Νόμος και γλώσσα στη στρατιωτική δικαιοσύνη: μελέτη της γλώσσας στα στρατιωτικά δικαστήρια

Abstract

In this thesis, the research of written and spoken courtroom discourse in military justice is attempted in order to identify, analyze and address the main issues that affect them.Initially, the term "written courtroom discourse" refers to the written legal texts used by the judges and court clerks of the courts, in order for the former to evaluate the incidents and then to decide justifying their verdict in each case and the latter to keep the written records and then issue the court decision. In this context, with the aim of identifying and analyzing specific cases of language weaknesses that appear in the written courtroom discourse, the texts of the main Codes (Civil, Criminal, Military Criminal, Criminal Procedure, Civil Procedure), the Constitutional law, several bills, laws, decrees and court decisions were studied. In particular, the focus was on long-term speech, the existence of lexical and grammatical heterogeneity due to the use of "mixed language", and the inconsistent application of grammatical rules, as well as "linguistically defective forms of law", i.e. ambiguities, gaps and contradictions. The aim of this research is to simplify the written legal texts that not only legal professionals come in contact with, but ordinary citizens as well. To that end, an attempt has been made to address the difficult, to understand, wording that is often responsible for incorrect interpretative approaches, thus being responsible for the unsuccessful application of the legal provisions and, therefore, the mistrial.Subsequently, the term "spoken courtroom discourse" refers to the way in which court participants, such as judicial officers, prosecution and defense witnesses, defendants, plaintiffs and their advocates, ask, argue, disagree, intervene, and generally express themselves, based on their role and the time allotted to them.Correspondingly, in order to identify the most important problems of the spoken courtroom discourse, the texts of criminal court decisions, their written records and the testimonies given before the pre-trial authorities were analyzed. In this regard, the type of questions asked, the communication function they perform, as well as their possible connection with the type of answers provided by the examinees were investigated. In addition, the verbal strategies applied by the advocates and the examinees during the evidentiary process, were researched with the aim of achieving their aspirations more effectively, emphasizing on the possibility of differentiating the way of communication approach they adopt based on the interlocutor’s identity. Finally, the verbal and non-verbal behavior strategies of the participants in cases of contradictory statements were examined, focusing on the importance of this factor for assessing the reliability of an examinee. The above research issues aim to improve the pre-trial and judicial review framework and to reduce time-consuming trial clarifications. Consequently, concrete proposals were made in order to address the language problems identified in the legal procedures that are currently used, with the purpose of reducing the future risk of communication failure in the judicial context, which is often responsible for erroneous conclusions and thus the mistrial.

Στην παρούσα διατριβή επιχειρείται η μελέτη του γραπτού και του προφορικού δικαστηριακού λόγου στη στρατιωτική δικαιοσύνη με στόχο τον εντοπισμό, την ανάλυση και την αντιμετώπιση των κυριότερων προβλημάτων που αυτοί εμφανίζουν. Αρχικά, ο όρος «γραπτός δικαστηριακός λόγος» αναφέρεται στα γραπτά νομικά κείμενα που χρησιμοποιούν οι δικαστές και οι δικαστικοί γραμματείς των δικαστηρίων, προκειμένου οι πρώτοι να αξιολογήσουν τα πραγματικά περιστατικά και στη συνέχεια να αποφασίσουν αιτιολογώντας την ετυμηγορία τους σε κάθε επίδικη υπόθεση και οι δεύτεροι να καταγράψουν τα πρακτικά και ακολούθως να δημοσιεύσουν την απόφαση. Στο πλαίσιο αυτό, επιδιώκοντας να εντοπιστούν και να αναλυθούν ορισμένες περιπτώσεις γλωσσικών αδυναμιών που εμφανίζει ο γραπτός δικαστηριακός λόγος, μελετήθηκαν τα κείμενα των βασικότερων Κωδίκων (Αστικός, Ποινικός, Στρατιωτικός Ποινικός, Ποινική Δικονομία, Πολιτική Δικονομία), του Συντάγματος, αρκετών νομοσχεδίων, νόμων, διαταγμάτων και δικαστικών αποφάσεων. Συγκεκριμένα, το ενδιαφέρον εστιάστηκε στον μακροπερίοδο λόγο, στην ύπαρξη λεξιλογικών και γραμματικών ανομοιομορφιών εξαιτίας της χρήσης «μικτής γλώσσας» και της ασυνεπούς εφαρμογής των γραμματικών κανόνων, καθώς επίσης στις «γλωσσικά ελαττωματικές μορφές δικαίου», δηλαδή τις ασάφειες, τις αντιφάσεις και τα κενά. Ο στόχος αυτής της έρευνας είναι να απλοποιήσει τα γραπτά νομικά κείμενα με τα οποία έρχονται σε επαφή πέραν των νομικών επαγγελματιών και οι απλοί πολίτες. Για τον σκοπό αυτό, επιχειρήθηκε η αντιμετώπιση των δυσνόητων διατυπώσεων που ευθύνονται συχνά για τις εσφαλμένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις, συνακόλουθα δε για την ανεπιτυχή εφαρμογή των νομοθετικών διατάξεων και επομένως την κακοδικία. Ακολούθως, ο όρος «προφορικός δικαστηριακός λόγος» αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ρωτούν, επιχειρηματολογούν, διαφωνούν, παρεμβαίνουν και γενικότερα εκφράζονται οι συμμετέχοντες στη συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση, δηλαδή οι δικαστικοί λειτουργοί, οι μάρτυρες κατηγορίας και υπεράσπισης, οι κατηγορούμενοι, οι πολιτικώς ενάγοντες και οι συνήγοροι αυτών, με κριτήριο τον ρόλο και τον χρόνο που τους αναλογεί. Αντίστοιχα, στοχεύοντας στη διαπίστωση των σημαντικότερων προβλημάτων που εμφανίζει ο προφορικός δικαστηριακός λόγος, αναλύθηκαν τα κείμενα δικαστικών αποφάσεων, τα πρακτικά αυτών, καθώς και καταθέσεις που δόθηκαν ενώπιον των προανακριτικών αρχών. Ειδικότερα, εξετάστηκε το είδος των ερωτημάτων που τίθενται, η επικοινωνιακή λειτουργία που επιτελούν, καθώς επίσης η ενδεχόμενη σύνδεσή τους με το είδος των απαντήσεων που παρέχουν οι εξεταζόμενοι. Επιπλέον, ερευνήθηκαν οι λεκτικές στρατηγικές που εφαρμόζουν οι συνήγοροι και οι εξεταζόμενοι κατά την αποδεικτική διαδικασία με στόχο την αποτελεσματικότερη επίτευξη των επιδιώξεών τους, δίνοντας έμφαση στο ενδεχόμενο να διαφοροποιείται ο τρόπος επικοινωνιακής προσέγγισης που υιοθετούν με γνώμονα την ταυτότητα του συνομιλητή τους. Τέλος, αναλύθηκε η λεκτική και μη λεκτική συμπεριφορά των συμμετεχόντων, στο πλαίσιο αυτών των στρατηγικών, σε περιπτώσεις αντιφατικών ισχυρισμών, υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα της συγκεκριμένης παραμέτρου για την εκτίμηση της αξιοπιστίας ενός εξεταζομένου. Η έρευνα αυτών των πεδίων στοχεύει στη βελτίωση του προδικαστικού και δικαστικού πλαισίου εξέτασης και στον περιορισμό των χρονοβόρων διασαφητικών διαδικασιών στο ακροατήριο. Επομένως, έγιναν συγκεκριμένες προτάσεις προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα γλωσσικά προβλήματα που εντοπίστηκαν στις ακολουθούμενες μέχρι σήμερα νομικές διαδικασίες, ώστε να μειωθεί στο μέλλον ο κίνδυνος μιας επικοινωνιακής αποτυχίας στο δικανικό περικείμενο, η οποία ευθύνεται συχνά για την εξαγωγή εσφαλμένων συμπερασμάτων και για μία ακόμη φορά την κακοδικία.