Μορφολογική προσέγγιση αρχαίων ναών με δευτερεύουσες θύρες

Abstract

This thesis deals with the secondary entrances in ancient temples, where there is a worship of: a) the oracular gods (prophecy has a chthonic nature) Apollo and Zeus , who were often worshiped together with Artemis - Leto, Hera - Athena - Eileithyia,b) chthonic divinities or heroes: Kabeiroi, Amphiaraos, Voutis, Hippolytus, Myiagros, c) gods who have both chthonic and non-chthonic features: Demeter, Persephone, Hermes, Poseidon, Aphrodite, Ares. Additional activities (practical ones, lighting, etc.) may also dictate the existence of secondary entrances.Normally there were no secondary doors in accordance with the prevailing priesthood’s point of view that no architectural deviations should be applied. However, when found, secondary entrances usually belong to Doric temples – and especially those in the Peloponnese, where exists a density of temples; almost all kinds of innovations began in mainland Greece. Furthermore the practical spirit of the Dorians incorporated new elements more easily, a practice that carried on until the Hellenistic and Roman periods. Temples that do not follow the traditional one-entrance pattern correspond to a certain percentage of all the known temples, this being also the case for those temples which are restored as being one-entrance temple, but without having any substantial evidence. This is the case of the Temple of Apollo at Delphi, which had been restored with a single entrance, whereas new investigations have shown that it had two secondary doors.Secondary entrances are usually located between the middle and the end of the long side of the cella; they are often associated with rituals and processions. Benches, theaters of theatrical formations and natural slopes were used in sanctuaries for audiences to sit and watch ceremonies. Meals were served inside temples (often equipped with benches and hearths which are characteristic of chthonic ceremonies) or in nearby dining premises. The existence of an adyton - abaton also indicates the implementation of oracular or chthonic worship. Within the framework of this thesis the following data are presented for the first time: •44 temples with secondary entrances are recorded in detail and classified, including those which have underground areas or internal entrance doors along the long sides of the cella. Some selected cases of temples from other parts of the world that have been influenced by Greek architecture are also described and examined in relation to this specific architectural feature (Isis at Pompei, Bel at Palmyra, Antas in Sardinia). •A descriptive list of 8 temples that may have secondary entrances (Hera I-at Poseidonia, Pronnoi-Kephallenia, Leto-Delos, Athena-Alifeira, Artemis-Avlis, Athena-Molykreion, Polemocrates-Hellinikon, “Demeter”-Paramythia. •Original architectural plans of 7 temples with secondary entrances (Apollon-Thera, Temple A-Pallantion, Pronnoi-Kephallenia, Parthenos-Gitana, “Demeter”-Paramythia, Ares/Aphrodite-Olous, "Hera Limenia"-Perachora).New data that enrich the research include the following: •Architectural plans of the temple of Asclepius-Messene, which document that it had no side entrance. •Documentation that the temple of Paramythia most probably had a side entrance. •Evidence that the temple in Pronnoi was dedicated to a deity with chthonic character. •Documentation that the secondary entrances of the temples of Aphaia and Bassai had metal fences and doors that could be opened. •The temple of Amphiaraos had a secondary entrance along its west side. •Τhe temple at Gitana was built in three phases.

Εξετάζονται αρχαίοι ναοί με δευτερεύουσες θύρες, όπου πιστοποιείται λατρεία: α) θεών μαντικής (Η μαντεία έχει χθόνια φύση) Απόλλωνος-Διός ή λατρεία Αρτέμιδος-Λητούς, Ήρας-Αθηνάς-Ειλειθυίας, όπου συχνά λατρεύονται ως σύνναοι, β) θεών-ηρώων,με χθόνια λατρεία, Κάβειροι-Αμφιάραος-Βούτης-Ιππόλυτος-Μυίαγρος και γ) θεών που έχουν και χθόνια λατρεία, Δήμητρα-Περσεφόνη-Ερμής-Ποσειδών-Αφροδίτη-Άρης. Πρόσθετες δραστηριότητες υπαγορεύουν μακρούς σηκούς και ανοίγματα, για τις λειτουργίες και το φωτισμό. Δευτερεύουσες θύρες συνήθως δεν κατασκευάζονταν, διότι το ιερατείο δεν επέτρεπε νεοτερισμούς. Στατιστικά χαρακτηρίζουν δωρικούς ναούς, κυρίως πελοποννησιακούς, όπου υπάρχει πυκνότητα ναών. Άλλωστε οι εξελίξεις ξεκινούσαν συνήθως στη μητροπολιτική Ελλάδα. Το δωρικό «πρακτικό» πνεύμα επέτρεπε ευχέρεια στο σχεδιασμό, γεγονός που εντείνεται στα ελληνιστικά-ρωμαϊκά χρόνια. Ναοί που δεν ακολουθούν το «πρότυπο» (με μια μόνο θύρα) αποτελούν συγκεκριμένο ποσοστό επί του συνόλου των γνωστών ναών. Παρόμοιο ποσοστό ισχύει για ναούς που αποκαθίστανται κατά το «πρότυπο», χωρίς απτές αποδείξεις, όπως ο ναός Απόλλωνος Δελφών, που είχε «αποκατασταθεί» κατά το «πρότυπο», ενώ νέες έρευνες απέδειξαν ότι διέθετε πλευρικές θύρες. Οι δευτερεύουσες θύρες βρίσκονται συνήθως από το μέσον μέχρι το βάθος του σηκού.συχνά συνδέονται με τελετουργίες και πομπές. Στα Ιερά υπήρχαν εδώλια, θεατρόσχημοι χώροι, θέατρα και φυσικά πρανή για παρακολούθηση τελετουργιών. Στα Ιερά παρέθεταν γεύματα εντός ναών, (συχνά με εστία-θρανία, χθόνια χαρακτηριστικά) ή σε παρακείμενα εστιατόρια.Η ύπαρξη αδύτου-άβατου υποδεικνύει επίσης μαντεία ή χθόνια λατρεία.Κύρια στοιχεία που πρωτοπαρουσιάζονται: •Καταγραφή-παράθεση-κατάταξη 44 ναών με δευτερεύουσες θύρες. Περιλήφθηκαν ναοί με υπόγειους χώρους ή με εσωτερικές θύρες στις μακρές πλευρές. Ενδεικτικά εξετάστηκαν ναοί επηρεασμένοι από την ελληνική αρχιτεκτονική, (Ίσιδος Πομπηίας, Bel Παλμύρας, Antas Σαρδηνίας). •Παράθεση 8 ναών, ίσως με δευτερεύουσες προσπελάσεις (Ήρας Ι Ποσειδωνίας, Πρόννων Κεφαλληνίας, Λητούς Δήλου, Αθηνάς Αλιφείρας, Αρτέμιδος Αυλίδος, Αθηνάς Μολυκρείου, Πολεμοκράτη Ελληνικού, «Δήμητρος» Παραμυθιάς). •Παρουσίαση πρωτότυπων αποτυπώσεων 7 ναών (Απόλλωνος Θήρας, Α Παλλαντίου, Πρόννων Κεφαλληνίας, Παρθένου Γιτάνων, «Δήμητρος» Παραμυθιάς, Άρεως-Αφροδίτης Ολούντος, «Ήρας Λιμενίας» Περαχώρας). Στοιχεία που πρωτοπαρουσιάζονται, συμπληρώνοντας την έρευνα: •Σχέδια ναού Ασκληπιού Μεσσήνης. Αποδείξεις περί μη ύπαρξης πλευρικής θύρας.•Ο ναός Παραμυθιάς μάλλον διέθετε πλευρική είσοδο. •Ο ναός Πρόννων αποδίδεται σε θεότητα με χθόνιο χαρακτήρα. •Οι δευτερεύουσες προσπελάσεις Αφαίας-Βασσών είχαν ανοιγόμενα κιγκλιδώματα και θυρώματα. •Ο ναός Αμφιαράου διέθετε και δυτική είσοδο. •Ο ναός Γιτάνων είχε 3 οικοδομικές φάσεις.