Έλληνες της Αμερικής, εμβάσματα και μετασχηματισμός τοπικών κοινοτήτων στην παλαιά Ελλάδα (1890 - 1940)

Abstract

This doctoral dissertation examines the role that Greek immigrants in the United States played in transforming their communities of origin financially, socially and culturally between the late 19th century and the outbreak of World War II. It focuses on “Old Greece” and mainly on the Peloponnese, the main source of the mass prewar immigration to the New World. It draws on the growing literature on “transnational social fields” and “social remittances” and approaches migration as a process embedded in collective patterns of family and community social practices. The study highlights the ways and the means, in addition to the sectors and the extent in which the Greek agrarian society communicated with its migrant communities and was influenced by their transatlantic mobility, economic, material and cultural flows. It describes the transnational social space which was created between Greek provinces and American cities through translocal contacts and transborder exchanges maintained by migrants and non-migrants and facilitated by social networks, hometown associations and the technological services of the era (post service, steamship companies, banks, press). The dissertation analyzes systematically over time the economic, social and cultural effects of migration in home communities, ports of embarkation and urban cities in which many returnees settled, consumed and invested their gains by focusing on families, compatriots, representatives of local hometown associations and many businessmen who claimed a share of migrant capitals. At the same time, the research explores the limits of the transformations, the negotiation strategies and the relationship ruptures that occurred in the transnational field between migrants/ returnees/ sojourners, local agents and residents. It shows that Greek provinces were integrated into the transatlantic capitalist system not only through the movement of labor force and the gains of steamship companies, but also through the reception of economic remittances, cultural and social influences. The dissertation highlights the role of migration as another transformative mechanism of the Greek countryside with its own social dynamic over time.

Η διατριβή εξετάζει τη συμβολή των Ελλήνων μεταναστών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό μετασχηματισμό των κοινοτήτων καταγωγής τους από τα τέλη του 19ου αιώνα έως το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Επικεντρώνεται στην Παλαιά Ελλάδα και ειδικά στην Πελοπόννησο, περιοχή η οποία τροφοδότησε μαζικά την προπολεμική υπερατλαντική εκροή. Ενσωματώνει στοιχεία της συζήτησης που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στη διεθνή βιβλιογραφία γύρω από τα «διεθνικά κοινωνικά πεδία» και τα «κοινωνικά εμβάσματα» και προσεγγίζει τη μετανάστευση ως διαδικασία ενθηκευμένη σε συλλογικά μοντέλα οικογενειακών και κοινοτικών κοινωνικών πρακτικών. Η μελέτη αναδεικνύει τους τρόπους και τα μέσα, καθώς επίσης τους τομείς και το βαθμό στον οποίο η ελληνική αγροτική κοινωνία επικοινώνησε με τις κοινότητες των αποδήμων της και επηρεάστηκε από τη διατλαντική κινητικότητα, τις οικονομικές, υλικές και πολιτισμικές ροές τους. Περιγράφει το διεθνικό κοινωνικό χώρο που δημιουργήθηκε μεταξύ της ελληνικής επαρχίας και των αμερικανικών μεγαλουπόλεων μέσα από τις συστηματικές διατοπικές επαφές και διασυνοριακές ανταλλαγές τις οποίες εξασφάλιζαν σε μετανάστες και μη μετανάστες τα κοινωνικά δίκτυα, οι εθνοτοπικές συλλογικότητες και οι διεθνικές υπηρεσίες της εποχής (ταχυδρομεία, υπερωκεάνιες εταιρίες, τράπεζες, Τύπος). Αναλύει συστηματικά και σε βάθος χρόνου τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στις κοινότητες καταγωγής των μεταναστών, τα λιμάνια διέλευσής τους και τα αστικά κέντρα στα οποία πολλοί παλιννοστούντες εγκαταστάθηκαν, κατανάλωσαν και επένδυσαν τις οικονομίες τους, εστιάζοντας στην οικογένεια, τους συγγενείς, τους συμπατριώτες, τους εκπροσώπους των τοπικών συλλόγων και τους πολυάριθμους επαγγελματίες οι οποίοι διεκδικούσαν μερίδιο από τα μεταναστευτικά κέρδη. Ταυτόχρονα διερευνά τα όρια των μετασχηματισμών, τις διαπραγματεύσεις και τις ρήξεις που σημειώνονταν στις διεθνικές σχέσεις μεταξύ μεταναστών/ παλιννοστούντων/ παρεπιδημούντων, τοπικών φορέων και κατοίκων. Καταδεικνύει ότι η ενσωμάτωση της ελληνικής επαρχίας στο εκτεταμένο διατλαντικό καπιταλιστικό σύστημα δεν γινόταν μόνο μέσω της αποστολής εργατικού δυναμικού και των κερδών των υπερωκεάνιων ατμοπλοϊκών εταιριών αλλά και μέσα από τα οικονομικά εμβάσματα, τα πολιτισμικά ερεθίσματα και τις κοινωνικές επιδράσεις. Προβάλλει δηλαδή τη λειτουργία της μετανάστευσης ως ενός από τους μηχανισμούς μετασχηματισμού του ελληνικού αγροτικού χώρου με διαφοροποιημένη κοινωνική δυναμική μέσα στο χρόνο.