Η εξελικτική πορεία της κωμόπολης του Πεταλιδίου από την ίδρυσή της, κατά την πρώιμη οθωνική περίοδο, έως τη σύγχρονη εποχή

Abstract

This dissertation studies the establishment of the town of Petalidi, during the early othonic period (1833-1844) and its course through time. This is an area of remarkable historical and archaeological wealth, the history of which extends, based on the written sources, to the Homeric era. One of the most important events of its recent history is the settlement of the Maniates in Petalidi and the establishment of a colony of Mani there, after 12 centuries of silence and depopulation in the area, which reflects the general trend of population moving, immediately after independence, which generally forms the core of the research. We draw basic information on the establishment of the colony from the personal record of its founder, Nicholaos Pierros Mavromichalis. Petalidi is officially founded with the Royal Decree of 19 April 1834. We derive important information concerning its organization and evolution, from the press of the time and other written sources, while the oral testimonies of the families that moved from Mani to Petalidi immediately after its foundation are also important and original elements in the research. The Maniates who settled in the area and were given share from the national lands, apart from their particular cultural heritage, they also carried their linguistic idiom with them, which is now lost or fully assimilated by the modern Greek, but it still remains unaltered only in the songs of mourning, which are very popular in Mani.Urban planning of the area, based on a rationally organized plan drawn up by the Bavarian engineers Colman and Straus, according to the ippodamus system of Antiquity, with rectangular arrangement and concern of communal spaces, is also a subject of great interest. The colonial settlement in Petalidi began to be built in 1835, preserving some traditional features, but mainly following the neoclassical trends of urban planning and architecture of the Othonic period (1833-1862). Particular emphasis is given to the phenomenon of cultural diversity and osmosis, observed in Petalidi, almost immediately after its foundation. Three different populations meet and work together for the evolution and progress of the colony: the Maniates settlers, the local inhabitants of the surrounding villages and the Anevokatevates, who had already moved to the surrounding area before the foundation of Petalidi. These were Arcadians, Vlachs in their origin, who came from the villages of Arcadia. When the town of Petalidi was established, they also started to demand their share from the national lands, which resulted in the fight and the competition between the different populations living in the town. In older sources there are references about the dominance of the Maniates, especially during the first years of the colony's establishment, while the press of the period refers to the newly founded Petalidi as a colony of the Spartans in Messinian territory.The dissertation ends with an assessment of the cultural osmosis that took place in Petalidi due to its population diversity, which has particular anthropological, sociological and cultural interest.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ερευνά την ίδρυση της κωμόπολης του Πεταλιδίου κατά την πρώιμη Οθωνική περίοδο (1833-1844) και την πορεία της μέσα στον χρόνο. Πρόκειται για μία περιοχή με αξιόλογο ιστορικό και αρχαιολογικό πλούτο, η ιστορία της οποίας εκτείνεται, βάσει των γραπτών πηγών, βαθιά στον χρόνο, μέχρι την Ομηρική εποχή. Ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εγκατάσταση των Μανιατών στο Πεταλίδι και η δημιουργία μανιάτικης αποικίας μετά από 12 περίπου αιώνες σιωπής και πληθυσμιακής απουσίας στην περιοχή, η οποία απηχεί το γενικότερο κλίμα μετακινήσεων πληθυσμών αμέσως μετά την ανεξαρτησία της χώρας, αποτελώντας τον πυρήνα της έρευνας. Βασικές πληροφορίες για την ίδρυση της αποικίας αντλούμε από το προσωπικό αρχείο του ιδρυτή της, Νικολάου Πιέρρου Μαυρομιχάλη. Το Πεταλίδι ιδρύεται επίσημα με το Βασιλικό Διάταγμα της 19ης Απριλίου του 1834. Σημαντικές πληροφορίες για την οργάνωση και εξέλιξή του αντλούμε μέσα από τον τύπο της εποχής και άλλες γραπτές πηγές, ενώ οι προφορικές μαρτυρίες των οικογενειών που μετοίκησαν από τη Μάνη στο Πεταλίδι αμέσως μετά την ίδρυσή του, αποτελούν επίσης σημαντικά και πρωτότυπα στοιχεία στην έρευνα. Οι Μανιάτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή λαμβάνοντας κλήρο από τις εθνικές γαίες, εκτός από την ιδιαίτερη πολιτισμική τους φυσιογνωμία, μετέφεραν μαζί τους και το γλωσσικό τους ιδίωμα, το οποίο όμως σήμερα έχει πλέον χαθεί ή πλήρως αφομοιωθεί από την κοινή νεοελληνική, εξακολουθώντας να παραμένει αναλλοίωτο μόνο στα μοιρολόγια. Ενδιαφέρον προκαλεί και ο πολεοδομικός σχεδιασμός της περιοχής, που βασίζεται σε ένα ορθολογικά οργανωμένο σχέδιο, το οποίο συντάχθηκε από τους Βαυαρούς μηχανικούς Κόλμαν και Στράους, κατά το ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα της Αρχαιότητας, µε ορθογώνια διάταξη και πρόβλεψη των κοινόχρηστων χώρων. Ο οικισμός άρχισε να κτίζεται το 1835, διατηρώντας κάποια παραδοσιακά χαρακτηριστικά, ακολουθώντας όμως κυρίως τις νεοκλασικές τάσεις της πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής της Οθωνικής περιόδου (1833-1862). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στο φαινόμενο της πολιτισμικής ετερότητας και ώσμωσης που παρατηρείται στο Πεταλίδι, σχεδόν αμέσως μετά την ίδρυσή του. Τρεις διαφορετικοί πληθυσμοί συναντώνται και εργάζονται με την πάροδο του χρόνου από κοινού για την εξέλιξη και την πρόοδο της αποικίας: από τη μία οι Μανιάτες άποικοι και από την άλλη οι ντόπιοι κάτοικοι των γύρω χωριών, αλλά και οι Ανεβοκατεβάτες, οι οποίοι είχαν ήδη μετοικήσει στην γύρω περιοχή, πριν την ίδρυση του Πεταλιδίου. Πρόκειται για Αρκάδες, Βλάχους στην καταγωγή, ορμώμενους από χωριά της Αρκαδίας. Όταν στη συνέχεια δημιουργήθηκε η κωμόπολη του Πεταλιδίου, άρχισαν και αυτοί να ζητούν δικαίωμα στον κλήρο των γαιών, με αποτέλεσμα να αρχίσουν σύντομα οι προστριβές ανάμεσα στους διαφορετικούς πληθυσμούς που συμβίωναν στην κωμόπολη. Παλαιότερες πηγές κάνουν λόγο για την κυριαρχία των Μανιατών, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης της αποικίας, ενώ ο τύπος της εποχής αναφέρεται στο νεοσύστατο τότε Πεταλίδι ως αποικία των Σπαρτιατών σε Μεσσηνιακό έδαφος. Η διατριβή ολοκληρώνεται με μία αποτίμηση της πολιτισμικής ώσμωσης που επήλθε στην κωμόπολη του Πεταλιδίου, εξαιτίας της πληθυσμιακής του ετερότητας, η εξέταση της οποίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ανθρωπολογικό, κοινωνιολογικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον.