Η αξιοποίηση της λογοτεχνίας στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2/ΞΓ υπό το πρίσμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στα σύγχρονα μεταναστευτικά περιβάλλοντα

Abstract

The present PhD Dissertation entitled "The use of literature in teaching Greek as L2/FL in the frame of intercultural education in contemporary migratory environments" aims at providing answers to specific research questions that pertain to the context of teaching Greek as an L2 in accordance with the Greek language policy adopted for the education of immigrants and refugees in the 21st century. An additional aim is to form a teaching proposal which focuses on the possibility and prerequisites of using literature in language teaching while considering the specific characteristics of the target groups, the time-space framework and the promotion of cross-cultural teaching approaches. More specifically, an attempt has been made to provide answers regarding the level of knowledge of Greek which is considered adequate for the effective use of literary texts in teaching Greek as L2/FL to refugees and immigrants and with their selection criteria, specifically and in terms of thematic content. In the context of this target setting, the existing situation and the legislation related to the immigration and refugee issue has been mapped. There has been a systematic recording of the refugee centres and educational structures available for immigrants and refugees, as well as of the educational material used for the teaching of Greek as L2/FL, which is proposed by the Institute of Educational Policy. The data has been critically evaluated on the basis of literature review and modern teaching methodological approaches. Prior research regarding the teaching of Greek as L2/FL in contemporary migratory environments has been reviewed and thoroughly studied. The findings of the researcher served as feedback for the design of the individual chapters of the Dissertation. Not enough studies are found that focus on the relationship between literature and language literacy and in particular on the use of literature in teaching Greek as L2/FL to the specific groups and in accordance with subtleties of literary discourse. Field research was planned and conducted on a target group of 5th and 6th grade students in multicultural Primary Schools in mainland Greece and the islands, their cultural and linguistic identities was the selection criterion. The specific classes of the primary school were chosen, as the completion of studies in this school is linked to certified Greek B1-B2 proficiency levels (these are levels that certify sufficient knowledge of Greek that allows the study of literary texts). To process the resulting writings, a discourse analysis protocol has been created and implemented based on qualitative and quantitative content analysis, with the help of the IBM SPSS Statistics software. The findings are particularly interesting in the context of the scientific scope of the present Dissertation, as they record the correlation of the structure and use of language with the emotions, values and identity characteristics of the research subjects. The results allow for literature being considered as an intercultural/diagnostic mediator: intercultural in terms of the feelings expressed in reference to cultural values and concepts of empathy and diagnostic in terms of the degree of mastery of language ability, as evidenced in the level of language proficiency, with the aim of identifying deficiencies/inefficiencies, and tackling them with the aim of improving. The teaching proposal presented in the present Dissertation addresses students whose Greek language levels range between B1 and B2, thus, the research data has been used for the final description of the language teaching objectives, as well as for the selection of literary texts and their methodological approaches. From this point of view, the literary texts and the follow-up activities are tools for assessing the level of language learning and using the motivation acquired for the implementation of differentiated teaching and learning strategies.

Η Διδακτορική Διατριβή με θέμα «Η αξιοποίηση της λογοτεχνίας στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2/ΞΓ υπό το πρίσμα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στα σύγχρονα μεταναστευτικά περιβάλλοντα» έχει ως στόχο να δοθούν απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα όσον αφορά το περικείμενο της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ως Γ2 σε συνάρτηση με τη γλωσσική πολιτική που ακολουθείται στην Ελλάδα για την εκπαίδευση μεταναστών/-στριών και προσφύγων κατά τον 21ο αιώνα. Στόχο συνιστά και η διατύπωση διδακτικής πρότασης η οποία θα εστιάζει στη δυνατότητα και στις προϋποθέσεις αξιοποίησης της λογοτεχνίας στη γλωσσική διδασκαλία υπό την οπτική των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών των ομάδων στόχων, του χρονικού–χωρικού πλαισίου και της προώθησης διαπολιτισμικών διδακτικών προσεγγίσεων. Ειδικότερα, επιχειρήθηκε να δοθούν απαντήσεις σχετικά με το επίπεδο ελληνομάθειας το οποίο θεωρείται κατάλληλο για την αποτελεσματική αξιοποίηση λογοτεχνικών κειμένων στη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2/ΞΓ σε πρόσφυγες και μετανάστες/-στριες και με τα κριτήρια επιλογής τους, ειδολογικά και ως προς το θεματικό περιεχόμενο. Στο πλαίσιο αυτής της στοχοθεσίας χαρτογραφήθηκε η υφιστάμενη κατάσταση και η σχετική με το μεταναστευτικό και το προσφυγικό ζήτημα νομοθεσία. Έγινε συστηματική καταγραφή των δομών φιλοξενίας και εκπαίδευσης μεταναστών/-στριών και προσφύγων, αλλά και του εκπαιδευτικού υλικού για τη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2/ΞΓ που προτείνεται από το Ι.Ε.Π. υπό την οπτική της κριτικής αξιολόγησης βάσει βιβλιογραφικής επισκόπησης και των σύγχρονων διδακτικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων. Αναζητήθηκαν και μελετήθηκαν προϋπάρχουσες έρευνες όσον αφορά τη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2/ΞΓ στα σύγχρονα μεταναστευτικά περιβάλλοντα. Τα πορίσματα των ερευνητών/-τριών λειτούργησαν ανατροφοδοτικά για τον σχεδιασμό των επιμέρους Κεφαλαίων της παρούσας Διδακτορικής Διατριβής. Διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να εστιάζουν στη σχέση λογοτεχνίας και γλωσσικού γραμματισμού και ειδικότερα στη συμβολή της λογοτεχνίας στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως Γ2/ΞΓ στις συγκεκριμένες ομάδες και με την αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του λογοτεχνικού λόγου. Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε έρευνα πεδίου με ομάδα στόχο μαθητές και μαθήτριες Ε' και ΣΤ' πολυπολιτισμικών τάξεων Δημοτικών Σχολείων της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας με κριτήριο επιλογής τις πολιτισμικές και γλωσσικές ταυτότητές τους. Επιλέχτηκαν οι συγκεκριμένες τάξεις του πρωτοβάθμιου σχολείου, καθώς η ολοκλήρωση της φοίτησης σε αυτό συνδέεται με την πιστοποίηση της ελληνομάθειας επιπέδων Β1-Β2 (πρόκειται για επίπεδα τα οποία πιστοποιούν γνώση της ελληνικής που επιτρέπει την πρόσληψη λογοτεχνικών κειμένων). Για την επεξεργασία των γραπτών που προέκυψαν δημιουργήθηκε και εφαρμόστηκε πρωτόκολλο ανάλυσης λόγου βάσει της ανάλυσης περιεχομένου, τόσο ποιοτικής όσο και ποσοτικής, με τη βοήθεια του λογισμικού IBM SPSS Statistics. Τα ευρήματα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον στο πλαίσιο του θέματος της εκπονούμενης Διδακτορικής Διατριβής, καθώς καταγράφουν τη συσχέτιση της δομής και της χρήσης της γλώσσας με τα συναισθήματα, τις αξίες και τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά των υποκειμένων της έρευνας. Τα αποτελέσματα επιτρέπουν τη θεώρηση της λογοτεχνίας ως διαπολιτισμικού/διαγνωστικού διαμεσολαβητή (literature as an intercultural/diagnostic mediator): διαπολιτισμικού ως προς τα εκπεφρασμένα συναισθήματα και την αναφορά σε έννοιες και αξίες με γνώμονα την ενσυναίσθηση και διαγνωστικού όσον αφορά τον βαθμό κατάκτησης της γλωσσικής ικανότητας, όπως προκύπτει από το επίπεδο γλωσσομάθειας, με σκοπό τη διαπίστωση των ελλείψεων/ανεπαρκειών και τη στοχευμένη αντιμετώπιση και βελτίωσή τους. Η διδακτική πρόταση που κατατίθεται στην παρούσα εργασία απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους/-ες με επίπεδα ελληνομάθειας Β1 και Β2, οπότε τα δεδομένα της έρευνας αξιοποιήθηκαν για την τελική διατύπωση των γλωσσοδιδακτικών στόχων, καθώς και για την επιλογή των λογοτεχνικών κειμένων και των μεθοδολογικών τους προσεγγίσεων. Υπό αυτήν την οπτική τα λογοτεχνικά κείμενα και οι δραστηριότητες που συνοδεύουν τη διδασκαλία τους συνιστούν εργαλεία αξιολόγησης του επιπέδου γλωσσομάθειας και αξιοποίησης των κινήτρων που δημιουργούνται για την εφαρμογή στρατηγικών διαφοροποιημένης διδασκαλίας και μάθησης.