Οι νεόπλαστες σύνθετες λέξεις στα μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη

Abstract

The object of this doctoral dissertation (PhD thesis in Linguistics) on “The Neological Compound Words in Nikos Kazantzakis’ Novels” is broader and deeper than it may seem at first sight, since it is about multiple inextricably interwoven specific issues. This doctoral dissertation is a special collaboration between Linguistics and Modern Greek Philology focusing on four basic interrelated research “keystones”: a) compounding and compounds, b) neology and neologisms, c) Kazantzakis’ metalanguage, and d) Kazantzakis’ novels, his language characteristics in these novels as well as in his whole work, and mostly his language inventing, in other words, his neological ability in coining and using newly formed compound words in his novels written in Greek. Hence, our goal is to study these issues, in an original way, and to use them as suitable interpretative “threads,” in order to get a full insight into our object. Also, our basic method is to present the relevant linguistic theory and the four aspects of Kazantzakis’ metalanguage, and then, to see how they apply in practice to his language and metalanguage, and to the neological compound words in his novels. This method is reflected on the structure of this doctoral dissertation. In the Preface, we explain the reasons for choosing our object. In the Introduction, we try to determine what this object is, we summarize the several opinions of those who have already studied Kazantzakis’ language in general, and more specifically, the language in his novels, and we present the method and the structure of this work. The main part of this thesis is divided into four chapters. In the first two chapters, we present the linguistic theory of compounding and compounds (Chapter 1) and of neology and neologisms (Chapter 2). In Chapter 3, we present Kazantzakis’ language ideology concerning language in general, and especially his language as a whole, and in addition, the language in some of his works. In Chapter 4, we move on from theory to practice. Specifically, in the first three parts, we use the relevant linguistic theory to analyze typical examples drawn from the created corpus of compound words in Kazantzakis’ novels, to express some general observations about these neological compounds, to criticize each one of the four aspects of Kazantzakis’ metalanguage, and finally, to comment on their relation to the creation and the use of the neological compound words in his novels. In the last part of Chapter 4, we present in detail the original research we undertook, not only at the “Research Centre for Modern Greek Dialects – The Historical Dictionary of Modern Greek” (which is under the jurisdiction of the Academy of Athens), but also our research on Kazantzakis’ eleven Greek novels, in order to find the compounds, to create the corpus of compound words, to classify them into categories, to comment on them, and to observe the evolution and the role of the ascertained neological compound words of this corpus. In the Conclusion, we try to determine the specific originality of this dissertation, we recapitulate our statistical research findings, and we summarize how the four aspects of Kazantzakis’ metalanguage were actualized by successfully coining and using these words. Furthermore, we look into the extensions of our research by proposing specific ways in which it can be continued in the future, along with some practical implications in several fields. At the end of the dissertation, there is the Bibliography (Greek and Foreign) categorized in: 1) “Bibliography on compound words and neologisms” and 2) “Bibliography on Kazantzakis.” The separate volume titled: “Appendix for the original research of this doctoral dissertation” consists of 2 parts: 1) “The four categories (according to their origin) of the compound words in Kazantzakis’ eleven Greek novels” (with the full details of this research) and 2) “The neological compound words used in the dialogue parts in Kazantzakis’ eleven Greek novels (with the full details of this research).

Αντικείμενο μελέτης στην παρούσα διδακτορική διατριβή αποτέλεσαν «Οι νεόπλαστες σύνθετες λέξεις στα μυθιστορήματα του Νίκου Καζαντζάκη», η διατριβή δηλαδή προέκυψε από τη συνεργασία Γλωσσολογίας και Νεοελληνικής Φιλολογίας και περιστράφηκε γύρω από 4 βασικούς και αλληλένδετους ερευνητικούς άξονες: α) τη σύνθεση και τα σύνθετα, β) τη νεολογία και τους νεολογισμούς, γ) τη μεταγλώσσα του Καζαντζάκη και δ) τα 11 ελληνόγλωσσα μυθιστορήματά του, τα γλωσσικά χαρακτηριστικά των οποίων μελέτησε και ανέδειξε, προκειμένου να φανεί η γλωσσική του δημιουργικότητα, δηλαδή η νεολογική του ικανότητα να δημιουργεί και να χρησιμοποιεί νεόπλαστες σύνθετες λέξεις σε αυτά και στο σύνολο του έργου του. Στόχος της διατριβής υπήρξε η πρωτότυπη μελέτη αυτών των 4 αξόνων και η χρήση τους ως κατάλληλων ερευνητικών «νημάτων» για την πλήρη επιστημονική προσέγγιση του θέματος. Ο τρόπος αυτός πραγμάτευσης αντικατοπτρίζεται στη δομή της διατριβής: Αρχικά, στον Πρόλογο εξηγούνται οι λόγοι επιλογής του θέματος και στην Εισαγωγή προσδιορίζεται το αντικείμενο της διατριβής, συνοψίζονται οι απόψεις των μελετητών για τη γλώσσα του Καζαντζάκη γενικά και για τη γλώσσα των μυθιστορημάτων του και παρουσιάζεται ο τρόπος πραγμάτευσης και η δομή της διατριβής. Στα δύο πρώτα κεφάλαια, παρουσιάζεται η γλωσσολογική θεωρία για τη σύνθεση και τα σύνθετα (1ο κεφάλαιο) και για τη νεολογία και τους νεολογισμούς (2ο κεφάλαιο). Στο 3ο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η γλωσσική ιδεολογία του Καζαντζάκη (η μεταγλώσσα του) για τη γλώσσα γενικά και ειδικά για τη δική του γλώσσα σε όλο το έργο του και σε ορισμένα έργα του. Στο 4ο κεφάλαιο, χρησιμοποιείται η γλωσσολογική θεωρία, για να αναλυθούν αντιπροσωπευτικά παραδείγματα παρμένα από το δημιουργημένο corpus των σύνθετων λέξεων των μυθιστορημάτων του Καζαντζάκη, για να εκφραστούν κάποιες γενικές παρατηρήσεις για αυτά τα νεολογικά σύνθετα, για να κριθεί καθεμιά από τις 4 πλευρές της μεταγλώσσας του Καζαντζάκη και, τελικά, για να σχολιαστεί η σχέση της με τη δημιουργία και τη χρήση των νεόπλαστων σύνθετων λέξεων των μυθιστορημάτων του. Επίσης, παρουσιάζεται λεπτομερώς η πρωτότυπη έρευνα που πραγματοποιήθηκε αφενός στο «Αρχείο του Κέντρου Ερεύνης Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων (Κ. Ε. Ν. Δ. Ι.) – Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής (Ι. Λ. Ν. Ε.) της Ακαδημίας Αθηνών» και αφετέρου στα 11 ελληνόγλωσσα μυθιστορήματα του συγγραφέα, με σκοπό την ανεύρεση, την ταξινόμηση, τον σχολιασμό και την παρακολούθηση της εξέλιξης και του ρόλου όσων από αυτές τις σύνθετες λέξεις βρέθηκε πως είναι νεόπλαστες. Στα Συμπεράσματα, προσδιορίζεται η πρωτοτυπία της διατριβής, παρατίθενται τα στατιστικά ερευνητικά πορίσματά της, συνοψίζεται το πώς οι 4 όψεις της καζαντζακικής μεταγλώσσας πραγματώθηκαν με την επιτυχή δημιουργία και χρήση των νεόπλαστων σύνθετων λέξεων στα μυθιστορήματά του και διερευνώνται οι προεκτάσεις της έρευνας, προτείνοντας συγκεκριμένους τρόπους συνέχισής της και δυνατές πρακτικές εφαρμογές της σε διάφορα πεδία. Ακολουθεί η χρησιμοποιηθείσα Βιβλιογραφία (ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση) τόσο για τις σύνθετες λέξεις και τους νεολογισμούς όσο και για τον ίδιο τον συγγραφέα. Τέλος, στον αυτόνομο τόμο «Παράρτημα για την πρωτότυπη έρευνα της διατριβής» περιλαμβάνεται το πλήρες υλικό της έρευνας τόσο στο Κ. Ε. Ν. Δ. Ι. για τις 4 κατηγορίες των σύνθετων λέξεων των μυθιστορημάτων του Καζαντζάκη όσο και για τις νεόπλαστες σύνθετες λέξεις που χρησιμοποιούνται στα Διαλογικά μέρη αυτών των μυθιστορημάτων.