Η οικονομική κρίση, το θεσμικό περιβάλλον και η κοινωνία των πολιτών στο πλαίσιο των πολιτικών και πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Abstract

Just before the end of the first decade of the 21st century a new crisis is emerging affecting the whole world, either less or more. Eight years after its beginning, its effects are not only visible but also well established in Greek society. A lot of efforts have been made at an academic level to find a solution, either by using past experience or by resorting to “magic” financial tools and to macroeconomic theories. The undisputed conclusion is that there is not a common solution for all problems. Any crisis and its form or importance at any country is a consequence of the country’s qualitative characteristics, its geography and the time period during which it emerges. The critical difference, which gave birth to the idea for this dissertation, was a concept whose use has been increasing since 2000, even though it was not understood that it could play an important role in the effort towards finding a solution to the economic crisis. Civil society is a concept with more than one meanings, dating back to the classic ancient Greek school of thought. Each time different attributes or virtues have been attributed to this concept, but always closely linked to the events which it was called upon to serve.What happened now and for the first time it was thought that civil society was not a mere pawn but a powerful player and as such it could play an active role contributing to the work of the established players such as the state and the market? This dissertation seeks to understand and examine these changes as well as the role that it will assume. Could civil society become counterweight to a weak system and if yes under which circumstances? This paper proposes a new cooperation model at a political, social and economic level, promoting the importance of a healthy civil society, a third factor that could positively affect the other two and be ratified by them in order to be able to become part of the solution to the crisis.

Λίγο πριν το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα μια νέα κρίση έρχεται να κάνει την εμφάνισή της επηρεάζοντας σε διαφορετικό βαθμό ολόκληρη την υφήλιο. Οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της οι επιπτώσεις και τα σημάδια της είναι όχι μόνο εμφανή, αλλά και καλά εδραιωμένα στην ελληνική πραγματικότητα. Πολλές προσπάθειες έγιναν σε επιστημονικό επίπεδο προκειμένου να βρεθεί μια λύση, άλλες φορές χρησιμοποιώντας την εμπειρία του παρελθόντος και άλλες καταφεύγοντας σε αλχημείες των χρηματοοικονομικών εργαλείων και ανατρέχοντας σε μακροοικονομικές θεωρίες. Το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα ήταν πως δεν υπάρχει κοινή λύση για όλα και πως η κάθε κρίση, αλλά και η μορφή και διάσταση που λαμβάνει σε κάθε χώρα είναι σε άμεση συνάρτηση με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τόσο του γεωγραφικού χώρου όσο και της εποχής κατά την οποία λαμβάνει χώρα. Η χαρακτηριστική και ειδοποιός διαφορά που δημιούργησε την ιδέα για τη διδακτορική αυτή διατριβή ήταν γύρω από μια έννοια η χρήση της οποίας αυξανόταν σταδιακά ήδη από τις αρχές του 2000, χωρίς όμως να της αποδίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα ή τουλάχιστον η πρέπουσα σημασία όσον αφορά την ικανότητα της να διαδραματίσει ένα καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια εύρεσης λύσης απέναντι σε μια οικονομική κρίση. Η κοινωνία των πολιτών, μια πολύσημη έννοια οι ρίζες της οποίας βρίσκονται στην κλασσική αρχαιοελληνική σκέψη και θεώρηση, απασχόλησε πολλούς φιλοσόφους και στοχαστές. Κάθε φορά της αποδίδονταν διαφορετικά στοιχεία και αρετές με περισσότερο ή λιγότερο ουτοπικό χαρακτήρα, αλλά πάντα βρίσκονταν σε άμεση σύνδεση και συνάρτηση με τα εφήμερα γεγονότα μέσα από τα οποία είχε δημιουργηθεί και τα οποία έπρεπε να εξυπηρετήσει. Τι άλλαξε όμως σε σχέση με τις προηγούμενες αναφορές που θα μπορούσε να οδηγήσει στη σκέψη πως η κοινωνία των πολιτών δεν είναι ένα πιόνι, αλλά ένας παίκτης και ως τέτοιος μπορεί και οφείλει να αναλάβει έναν ενεργό ρόλο συνδράμοντας στο έργο των ήδη αναγνωσμένων παικτών αυτού του παιχνιδιού, του κράτους και της αγοράς; Αυτές οι αλλαγές, αυτός ο νέος ρόλος που καλείται να αναλάβει είναι που τίθενται υπό εξέταση σε αυτή τη διατριβή. Είναι σε θέση η κοινωνία των πολιτών να λειτουργήσει ως αντίβαρο σε ένα ελλειμματικό σύστημα και εάν ναι υπό ποία μορφή και υπό ποιες προϋποθέσεις; Η εργασία αυτή προτείνει ένα νέο μοντέλο συνεργασίας σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, προωθώντας τη σημασία και τη σπουδαιότητα μιας υγιούς κοινωνίας των πολιτών, ενός τρίτου τομέα που θα μπορεί να αποδώσει τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά στους άλλους δύο, αλλά και να λάβει από αυτούς τη νομιμοποίηση που του χρειάζεται προκειμένου να μπορεί να λειτουργήσει ως μέρος της απάντησης απέναντι στην κρίση.