Δημοσιονομική πειθαρχία και οικονομική κρίση: φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός και ο ψυχολογικός τους αντίκτυπος

Abstract

The aim of this dissertation is to thoroughly study the levels of poverty and to create a representative timeline of social exclusion in Greece, alongside with presenting the manner in which various social groups experience the above mentioned problems. The analysis will cover the period between 2008/9 up to 2017. From the data analysis there will be an evaluation of Greece’s financial position in comparison to the rest of the European Union.After thoroughly review in the literature an effort will be made to establish the psychological impact that the crisis has had and where do people lay their hopes for overcoming the crisis, as well as seeking solutions and policies for social-economic systems, taking into consideration the recent turmoil and the consequences of applying European economic policies for poverty and social exclusion in Greece. Furthermore, the intention is to show that the crisis afflicting the country is not only economic, but deeply social, since it is the outcome of weakening and obsolescence of fundamental values of the Greek society. Moreover, the aim is to pinpoint that the crisis is the result of acts and choices that did not target in upgrading public welfare, but relied on developing mechanisms for further strengthening the political “status quo”. Additionally, it will address the issue if corruption was a factor contributing to the widespread of poverty after the crisis and if the restrictions it is causing to market structures are intervening by forbidding a shift to free markets with reduced prices for consumers. Nevertheless, an effort will be made in identifying what is the main force behind these phenomena, as in unemployment or the actual lack of funding.Finally, through an online questionnaire a field research was conducted, assessing the way that people in Greece perceive the relationship of the crisis and health with the markets, the welfare state and taxation. Furthermore questions will be asked in regards to what “was life like” before the crisis, as well as which are those specific economic difficulties that lead to the broadening of poverty and social exclusion. The purpose will be to present the dimensions, the layout and the variability of poverty and social exclusion, the relation between inequality and taxes (as well as public expenditure), the inequality in living conditions and destitution in Greece prior to and after the crisis.A simple sociological approach to the problem would be not only incomplete but also dangerous to the applied policies. Poverty issues but mainly those of inequalities are analyzed in sociological approaches fulfilling the criteria that the collected data are correct, although the case of Greece with the extensive tax evasion suggests exactly the opposite and therefore should be carefully considered. It should be understood that people’s perceptions possibly could be different from the prevailing belief that the policies applied by the so-called welfare state, may or may not be desirable or need some other type of implementation in order to be applicable.It is extremely doubtful whether the data support the demand for more state intervention compared to more free markets or more and higher taxes rather than less. The impact on policy-making is obvious. The crisis will continue as long as no efficient measures are implemented to rejuvenate the old and create new institutions, restoring trust among citizens and re-establishing motives for productive collaboration.

Σκοπός της διατριβής είναι η διαχρονική αποτύπωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα, του τρόπου με τον οποίο τα βιώνουν οι διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Η ανάλυση μας καλύπτει τη χρονική περίοδο 2008/9 μέχρι και το 2017, ώστε να εκτιμηθεί και η σχετική θέση της Ελλάδας με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης για το αντίστοιχο διάστημα. Μέσα από την βιβλιογραφική ανασκόπηση γίνεται προσπάθεια καταγραφής του ψυχολογικού αντίκτυπου της κρίσης, αλλά και το πού εναποθέτει ο κόσμος τις ελπίδες του για το ξεπέρασμα της κρίσης, καθώς και ανεύρεσης λύσεων και πολιτικών αντιμετώπισης για τα διάφορα κοινωνικό-οικονομικά συστήματα, λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες δυσκολίες και τα αποτελέσματα της εφαρμογής των ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα. Επιπλέον, επιχειρείται η ανάδειξη του γεγονότος ότι η κρίση που πλήττει τη χώρα δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά βαθύτερα κοινωνική, αφού είναι αποτέλεσμα απαξίωσης και αποδυνάμωσης βασικών αξιών της ελληνικής κοινωνίας. Είναι αποτέλεσμα πολιτικών πράξεων και επιλογών που δεν αποσκοπούν στο συμφέρον των πολιτών, αλλά στη δημιουργία κρατικών μηχανισμών που στηρίζουν την εξουσία. Εξετάζεται ακόμη αν η διαφθορά ήταν ένας παράγοντας που συνετέλεσε στην εξάπλωση της μετά την κρίση φτώχειας και αν οι περιορισμοί που αυτή δημιουργεί στην διάρθρωση των αγορών εμποδίζουν την μεταβολή της κατάστασης σε ελεύθερες αγορές με μειωμένες τιμές για τον καταναλωτή. Τέλος, γίνεται προσπάθεια προσδιορισμού του κύριου υπεύθυνου γι’ αυτά τα φαινόμενα, αν δηλαδή αυτός είναι η ανεργία ή η έλλειψη ρευστότητας. Με την βοήθεια μιας έρευνας πεδίου, μέσω ενός διαδικτυακού ερωτηματολογίου, αξιολογείται ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες στην Ελλάδα αντιλαμβάνονται την σχέση κρίσης και υγείας στο πλαίσιο της αγοράς, του κοινωνικού κράτους, της φορολογίας,τίθενται ερωτήματα σχετικά με το ποια ήταν η κατάσταση που επικρατούσε πριν από την οικονομική κρίση καθώς και το ποιες υπήρξαν οι οικονομικές δυσκολίες της κρίσης που οδήγησαν στη διεύρυνση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Σκοπός είναι η εξέταση των ποσοτικών διαστάσεων, της δομής και της μεταβολής της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, της κοινωνικής ενσωμάτωσης, της σχέσης ανισότητας και φόρων (αλλά και δημοσίων δαπανών), των ανισοτήτων στις συνθήκες διαβίωσης και της αποστέρησης στην Ελλάδα πριν και μετά την οικονομική κρίση.Μια απλή κοινωνιολογική προσέγγιση του προβλήματος θα ήταν όχι μόνο ελλιπής αλλά και επικίνδυνη για την άσκηση πολιτικής. Θέματα φτώχειας αλλά κυρίως αυτά της ανισότητας αναλύονται σε κοινωνιολογικές προσεγγίσεις υπό τη συνθήκη ότι τα στοιχεία που συλλέγονται είναι αληθή, αν και η περίπτωση της Ελλάδος με την εκτεταμένη φοροδιαφυγή μας υποδεικνύει το αντίθετο και επομένως θα πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά. Χρειάζεται να γίνει κατανοητό ότι οι αντιλήψεις του κόσμου μπορεί να διαφέρουν από την επικρατούσα πεποίθηση που μας παρουσιάζουν σχετικά με τις πολιτικές που θα έπρεπε να εφαρμόζονται από το λεγόμενο κοινωνικό κράτος, οι οποίες μπορεί είτε να μην είναι οι επιθυμητές είτε να χρειάζονται κάποιου άλλου είδους δημοσιονομική πολιτική για να είναι εφαρμόσιμες.Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν τα δεδομένα στηρίζουν τις κραυγές για περισσότερο κράτος και λιγότερες αγορές και για περισσότερους και μεγαλύτερους φόρους αντί για λιγότερους. Οι επιπτώσεις στην άσκηση πολιτικής είναι προφανείς. Η κρίση θα συνεχιστεί όσο δεν λαμβάνονται αποτελεσματικά μέτρα ανανέωσης των παλαιών και δημιουργίας νέων θεσμών που θα αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και θα επαναφέρουν κίνητρα παραγωγικής μεταξύ τους συνεργασίας.