Ο θεσμός της δήμευσης στο ποινικό δίκαιο και η σύγχρονη διεύρυνσή του

Abstract

The subject of the thesis is confiscation in criminal law and the contemporary broadening of its scope. More specifically, the thesis focuses on the legislative framework around confiscation in Greek criminal law and provides a critical evaluation of the contemporary broadening of its scope in the Greek legal order. The developments in the field of confiscation in Greek legislation are determined to a significant extent by the obligations deriving from international conventions and legal acts of the European Union. Therefore, the thesis begins with the systematization and examination of the International and European legal texts which contain provisions on confiscation. In addition, a brief comparative analysis of confiscation in the legal orders of the United States of America and the United Kingdom is provided, to understand certain parameters that have become important for the Greek legal system as well. At the same time, the analysis of key issues emerging from the jurisprudence of the ECtHR and the CJEU was deemed necessary to highlight the modern character of confiscation and its safeguard limits. Furthermore, the constitutional limitations, the justification, and the functions of confiscation in the wider sanctioning system are analyzed. The analysis of the above subjects is a prerequisite and the basis for the analysis of the central subject of the thesis, i.e. the doctrinal analysis and critical approach of the provisions of the Greek Criminal Code on confiscation. The current provisions of the new Criminal Code follow the radical amendment of the institution of confiscation by Law 4478/2017. Law 4478/2017 ratified the Council of Europe Convention on Laundering, Search, Seizure and Confiscation of the Proceeds from Crime and on the Financing of Terrorism (Warsaw Convention), as well as a series of EU legal acts, including Directive 2014/42/EU and Framework Decision 2005/212/JHA on confiscation. Furthermore, the thesis critically approaches and dogmatically analyzes the numerous provisions of Special Criminal Laws that introduce deviations or expansions of confiscation. The provisions of the Special Criminal Laws are systematized based on the specific deviation or expansion they present. The aim of the systematization is to highlight the expansions and deviations in relation to the regulation of confiscation in the Greek Criminal Code, to determine the more specific identity of the special provisions, and to capture the contemporary character of confiscation. At the same time, this systematization is a prerequisite for the investigation of the relationship between the special provisions for confiscation and those of the general part of the Criminal Code, and the formulation of interpretive proposals. In a special section, the thesis examines the harmonization of the Greek legislation with the extended forms of confiscation provided for in Directive 2014/42/EU. The thesis, highlights the rule of law deficits of the current legislative framework, through its critical approach, and formulates both de lege lata and de lege ferenda proposals.

Αντικείμενο της διατριβής είναι ο θεσμός της δήμευσης στο ποινικό δίκαιο και η σύγχρονη διεύρυνσή του. Ειδικότερα, η διατριβή επικεντρώνεται στο νομοθετικό πλαίσιο της δήμευσης στο ελληνικό ποινικό δίκαιο και την κριτική αξιολόγηση της σύγχρονης διεύρυνσής του θεσμού της δήμευσης στην ελληνική έννομη τάξη. Οι εξελίξεις στην ελληνική νομοθεσία στο πεδίο της δήμευσης καθορίζονται σε σημαντικό βαθμό από τις υποχρεώσεις που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις και νομικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το λόγο αυτό, η διατριβή αρχικά συστηματοποιεί και εξετάζει τα διεθνή και ευρωπαϊκά νομοθετικά κείμενα που περιλαμβάνουν διατάξεις για τη δήμευση. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται μία συνοπτική δικαιοσυγκριτική ανάλυση της δήμευσης στις έννομες τάξεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε να κατανοηθούν ορισμένες παράμετροι που έχουν καταστεί σημαντικές και για την ελληνική έννομη τάξη. Παράλληλα, η ανάλυση κομβικών ζητημάτων της νομολογίας του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ κρίθηκε αναγκαία για την ανάδειξη της σύγχρονης ταυτότητας της δήμευσης και των εγγυητικών της ορίων. Ακολούθως, η διατριβή αναλύει τους συνταγματικούς περιορισμούς, τη δικαιολογητική βάση και τις λειτουργίες της δήμευσης στο ευρύτερο κυρωτικό σύστημα. Η ανάλυση των παραπάνω αντικειμένων αποτελεί αναγκαίο προστάδιο και τη βάση για την ανάλυση του κεντρικού αντικειμένου της εργασίας, δηλαδή τη δογματική ανάλυση και κριτική προσέγγιση των ρυθμίσεων του Ποινικού Κώδικα για τη δήμευση. Οι ισχύουσες διατάξεις του νέου ΠΚ ακολουθούν τη ριζική τροποποίηση που επέφερε στον θεσμό της δήμευσης ο ν. 4478/2017, με τον οποίο κυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη νομιμοποίηση, ανίχνευση, κατάσχεση και δήμευση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας (Σύμβαση της Βαρσοβίας), ενώ ενσωματώθηκαν και μία σειρά νομικών πράξεων της ΕΕ μεταξύ των οποίων η οδηγία 2014/42/ΕΕ και η απόφαση-πλαίσιο 2005/212/ΔΕΥ για τη δήμευση. Στη συνέχεια, η διατριβή προσεγγίζει κριτικά και αναλύει δογματικά τις πολυάριθμες διατάξεις Ειδικών Ποινικών Νόμων που εισάγουν αποκλίσεις ή διευρύνσεις της δήμευσης. Οι διατάξεις των Ειδικών Ποινικών Νόμων συστηματοποιούνται με κριτήριο την ειδικότερη απόκλιση ή διεύρυνση που παρουσιάζουν. Στόχος της συστηματοποίησης είναι η ανάδειξη των διευρύνσεων και αποκλίσεων σε σχέση με τη ρύθμιση της δήμευσης στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα, ο προσδιορισμός της ειδικότερης ταυτότητας των ρυθμίσεων αυτών, και η αποτύπωση της σύγχρονης ταυτότητας της δήμευσης. Παράλληλα, η συστηματοποίηση αυτή αποτελεί αναγκαίο προστάδιο για τη διερεύνηση της σχέσης των ειδικών διατάξεων για τη δήμευση με αυτές του γενικού μέρους του ΠΚ και τη διατύπωση ερμηνευτικών προτάσεων. Σε ειδική ενότητα της διατριβής, εξετάζεται η εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τις διευρυμένες μορφές δήμευσης της οδηγίας 2014/42/ΕΕ. Μέσα από την κριτική προσέγγιση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου η διατριβή αναδεικνύει τα δικαιοκρατικά του ελλείμματα, ενώ διατυπώνει προτάσεις τόσο σε επίπεδο de lege lata ερμηνείας, όσο και de lege ferenda.