Η ηθική θεμελίωση των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών

Abstract

In my thesis I outline the way in which agricultural biotechnology through genetic modification reforms and modifies not only our scientific but also our ethical perspectives. Based on the above framework, the objectives of the thesis are to investigate the reasons for the looming failure of philosophy in granting responses or alternative proposals, to present and understand the dynamics of specific philosophical changes in biotechnology, as well as to assess the induced moral conflicts, and in conclusion, to reposition more explicitly agriculture at the crossroads of coordinated bioethical and biotechnological goals.In the first part (ch. I-II), I analyze commonly used arguments that derive from conflicting biocentric and anthropocentric ethical contexts. In particular, at the level of non sentient organisms, I study the aristotelian teleology and the ostensible purporsiveness of life combined with modern biocentric theories for intrinsic value. Both approaches are then contrasted with the philosophy of evolutionary biology. The epistemological and value implications from the comparative analysis of pairs of conflicting concepts reveal their structural conjunction on the issues of genetically modified organisms. I also explore, by analogy, the Aristotelian notion of nature’s mimicry and complementarity by technology, so as to better support the proposed conjunction. Then, at the level of complex ecosystems, I compare the monistic views of reductionism and holism, and I conclude that their anthropocentric and non-anthropocentric approach, respectively, are not only obsolete but mainly counterproductive. Reformulating the debate, I assess alternative pluralistic approaches, such as Norton’s and Shrader-Frechette’s which, however, are proved fragmented.In the second part (ch. III-IV), I focus on philosophical attitudes rooted solely in opposing anthropocentric theories. Initially, I develop the systemic and philosophical basis in the analysis, assessment and management of risks to genetic modification spearheaded by the global implementation of bio-law. In the light of two contrasting approaches, simplistic positivism and cultural relativism, and through analysis of their key arguments, I confirm that these two extremes act as a brake on institutional matters. However, neither Shrader-Frechette's alternative approach succeeds in replacing the logical dichotomy with a logical continuum that is practically useful. Concluding, I focus on the dichotomy between today's generations and those in the distant future. Taking the theory of justice by Rawls as my starting point, I express my reservations both for the use of the argument of sustainability, through the equality in natural resources and for the concept of rendering rights to future generations. I show that sustainability is not simultaneously sufficient as a fair and ethically appropriate principle. I also consider that the rendering of planetary collective rights to future generations by Weiss meets counter-arguments of the person-affecting and the individualistic nature of rights.Instead of conclusion, I attempt a succinct assessment of the role of philosophy in matters of agricultural biotechnology and its epistemological and regulatory challenges. I examine the possibility of replacing dichotomous and monistic views by a process that favors the hypothetical, non-human, geological parameters for the above challenges. By way of illustration, I describe possible synoptic steps towards a logical continuum in moral reflection. Finally, I point out the impossibility for a definitive resolution of the related issues and the need to redefine our bioethical thinking.

Στη διατριβή μου σκιαγραφώ τον τρόπο με τον οποίο η αγροτική βιοτεχνολογία μέσω της γενετικής τροποποίησης αναμορφώνει και τροποποιεί όχι μόνο τις επιστημονικές αλλά και τις ηθικές μας προοπτικές. Βάσει του παραπάνω πλαισίου, οι στόχοι της διατριβής είναι η διερεύνηση των λόγων της διαφαινόμενης ανεπάρκειας της φιλοσοφίας στην παραχώρηση απαντήσεων ή εναλλακτικών προτάσεων, η παρουσίαση και κατανόηση της δυναμικής συγκεκριμένων φιλοσοφικών αλλαγών στον τομέα της βιοτεχνολογίας, η αξιολόγηση των προκαλούμενων ηθικών αντιπαραθέσεων, και εν κατακλείδι, η σαφέστερη επανατοποθέτηση της γεωργίας στο σταυροδρόμι συντονισμένων βιοηθικών και βιοτεχνολογικών στόχων.Στο πρώτο μέρος (κεφ Ι –ΙΙ), αναλύω τα συνήθη επιχειρήματα που απορρέουν από αντικρουόμενα βιοκεντρικά και ανθρωποκεντρικά ηθικά σχήματα. Συγκεκριμένα, σε επίπεδο οργανισμών χωρίς την ικανότητα του αισθάνεσθαι, εξετάζω την αριστοτελική τελεολογία και τη φαινομενική σκοπιμότητα της ζωής σε συνδυασμό με τις σύγχρονες θεωρίες του βιοκεντρισμού για την εγγενή αξία. Αυτές τις προσεγγίσεις τις αντιπαραβάλλω με τη φιλοσοφία της σύγχρονης εξελικτικής βιολογίας. Οι επιστημολογικές και αξιακές προεκτάσεις από τη συγκριτική ανάλυση ζευγών αντικρουόμενων εννοιών, αποκαλύπτουν τη δομική σύνδεση των παραπάνω θεωριών στα ζητήματα των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Εξετάζω, επίσης, κατ’ αναλογία, την έννοια της αριστοτελικής μίμησης και συμπληρωματικότητας της φύσης από την τεχνολογία, ώστε να υποστηρίξω αρτιότερα τη σύζευξη που επιχειρώ. Κατόπιν, στο επίπεδο των σύνθετων οικοσυστημάτων, αντιπαραβάλλω τις μονιστικές θεάσεις του αναγωγισμού και του ολισμού και καταλήγω πως η ανθρωποκεντρική και μη ανθρωποκεντρική προσέγγιση τους αντίστοιχα, εκτός από απαρχαιωμένες είναι κυρίως αντιπαραγωγικές. Αναδιατυπώνοντας τον προβληματισμό, αξιολογώ εναλλακτικές πλουραλιστικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις, κατά Norton και Shrader-Frechette, οι οποίες ωστόσο κρίνονται μόνο αποσπασματικά επαρκείς.Στο δεύτερο μέρος (κεφ ΙΙΙ –ΙV), επικεντρώνομαι στις φιλοσοφικές στάσεις οι οποίες εδράζονται αποκλειστικά σε αντικρουόμενες ανθρωποκεντρικές θεωρίες. Αρχικά αναπτύσσω τη συστημική και φιλοσοφική βάση στην ανάλυση, αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων της γενετικής τροποποίησης με αιχμή του δόρατος την εφαρμογή του βιοδικαίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπό το πρίσμα δύο αντίθετων προσεγγίσεων, του απλοϊκού θετικισμού και του πολιτισμικού σχετικισμού και μέσω της ανάλυσης των βασικών επιχειρημάτων τους, επιβεβαιώνω ότι τα δύο αυτά άκρα αποτελούν τροχοπέδη στον θεσμικό τομέα. Ωστόσο ούτε η εναλλακτική προσέγγιση κατά Shrader-Frechette επιτυγχάνει να αντικαταστήσει τη λογική διχοτομία με ένα συνεχές πρακτικά χρήσιμο. Ολοκληρώνοντας, εστιάζω στη διχοτόμηση ανάμεσα σε σημερινές γενεές και σε αυτές στο απώτερο μέλλον. Με έναυσμα τη θεωρία της δικαιοσύνης κατά Rawls διατυπώνω επιφυλάξεις τόσο για τη χρήση του επιχειρήματος της βιωσιμότητας μέσω της ισότητας στους φυσικούς πόρους, όσο και της έννοιας της απόδοσης δικαιωμάτων σε μελλοντικές γενεές. Καταδεικνύω ότι η βιωσιμότητα δεν επαρκεί ως ακριβοδίκαιη και ταυτόχρονα ηθικά αρμόζουσα αρχή και αντίστοιχα κρίνω ότι η προσέγγιση κατά Weiss στην απόδοση πλανητικών συλλογικών δικαιωμάτων, προσκρούει σε αντεπιχειρήματα της προσωπο-αναφορικής και ατομικιστικής φύσης των δικαιωμάτων.Αντί συμπεράσματος, επιχειρώ μια συνοπτική αποτίμηση του ρόλου της φιλοσοφίας στα ζητήματα της αγροτικής βιοτεχνολογίας, και των επιστημολογικών και κανονιστικών προκλήσεών της. Εξετάζω τη δυνατότητα αντικατάστασης των διχοτομικών και μονιστικών θεωρήσεων από μια διαδικασία η οποία να προκρίνει τις υποθετικές, μη ανθρώπινες, γεωλογικές και χρονολογικές παραμέτρους των παραπάνω προκλήσεων. Ενδεικτικά, περιγράφω πιθανά βήματα προς την κατεύθυνση ενός λογικού συνεχούς στον ηθικό προβληματισμό. Εν τέλει, επισημαίνω την αδυναμία οριστικής επίλυσης των σχετικών ζητημάτων και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της βιοηθικής σκέψης.