Η κατανόηση της σχέσης παιδιού – σκύλου στο πλαίσιο της οικογένειας

Abstract

Perpetually co-evolving through time, man and dog are two species commonly encountered in families, with their presence and number constantly growing. Although this presence appears to have a significant and powerful impact on children’s lives, the latters’ perspective on their relationship with the dog, has yet to be systematically researched. The current study sets out to explore the relationship between child and dog within their cohabitational context. In particular, it investigates the ways in which children experience, interpret and give meaning both to their communication with the dog, as well as, to the dog’s role in their everyday life and their family. Thirteen children (aged 7-12) who live together with a dog in different municipalities of Thessaloniki participated in the study. Data collection was conducted through a series of semi-structured interviews (approx. 30’ dur.) with each family. Additionally, complementary methods of data collection were used (photographs, videos, drawings, diaries and a film). At the same time, semi-structured interviews were conducted with one of the parents for each case and the evolved qualitative data were analysed using Hermeneutic Phenomenology. Two main categories and thirty subcategories emerged through the data, confirming a diversity, complexity and richness of the participants’ lived experience. Qualitative data demonstrate that the dog plays an active and vital role in children’s everyday lives, facilitating their everyday daily routine and habits and fulfilling multiple of their needs. For the children in this study, the dog’s presence appears to offer round-theclock availability, unconditional acceptance, security and emotional support. Furthermore, the dog seems to have a significant impact on the way the family functions as a whole, since it is actively involved in various phases, transitions and life circles, as well as in the dynamics among the family members. Additionally, according to the findings, children seem to regard the dog as a family member. Nonetheless, the dog’s role as a member of the family is characterised by inconsistencies and, therefore, appears to be on the threshold of the human family. The study findings are discussed within the children’s contemporary social context, taking into consideration both their family context, as well as their wider social environment, such as school.

Άνθρωπος και σκύλος έχουν ιστορικά συν-εξελιχθεί ως είδη, ενώ, σήμερα, η παρουσία του σκύλου στην ανθρώπινη οικογένεια είναι ιδιαίτερα συχνή και διαρκώς αυξανόμενη. Αυτή η παρουσία φαίνεται να έχει έναν σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή των παιδιών, ωστόσο, η οπτική των παιδιών για τη σχέση τους με τον σκύλο δεν έχει ακόμη ερευνηθεί επαρκώς. H παρούσα διατριβή αποσκοπεί στη διερεύνηση της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ παιδιού και σκύλου μέσα από τη συμβίωσή τους. Συγκεκριμένα, στοχεύει στην ανάδειξη των τρόπων με τους οποίους τα παιδιά βιώνουν, ερμηνεύουν και νοηματοδοτούν την επικοινωνία τους με τον σκύλο και τον ρόλο του σκύλου στην καθημερινή ζωή και την οικογένειά τους. Στην έρευνα συμμετείχαν 13 παιδιά (7-12 ετών) που συμβιώνουν με σκύλο και διαμένουν σε δήμους της Θεσσαλονίκης. Η συλλογή του ερευνητικού υλικού έγινε μέσω επαναλαμβανόμενων ημι-δομημένων, ημίωρων συνεντεύξεων με κάθε οικογένεια, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και συμπληρωματικά μέσα συλλογής δεδομένων (φωτογραφίες, βίντεο, ζωγραφιές, ημερολόγια και ταινία). Παράλληλα, διεξήχθησαν ημι-δομημένες συνεντεύξεις και με έναν εκ των γονέων. Για την ανάλυση του ερευνητικού υλικού εφαρμόστηκε η ερμηνευτική φαινομενολογία, μέσα από την οποία αναδύθηκαν 2 κύριες κατηγορίες και 30 γενικές και επιμέρους υποκατηγορίες, γεγονός που καταδεικνύει την ποικιλομορφία των εμπειριών των συμμετεχόντων. Τα ερευνητικά δεδομένα αναδεικνύουν τον ενεργό ρόλο που διαδραματίζει ο σκύλος στην καθημερινότητα των παιδιών, λειτουργώντας διευκολυντικά σε διάφορες στιγμές, ρουτίνες και συνήθειές τους, καλύπτοντας σημαντικές ανάγκες τους. Για τα παιδιά ο σκύλος νοηματοδοτείται ως μία παρουσία που προσφέρει απόλυτη διαθεσιμότητα, άνευ όρων αποδοχή, ασφάλεια και συναισθηματική στήριξη. Σε επίπεδο οικογένειας, η παρουσία του σκύλου φαίνεται πως επηρεάζει συνολικά τη λειτουργία της, καθώς εμπλέκεται ενεργά σε διάφορες φάσεις, μεταβάσεις ή κύκλους ζωής της, αλλά και στις δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών της. Βάσει των ευρημάτων, τα παιδιά νοηματοδοτούν τον σκύλο ως μέλος της οικογένειας και του αποδίδουν αντίστοιχες ιδιότητες. Ωστόσο, ο ρόλος του σκύλου, ως μέλους, χαρακτηρίζεται από ασυνέχειες και αντινομίες και μοιάζει να τοποθετείται στο «μεταίχμιο της ανθρώπινης οικογένειας». Τα παραπάνω δεδομένα συζητoύνται σε σχέση με τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες για τα παιδιά, τόσο στην οικογένεια, όσο και σε άλλα περιβάλλοντα δράσης τους, όπως το σχολείο.