Towards an integrated tourism landscape analysis and evaluation: the case study of Lindos (Rhodes, Greece)

Abstract

This PhD thesis aims at responding to the emerging need for theoretical and methodological deepening of the multiple relationships developed between tourism and landscape, attempting, on the one hand to provide an appropriate conceptualization of the term tourism landscape and, on the other hand, a methodological framework for its integrated analysis and evaluation. In order to achieve this aim, a deep bibliographic research was performed, exploring research paradigms from various disciplinary fields, such as spatial sciences, landscape ecology, environmental psychology and cultural geography. On the basis of these bibliographic references, a theoretical and methodological framework has been developed, built upon three key factors of the tourism landscape (contextual factors, landscape character and mental images). In order to apply and verify this framework, the case study of Lindos has been adopted. The main reason for which Lindos area has been chosen as a unit of analysis is that the landscape of Lindos belongs to the characteristic typology of the Aegean coastal landscape, where the protected image of traditional settlements paradoxically coexists with great landscape transformations due to tourism development. Research methods used include both those aiming at the acquisition and analysis of objective data based on expert-based techniques (such as remote sensing, statistical analysis of primary and secondary data, application of indicators) as well as those focusing on the acquisition and analysis of subjective data through a questionnaire-based survey from which primary data have been collected from a considerable number of tourists. Using these methods, in the first place it has been possible to draw significant results concerning the case study which have allowed formulating some suggestions for future landscape management; in the second place, from this study, general considerations about the limits and potentialities of an integrated research on tourism landscape have been emerged.

Η διατριβή επιδίωξε να απαντήσει στην αυξανόμενη ανάγκη για θεωρητική και μεθοδολογική εμβάθυνση της έννοιας του τουριστικού τοπίου με μια διεπιστημονική προσέγγιση, με σκοπό τη βιώσιμη διαχείριση τόσο των υλικών, όσο και των άυλων στοιχείων και πολιτιστικών αξιών που το συνθέτουν. Η έρευνα διεξήχθη στα πλαίσια μιας διδακτορικής διατριβής στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας (2013/2016) και επιχείρησε να προσφέρει μια σύνθετη ερμηνεία για την έννοια του τουριστικού τοπίου, όπως προέκυψε ύστερα από μελέτη διαφόρων ερευνητικών παραδειγμάτων από επιστημονικούς τομείς, όπως οι χωρικές επιστήμες, η οικολογία τοπίου, η περιβαλλοντική ψυχολογία και η πολιτιστική γεωγραφία.Η ερμηνεία του τουριστικού τοπίου βασισμένη σε τρεις βασικούς άξονες (φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά τοπίου, κοινωνικοοικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες και υποκειμενικές νοητικές εικόνες), οδήγησε στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου μεθοδολογικού πλαισίου για την απόκτηση πρωταρχικών αντικειμενικών και υποκειμενικών δεδομένων, περιγράφοντας έτσι πολλαπλές απτές και βιωματικές πτυχές του τουριστικού τοπίου.Το μεθοδολογικό πλαίσιο περιέλαβε τεχνικές εμπειρογνωμόνων (όπως ιστορική ανασκόπηση, τηλεπισκόπηση μέσω GIS, στατιστική ανάλυση, καθορισμός και εφαρμογή ενός συνόλου δεικτών μέτρησης τοπίου, αναπαράσταση διανυσματικών δεδομένων σε θεματικούς χάρτες), καθώς και μια εμπειρική μελέτη βασισμένη σε ερωτηματολόγιο.Προκειμένου να εφαρμοστεί το πλαίσιο και να επαληθευτεί η αποτελεσματικότητά του στην ανάλυση και αξιολόγηση ενός τουριστικού τοπίου, η περιοχή της Λίνδου στο νησί της Ρόδου υιοθετήθηκε ως μελέτη περίπτωσης.Η ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων από τις τεχνικές εμπειρογνωμόνων και την εμπειρική μελέτη που ερεύνησε τις υποκειμενικές αντιλήψεις ενός σημαντικού αριθμού διεθνών τουριστών (385) για το τοπίο της Λίνδου, συνέβαλε στη διατύπωση προτάσεων για μια περισσότερο συνεκτική και βιώσιμη διαχείριση του τοπίου της Λίνδου. Τέλος, από αυτή τη μελέτη, προέκυψαν γενικά συμπεράσματα τόσο για τις δυνατότητες όσο και για τους περιορισμούς της εφαρμογής διεπιστημονικών ερευνητικών προσεγγίσεων, καθώς και της συγχώνευσης αντικειμενικών και υποκειμενικών δεδομένων για το τουριστικό τοπίο.

Questo lavoro di tesi di dottorato vuole rispondere alla necessità emersa di un maggior approfondimento teorico e applicativo sulle molteplici relazioni tra turismo e paesaggio, cercando da un lato di fornire una concettualizzazione appropriata al termine “paesaggio turistico” e dall’altro un quadro metodologico per la sua analisi e valutazione integrata. Al fine di ottenere tale obiettivo, una profonda ricerca bibliografica è stata eseguita esplorando paradigmi riferibili a vari ambiti disciplinari, come le scienze spaziali, l’ecologia del paesaggio, la psicologia ambientale e la geografia culturale. In base ai riferimenti studiati, un quadro teorico e metodologico è stato sviluppato attorno a tre aspetti chiave del paesaggio turistico (fattori contestuali, caratteri del paesaggio e immagini mentali). Per l’applicazione e la verifica di tale quadro è stato utilizzato il caso studio di Lindos, dove il paesaggio appartiene alla caratteristica tipologia dei paesaggi costieri dell’Egeo, e dove si sviluppa il paradosso della compresenza dell’immagine protetta degli insediamenti tradizionali e del forte cambiamento di carattere paesaggistico dovuto allo sviluppo turistico. I metodi di ricerca che sono stati utilizzati comprendono sia quelli che mirano all’acquisizione e all’analisi di dati oggettivi basati su tecniche esperte (come il telerilevamento, l’analisi statistica di dati primari e secondari, l’applicazione di indicatori) sia quelli che mirano all’acquisizione e analisi di dati soggettivi con la costruzione di un questionario che raccoglie dati primari da un numero considerevole di turisti. Tramite questi metodi è stato possibile in primo luogo trarre risultati significativi riguardo al caso studio, che hanno permesso la formulazione di alcuni suggerimenti per la gestione del paesaggio; in secondo luogo da questo lavoro emergono anche considerazioni più generali sugli ostacoli e le potenzialità di una vera ricerca integrata sul tema del paesaggio turistico.