με την αϋπνία (aOR=1,75, p=0,030) και την κακή ποιότητα ύπνου (aOR=2,02, p=0,006) μόνο μεταξύ των γυναικών και όχι μεταξύ των ανδρών, υψηλότερος κίνδυνος για υπέρταση συσχετίστηκε με την υπερβολική ημερήσια υπνηλία (aOR=2,72, p<0,001), την αϋπνία (aOR=1,95, p<0,001), την κακή ποιότητα ύπνου (aOR=2,06, p<0,001) και τον υψηλό κίνδυνο για υπνική άπνοια (aOR=2,16, p<0,001), υψηλότερος κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη συσχετίστηκε με την υπερβολική ημερήσια υπνηλία (aOR=2,09, p=0,019) και την κακή ποιότητα ύπνου (aOR=2,56, p<0,001) και τέλος, υψηλότερος κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα συσχετίστηκε με την υπερβολική ημερήσια υπνηλία (aOR=2,02, p=0,026), την αϋπνία (aOR=1,93, p=0,010), την κακή ποιότητα ύπνου (aOR=1,90, p=0,006) και τον υψηλό κίνδυνο για υπνική άπνοια (aOR=2,08, p=0,003). Συμπεράσματα: Η παρούσα μελέτη κατέδειξε ότι τόσο η εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, όσο και των βασικών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου και συγκεκριμένα της δυσλιπιδαιμίας, της αρτηριακής υπέρτασης και του σακχαρώδη διαβήτη, συσχετίζονται με το κοινωνικό-δημογραφικό προφίλ, τον τρόπο ζωής, την ψυχολογική κατάσταση, την παχυσαρκία και κυρίως με τον ύπνο μικρής διάρκειας και την παρουσία διαταραχών του ύπνου και υποστηρίζει ότι πρώιμες φαρμακολογικές και γνωστικές παρεμβάσεις συμπεριφοράς που βελτιώνουν την ποσότητα και την ποιότητα του ύπνου, με αυξημένη προσοχή στις ανάγκες των μειονοτικών πληθυσμών,θα μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.