Σχήματα της θάλασσας στον ερωτικό λόγο: η παρουσία της θάλασσας ως μεταφοράς για τον έρωτα στη λατινική ποίηση του 1ου π.Χ. αιώνα

Abstract

The purpose of this dissertation is to track down the figurative uses of maritime imagery in Latin love poetry of the 1st century B.C. Roman poets use maritime imagery as a complex poetic vehicle to transmit the emotions developed during various erotic adventures and their psychological implications. This transmission is achieved in three ways: the sea or the ship may constitute metaphors that are employed independently from the plot, they may function as a realistic scenery in narratives that also exploit the metaphoric potential of the maritime terms and images, or finally they may appear in poems with metapoetic meaning. The study begins from the latter, since issues concerning poetry and literary genre can be traced in poems belonging in all three of the beforementioned categories. The sea is loaded with metapoetic symbolisms in Augustan poetry, since it is often viewed as a prototype place of epic adventure, military and political campaigns or mercantile activity in poems belonging to different literary genres. On the contrary, the shore hosts some very specific types of erotic scenarios: it receives the complaints of lonely lovers or it functions as a display background for pretty elegiac girls and mythical female beauties. The metaphoric, symbolic connotations of the open sea and the shore are examined in the first two chapters in which the texts are organized thematically. The third and last chapter includes poems in which the maritime and nautical vocabulary is exclusively used in figures of speech for rhetorical effect.

Στόχος της εργασίας είναι να εντοπιστούν οι τρόποι με τους οποίους το θαλασσινό εικαστικό πλέγμα χρησιμοποιείται ως μεταφορικό όχημα στην έμμετρη λατινική ερωτογραφία του 1ου αιώνα π.Χ. Οι Ρωμαίοι ποιητές χρησιμοποιούν τη θαλασσινή εικονοποιία ως σύνθετο ποιητικό εργαλείο το οποίο επιτρέπει τη μετάδοση συναισθημάτων που γεννά η ερωτική περιπέτεια και τα ψυχολογικά διακυβεύματά της. Η μετάδοση αυτή γίνεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους. Η θάλασσα και το πλοίο άλλοτε συνιστούν μεταφορές που χρησιμοποιούνται ανεξάρτητα από την πλοκή, άλλοτε αποτελούν ρεαλιστικό σκηνικό δεδομένο σε ερωτικές αφηγήσεις και συναισθηματικές εκφράσεις που λαμβάνουν υπόψιν τη μεταφορική δυναμική των όρων, ενώ άλλοτε εντάσσονται σε ποιήματα με καθαρά μεταποιητικό χαρακτήρα. Η εξέταση των κειμένων ξεκινά με τις μεταποιητικές αυτές αξιοποιήσεις του μεταφορικού σχήματος «θάλασσα-έρωτας», καθώς ζητήματα ποιητικής και είδους μπορούν να εντοπιστούν και στις άλλες δύο κατηγορίες ποιημάτων. Η θάλασσα επενδύεται, πράγματι, με έντονους μεταποιητικούς συμβολισμούς στην ποίηση της αυγούστειας περιόδου και αναδεικνύεται σε κατεξοχήν πεδίο επικής περιπέτειας, στρατιωτικής και εμπορικής δράσης ανεξαρτήτως ειδολογικού περιβάλλοντος. Η ακτή, αντίθετα, φιλοξενεί πολύ συγκεκριμένους τύπους ερωτικών σεναρίων: στεγάζει τα παράπονα των μοναχικών υποκειμένων ή εναλλακτικά περιβάλλει και αναδεικνύει την ομορφιά των ελεγειακών κοριτσιών αλλά και των μυθικών καλλονών. Οι μεταφορικές και συμβολικές σημάνσεις με τις οποίες επενδύονται οι χώροι της ανοιχτής θάλασσας και της ακτής διερευνώνται στα δύο πρώτα κεφάλαια της εργασίας, για τα οποία υιοθετείται μια θεματική ταξινόμηση του προς εξέταση υλικού. Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο, αντιθέτως, εξετάζει τα ποιήματα στα οποία το θαλασσινό ή ναυτικό λεξιλόγιο συνιστά αποκλειστικά τροπικότητα του λόγου.