Αναπαραστάσεις του θηλυκού στην ελληνική παιδική λογοτεχνία: τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία του σήμερα

Abstract

Children’s literature is an integral part of childhood, operating both as a source of amusement as well as of socialization for children. Through gender representations in children’s books, children form perceptions about their gender and are provided with behavioral models of gender roles they will be asked to play as adults. This thesis studies the female representations in Greek children’s literature of the last decade and more specifically, of the years 2009 - 2019, in order to examine whether the female is depicted stereotypically in contemporary children’s books. For the analyses of the selected children’s books, we have drawn from specific strands of feminist literary criticism, from theoretical approaches concerning the role of ideology in literature, as well as from studies concerning the gender related sociological circumstances in contemporary Greece. For the purposes of the study a random sample of 45 books was chosen, over which content analyses was implemented both in texts and pictures. The sample analysis showed a fragmentary and stereotyped female depiction in the majority of the books, with female characters appearing more often in supporting roles and also concentrating a limited variety of characteristics (physical appearance, personality and social behavior), that coincide with the stereotypes concerning their gender. The findings of the study indicate that children’s literature is impregnated with gender biases, providing children-readers with limiting gender role models.

Η παιδική λογοτεχνία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής ηλικίας, λειτουργώντας τόσο ως μέσο ψυχαγωγίας όσο και κοινωνικοποίησης των παιδιών. Μέσα από τις έμφυλες αναπαραστάσεις των βιβλίων, τα παιδιά διαμορφώνουν αντιλήψεις για το φύλο τους και προσλαμβάνουν πρότυπα συμπεριφοράς για τους έμφυλους ρόλους που θα κληθούν να παίξουν ως ενήλικες. Η παρούσα διατριβή μελετά τις αναπαραστάσεις του θηλυκού στην ελληνική παιδική λογοτεχνία της τελευταίας δεκαετίας και συγκεκριμένα για τα έτη 2009 - 2019, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν το γυναικείο φύλο απεικονίζεται στερεοτυπικά στα σύγχρονα παιδικά βιβλία. Κατά την ανάλυση των βιβλίων λαμβάνονται υπόψη η θεωρία της φεμινιστικής λογοτεχνικής κριτικής, οι θεωρητικές προσεγγίσεις για τον εντοπισμό της ιδεολογίας σε λογοτεχνικά έργα, κείμενα και εικόνες, αλλά και οι σχετικές με τα φύλα κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα, όπως αυτά παρουσιάζονται στο θεωρητικό μέρος της διατριβής. Για τους σκοπούς της έρευνας επιλέχθηκε ένα τυχαίο δείγμα 45 βιβλίων, στο οποίο εφαρμόστηκε η μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου σε κείμενα και εικόνες. Από την ανάλυση του δείγματος διαπιστώθηκε η αποσπασματική και στερεοτυπική απεικόνιση του θηλυκού στην πλειοψηφία των βιβλίων, με τους γυναικείους χαρακτήρες να εμφανίζονται συχνότερα σε δεύτερους ρόλους και παράλληλα να συγκεντρώνουν μια περιορισμένη γκάμα χαρακτηριστικών (εξωτερικής εμφάνισης, προσωπικότητας και κοινωνικής συμπεριφοράς), συμβατών με τα στερεότυπα του φύλου τους. Τα ευρήματα της έρευνας υποδεικνύουν ότι η παιδική λογοτεχνία διέπεται από έμφυλες προκαταλήψεις, παρέχοντας στα παιδιά-αναγνώστες περιοριστικά για το φύλο τους πρότυπα.