Έλληνες και ελληνικής καταγωγής συνθέτες της διασποράς με συνθετικό έργο μετά το 1950: σονάτες για βιολί και πιάνο: ανάλυση, ερμηνεία και κριτική εκτίμηση της σονάτας για βιολί και πιάνο του Ντίνου Κωνσταντινίδη και του Boris Papandopulo

Abstract

The present dissertation focuses on musical works entitled Sonata for violin and piano by Greek composers and composers of the Greek diaspora after 1950. The research on which it is based pertains to the investigation of four working hypotheses: a) the impact of national descent on the creative outlook of diasporic composers, b) the allowances for the evolution of sonata form, c) the role of the violin as a basic instrument in the compositional outlook of contemporary composers, and, d) the potential for the furtherance of compositional experimentations, as well as for new expressive capacities of the violin-piano combination. The dissertation is organized in three parts: Part I focuses on exploring the aforementioned working hypotheses through empirical research (both quantitatively through questionnaires and qualitatively through unstructured interviews), with the aim to provide empirical footing to the analytical, interpretative, and critical approach of two representative works of composers of the Greek diaspora in Part II, that is, Sonata for the Violin and the Piano by Ntinos Constantinides (1971/77) and Sonata for the Violin and the Piano by Boris Papandopulo (1988). In the context of these two case studies, the works are approached critically, regarding aspects of structural organization as well as instrumental performance and musical interpretation. The findings of the research indicate the existence of original works that follow the discernible model of sonata form at the end of the twentieth century, and, furthermore, the fading of the influence of national descent in the works of composers of the Greek diaspora. Another outcome of the research was the compilation of revised editions of both aforementioned works (based on the comparative examination of available sources), as well as public performances and audiovisual recordings of novel musical interpretations, informed by the findings of the research, which are listed in Part III of the paper. From this perspective, the dissertation not only addresses the research questions it poses, but also contributes to the enrichment of the repertoire of the two instruments by providing updated and reliable annotated musical scores and recorded performances of the woks at hand.

Η παρούσα διατριβή ξεκίνησε ως έρευνα για έργα με τίτλο Σονάτα για βιολί και πιάνο Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής συνθετών της διασποράς μετά το 1950 με σκοπό το περιεχόμενό της να οργανωθεί σε δύο μέρη. Κατόπιν εννοιολογικής αποσαφήνισης του όρου «διασπορά», η έρευνα εστιάστηκε σε τέσσερεις ερευνητικές υποθέσεις: στην επίδραση εθνικών καταβολών στη συνθετική δημιουργία των συνθετών της διασποράς, στα περιθώρια εξέλιξης της μορφής της σονάτας, στο βιολί ως βασικό όργανο της σύγχρονης συνθετικής δημιουργίας και στη δυνατότητα εξέλιξης συνθετικών πειραματισμών και νέων εκφραστικών δυνατοτήτων του συνδυασμού βιολί/πιάνο. Το Μέρος Ι επιχειρεί να διερευνήσει τις υποθέσεις αυτές μέσω εμπειρικής έρευνας - τόσο ποσοτικής μέσω ερωτηματολογίων όσο και ποιοτικής μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων - με απώτερο στόχο να παρέχει εμπειρικό υπόβαθρο στην αναλυτική, ερμηνευτική και κριτική προσέγγιση δύο αντιπροσωπευτικών έργων συνθετών της διασποράς του Μέρους ΙΙ (Σονάτα για βιολί και πιάνο του Ντίνου Κωνσταντινίδη [1971/77] και Σονάτα για βιολί και πιάνο του Boris Papandopulo [1988]), τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της εστίασης της παρούσας διατριβής. Στο πλαίσιο της μελέτης των δύο αυτών περιπτώσεων, τα έργα προσεγγίζονται κριτικά τόσο σε σχέση με ζητήματα δομικής οργάνωσης, όσο και σε σχέση με ζητήματα εκτελεστικής πρακτικής και μουσικής ερμηνείας. Τα πορίσματα της έρευνας καταδεικνύουν αφενός την ύπαρξη πρωτότυπων έργων σε διακριτή μορφή σονάτας στα τέλη του 20ού αιώνα, αφετέρου την υποχώρηση ελληνικών επιρροών σε δημιουργούς της διασποράς. Η έρευνα οδήγησε, κατόπιν συγκριτικής διασταύρωσης των διαθέσιμων πηγών, στην κατάρτιση αναθεωρημένων εκδόσεων των δύο έργων καθώς και σε δημόσιες εκτελέσεις, ηχογραφήσεις και μαγνητοσκόπηση νέων πρωτότυπων μουσικών ερμηνειών, ενημερωμένων από τα συμπεράσματα της έρευνας. Με τον τρόπο αυτόν, η παρούσα διατριβή στοχεύει, παράλληλα με την απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων, στον εμπλουτισμό του ρεπερτορίου των δύο οργάνων, κάνοντας διαθέσιμες σύγχρονες και αξιόπιστες παρτιτούρες, ερμηνευτικά σχόλια και μαγνητοσκοπημένες ερμηνείες των δύο υπό διερεύνηση έργων.