Η σύγκρουση ρόλων φύλου σε στρέιτ και γκέι άνδρες: μια οιονεί πειραματική, κοινωνιογνωστική και κοινωνιοψυχολογική προσέγγιση

Abstract

The adoption and expression of socially desirable gender roles by straight and gay men instinctively as imposed by the standards of masculinity ideology regulates sexual identity, has several negative psychological consequences, and drives men to express distinctive behavioural patterns (Gender Role Conflict, GRC); a phenomenon that has never been examined in the Greek population up to date. In the relevant literature, the negative consequences of GRC have been identified both at the intrapersonal and interpersonal level, but most studies have implemented a correlational design and including self-report psychometric tools.To further explore GRC, the following were investigated: (a) the dimensions of sexual identity of straight and gay men, by constructing a new tool for measuring the identity of straight men; (b) the potential impact of the context in manifesting GRC, by constructing vignettes, each reflected a different context; (c) the emotional processing of men with GRC, by constructing a database of visual stimuli; (d) the impact of GRC on relationship quality and satisfaction. For investigating all the above, 8 empirical studies were conducted during the years 2018 - 2021, seven quantitative and one qualitative and initially a total sum of 5,236 people participated from which the data of 3,990 participants were analysed.The results seem to largely support the model of the present dissertation, which for the first time in the relevant literature illustrates the association between the socialization of gender roles, identity, and sexuality, GRC and its consequences both at intrapersonal and interpersonal level. According to this model, the processes of socialization of gender roles appear first mainly in the family environment and secondarily in other social environments, such as school, peer groups and neighbourhoods. Then, while the social and individual identity are developed simultaneously, the concepts of the real self and the real masculinity emerge, as well as the socially projected gender roles stereotypes, governed by the ideology of masculinity. The developing person explores different identities and eventually commits to one and personalizes it to better reflect the true self. These different identities depend on the sexual identity which is mainly defined by the sexual orientation. If the person does not explore and / or does not personalize his identity but indiscriminately adopts the “masculine identity” as defined by the social environment (adoption of social identity at the expense of the personal) the person is likely to manifest GRC. Among other negative effects at interpersonal level, GRC negatively affects the processes of recognizing emotions of others as well as the cognitive strategies to encode and express emotions (alexithymia). Alexithymia affects the interpersonal relationships (quality components and satisfaction), while the modern Greek society further fosters the development and manifestation of GRC, through the imposed heterosexist environment that reinforces homophobia in the general population and self-stigma in gay men.The results of the present dissertation can update the existing international literature, providing new data on the impact of GRC on emotional processing and the behaviour of men in their intimate relationships. As today, hostility against LGBTQI + individuals and women, as well as femicides, are conspicuous, the need to reduce homophobia, overcome gender stereotypes and promote healthy interpersonal relationships is of utmost essence. These findings can inform both future studies in the field of Psychology and other scientific disciplines such as Sociology and can be also utilized in clinical settings by designing and implementing appropriate psychotherapeutic interventions.

Η άκριτη υιοθέτηση κοινωνικά επιθυμητών ρόλων φύλου από στρέιτ και γκέι άνδρες σύμφωνα με τα πρότυπα της ιδεολογίας αρρενωπότητας ρυθμίζει τη σεξουαλική ταυτότητα, επιφέρει μια σειρά από αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες και οδηγεί τους άνδρες στην έκφραση χαρακτηριστικών συμπεριφορικών μοτίβων που εκφράζουν Σύγκρουση Ρόλων Φύλου (ΣΡΦ), μια έννοια που ποτέ πριν δεν εξετάστηκε σε ελληνικό πληθυσμό. Στη σχετική βιβλιογραφία, έχουν προσδιοριστεί οι αρνητικές συνέπειες της ΣΡΦ τόσο σε ενδοατομικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των ερευνών ακολούθησε συσχετιστικό σχεδιασμό με χορήγηση εργαλείων αυτοαναφοράς. Για την περαιτέρω διερεύνηση της έννοιας της ΣΡΦ, μελετήθηκαν: (α) οι διαστάσεις της σεξουαλικής ταυτότητας των στρέιτ και γκέι ανδρών με κατασκευή ενός καινούργιου εργαλείου για τη μέτρηση της ταυτότητας των στρέιτ ανδρών, (β) η πιθανή επίδραση του πλαισίου αναφοράς στην εκδήλωση συμπεριφορικών μοτίβων της ΣΡΦ με την κατασκευή βινιετών που κάθε μία αντανακλούσε ένα ξεχωριστό πλαίσιο αναφοράς, (γ) τα γνωστικά χαρακτηριστικά και η επεξεργασία συναισθημάτων που συνδέεται με την ΣΡΦ με την κατασκευή μιας βάσης δεδομένων αποτελούμενη από οπτικά ερεθίσματα και (δ) ο αντίκτυπος της ΣΡΦ στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της σχέσης και της σχεσιακής ικανοποίησης. Για το λόγο αυτό, διεξήχθησαν 8 εμπειρικές έρευνες κατά τα έτη 2018 – 2021, επτά ποσοτικές και μία ποιοτική και αρχικά συμμετείχαν συνολικά 5,236 άτομα από τα οποία αναλύθηκαν τα δεδομένα των 3,990 συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα φαίνεται να στηρίζουν σε μεγάλο βαθμό το μοντέλο της παρούσας διατριβής, το οποίο για πρώτη φορά στη σχετική βιβλιογραφία παρουσιάζει την αρχική κοινωνικοποίηση των ρόλων φύλου και το οικογενειακό πλαίσιο με την έννοια της ταυτότητας, της σεξουαλικότητας, τη ΣΡΦ και τον αντίκτυπό της σε ενδοατομικό και διαπροσωπικό επίπεδο. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, αρχικά εμφανίζονται οι διεργασίες κοινωνικοποίησης ρόλων φύλου κυρίως μέσω του οικογενειακού περιβάλλοντος και δευτερευόντως από άλλα περιβάλλοντα, όπως το σχολικό, οι παρέες συνομηλίκων, συμμαθητές και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον. Στη συνέχεια, ενώ αναπτύσσεται παράλληλα η κοινωνική και ατομική ταυτότητα, αναδύονται οι έννοιες του πραγματικού εαυτού και τις πραγματικής αρρενωπότητας, οι οποίες ρυθμίζονται από τα προβαλλόμενα πρότυπα της ιδεολογίας της αρρενωπότητας. Το αναπτυσσόμενο άτομο διερευνά διαφορετικές ταυτότητες και εντέλει δεσμεύεται σε μία την οποία εξατομικεύει. Οι διαφορετικές αυτές ταυτότητες εξαρτώνται από τη σεξουαλική ταυτότητα του ατόμου η οποία κυρίως ορίζεται από το σεξουαλικό προσανατολισμό. Σε περίπτωση που το άτομο δε διερευνήσει ή / και δεν εξατομικεύσει την ταυτότητά του αλλά υιοθετεί άκριτα την ταυτότητα του άνδρα όπως ορίζεται από το κοινωνικό περιβάλλον (υιοθέτηση κοινωνικής ταυτότητας εις βάρος της προσωπικής) το άτομο πιθανώς να αρχίζει να αναπτύσσει Σύγκρουση Ρόλων Φύλου. Η ΣΡΦ μεταξύ των άλλων αρνητικών επιπτώσεων σε ενδοατομικό επίπεδο, επηρεάζει τις διαστάσεις αναγνώρισης / έκφρασης των συναισθημάτων των άλλων καθώς και τις γνωστικές στρατηγικές που χρησιμοποιεί στην κωδικοποίηση και έκφραση των συναισθημάτων του (αλεξιθυμία). Τα χαρακτηριστικά της αλεξιθυμίας επηρεάζουν το άτομο και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις (ποιοτικά χαρακτηριστικά και σχεσιακή ικανοποίηση), ενώ το σύγχρονο κοινωνικό περιβάλλον της Ελλάδας επιτείνει ακόμη περισσότερο την έκφραση ΣΡΦ, μέσω του επιβαλλόμενου ετεροσεξισμού που ενισχύει φαινόμενα ομοφοβίας στο γενικό πληθυσμό και αυτοστίγματος στους γκέι άνδρες. Τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής μπορούν να ενημερώσουν την υπάρχουσα διεθνή βιβλιογραφία, παρέχοντας νέα δεδομένα για τον αντίκτυπο της ΣΡΦ στον τρόπο επεξεργασίας συναισθημάτων και στη συμπεριφορά του άνδρα στα πλαίσια μιας στενής ερωτικής σχέσης. Σε μια εποχή όπου η επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και σε γυναίκες, αλλά και οι γυναικοκτονίες, παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα θεωρείται επιτακτική η ανάγκη για τον περιορισμό της ομοφοβίας, την απεμπλοκή του άνδρα από τα στερεότυπα φύλου και την προαγωγή υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Τα ευρήματα αυτά μπορούν να εμπλουτίσουν τόσο την περαιτέρω έρευνα αυτών των φαινομένων στον τομέα της Ψυχολογίας και άλλων επιστημονικών κλάδων όπως η Κοινωνιολογία αλλά και να αξιοποιηθούν στην κλινική πράξη με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση κατάλληλων ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων.