Κάστρο και οικισμός Χώρας Φολεγάνδρου (16ος - 21ος): η αρχιτεκτονική του μέτρου

Abstract

In a determined effort to provide multiple critical perspectives regarding the evolution of the Folegandros Chora settlement, this dissertation expanded into the broader reference framework of Architecture of the built space and its architectural Landscape through the theoretical background of historical research based on bibliographic and archival data. The object of study concerns an in-depth appraisal of the architecture of the settlement of Chora, studying in detail the fortification architecture of the Frankish 'Castle', to which the primary roots of the current settlement are traced, starting from the time of its creation (16th Century A.D.). Notwithstanding this, it is also concerned with analysing the architecture of the 'outside the walls' area of Chora, a subsequent traditional settlement, as it exists until today. The study of the sources was achieved with the meticulous collection and recording (in situ) of all relevant evidence for the detection of visible and invisible authentic data, which mainly concern the historical documentation of the monumental ensemble of the Castle, whilst its original design is being discussed. For better comprehension and understanding of the architectural character as well as the architectural phases of the whole as it has evolved, the object of study was appraised in its entirety from historical, geographical, economic, social, urban, morphological, typological and local aspects. By rigorous evaluation of the architectural design as a whole including the thorough analysis of dwelling typology, it was found that the settlement of Folegandros Chora is an inseparable geo-environmental, historical and aesthetic architectural entity. In a barren, almost ferrous landscape albeit fragile and man-made, and despite the hardship that the residents of Folegandros have incurred, they managed to survive as a self-sufficient production unit, having also preserved their cultural identity. Further investigation into this unique 'phenomenon of a microcosm' verifies its importance in the wider historical, geographical and social aspects from the time of Frankish rule until today, whilst its preservation is of paramount importance considering the potential damage could be caused by irrational processes of change in post-modern times.

Επιχειρώντας μία σφαιρική κριτική θεώρηση της εξέλιξης του οικισμού της Χώρας Φολεγάνδρου, η παρούσα διατριβή εμβάθυνε στο ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς της Αρχιτεκτονικής του δομημένου χώρου και του αρχιτεκτονημένου Τοπίου της μέσα από το θεωρητικό υπόβαθρο της ιστορικής έρευνας βασισμένης σε βιβλιογραφικά και αρχειακά δεδομένα. Το αντικείμενο της μελέτης αφορά στην πλήρη διερεύνηση της αρχιτεκτονικής του οικισμού της Χώρας, μελετώντας διεξοδικά την οχυρωματική αρχιτεκτονική του φράγκικου ‘Κάστρου’, στο οποίο ανάγονται οι πρωταρχικές ρίζες του σημερινού οικισμού, με χρονική αφετηρία την εποχή της δημιουργίας του (τον 16ο αιώνα), και συνεχίζοντας στην ανάλυση της αρχιτεκτονικής για την ‘εκτός των τειχών’ περιοχή του ‘Χωριού’ του μεταγενέστερου παραδοσιακού οικισμού του, όπως υφίσταται μέχρι σήμερα. Η μελέτη των πηγών συσχετίστηκε με την ενδελεχή πρωτότυπη αποτύπωση (in situ) και τη συλλογή μαρτυριών για την ανακάλυψη ορατών και μη ορατών αυθεντικών στοιχείων, που αφορούν κυρίως την ιστορική τεκμηρίωση του μνημειακού συνόλου του Κάστρου, καθώς επιχειρηματολογούμε για τον εξαρχής σχεδιασμό του. Για την πληρέστερη ανάγνωση και κατανόηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα καθώς και των αρχιτεκτονικών φάσεων της εξέλιξης του συνόλου, το θέμα εξετάστηκε σε όλο του το φάσμα από ιστορικής, γεωγραφικής, οικονομικής, κοινωνικής, πολεοδομικής, μορφολογικής, τυπολογικής και τοπιακής πλευράς, ενώ με την μελέτη της αποτύπωσης του συνόλου και την διεξοδική ανάλυση της τυπολογίας της κατοικίας, διαπιστώθηκε πως ο οικισμός της Χώρας Φολεγάνδρου αποτελεί μια αδιάσπαστη γεωπεριβαλλοντική, ιστορική, αισθητική και αρχιτεκτονική ενότητα. Σε ένα γυμνό, σχεδόν σιδερένιο και ταυτόχρονα εύθραυστο ανθρωπογενές τοπίο και παρά τις διαπιστωμένες ταλαιπωρίες που υπέστησαν οι Φολεγανδρίτες σε βάθος χρόνου, κατάφεραν να επιβιώσουν ως αυτόνομη παραγωγική μονάδα, διαφυλάσσοντας ταυτόχρονα την πολιτιστική τους ταυτότητα. Εμβαθύνοντας στην ανακάλυψη αυτού του μοναδικού ‘φαινόμενου ενός μικρό-κοσμου’ διαπιστώνουμε τη σημασία του στο ευρύτερο ιστορικό-γεωγραφικό-κοινωνικό γίγνεσθαι, από την εποχή της φραγκοκρατίας μέχρι σήμερα και στην πρωταρχική αξία να προστατευτεί, καθώς με το πέρασμα του χρόνου και την ταχύτητα των αλλαγών, ελλοχεύει ο κίνδυνος της αλλοίωσής του.