Παραστάσεις βωμών στα αθηναϊκά αγγεία (600 - 450 π.Χ.): η συμβολή της αγγειογραφίας στη μελέτη της εξέλιξης των θρησκευτικών και πολιτικών αντιλήψεων

Abstract

The present study investigates the representations of altars in Attic vases, per period, to identify the variations in Attic iconography and how they relate to the changes that take place in Athens' politics, society and religion during the transition from the Archaic to the Classical period.A database containing 1272 vases was created. These were categorized in five parts, from 575 BC. to 450 BC. so as to better investigate the evolution of iconographic representations in Athenian vases during this period. From the 1091 vases for which we do have a photograph or design, a thorough analysis was conducted on the representation of the persons and objects depicted, whether these objects are fixed (statues, etc.) or not (knife, etc.). Furthermore, the connection of the persons with the objects was investigated. The central person of each depiction was classified in one of the following categories: a god, a mythological person or a mortal.In the first chapter, there is an overview of: 1) the research on sacrifices as an important factor in the religious life of the ancient Greeks and the use of altars for the realization of these sacrifices, 2) the developments in the study of Athenian vase-painting are briefly recorded, as are the developments in the political organization of ancient Athens.Chapters 2 - 5 discuss the way in which the central person of each depiction is linked to an altar. The persons are grouped into four categories: Olympian gods, other gods, mythological persons and mortals. For each person, the depictions are grouped according to the period and shape of the vase and are examined according to their subject. The depictions are related to the changes which exist in the religious and political perceptions of the Athenians and an attempt is made to connect them with the works of the ancient Greek theater.Chapter 6 analyzes the shapes of the altars in order to investigate whether the vase painters used a specific altar shape for a specific action, namely a sacrifice or any other ritual worship.Chapter 7 outlines the conclusions of this systematic study of altar depictions.Next, there is Appendix 1, with bibliographic references for Attic vase- painters and Appendix 2 with a brief overview of the main terms, used in ancient Greek texts, related to sacrifices.The thesis is completed with a list of vases depicting altars from 575 to 450 BC. For each vase, there is a citation of: 1) the museum or collection which holds it, 2) its shape, 3) the place of finding, 4) the painter or the potter to whom it is assigned, 5) the description of the decoration, 6) dating, 7) bibliography and 8) a photograph or design of the vase.

Η παρούσα μελέτη ερευνά τις παραστάσεις βωμών στα αττικά αγγεία ανά περίοδο ώστε να εντοπισθούν οι διαφοροποιήσεις που υπάρχουν στην αττική αγγειογραφία και πως αυτές συνδέονται με τις αλλαγές οι οποίες συμβαίνουν στην πολιτική, στην κοινωνία και στην θρησκεία της Αθήνας κατά τη μετάβαση από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή. Δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων η οποία περιλαμβάνει 1272 αγγεία. Αυτά κατατάχθηκαν σε τέταρτα του αιώνα από το 575 π.Χ. έως το 450 π.Χ. ώστε να ερευνηθεί καλύτερα η εξέλιξη των εικονογραφικών παραστάσεων στα αθηναϊκά αγγεία κατά την εν λόγω περίοδο. Για τα 1091 αγγεία, για τα οποία διαθέτουμε φωτογραφία ή σχέδιο, έγινε ανάλυση της παράστασης (αποδόμηση) όσον αφορά στα πρόσωπα και στα αντικείμενα τα οποία απεικονίζονται, είτε αυτά είναι σταθερά (αγάλματα, κίονες, δένδρα κ.ά) είτε κινητά (κανούν, μαχαίρι, ξίφος, λύρα, κ.α.) και διερευνήθηκε η σύνδεση των προσώπων με τα αντικείμενα. Το κεντρικό πρόσωπο της κάθε παράστασης εντάχθηκε σε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες: θεοί, μυθολογικά πρόσωπα, θνητοί.Στο πρώτο κεφάλαιο της διατριβής υπάρχει μια σύντομη επισκόπηση της έρευνας για τις θυσίες ως παράγοντα της θρησκευτικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων και της χρήσης των βωμών για την πραγματοποίηση αυτών των θυσιών. Στο ίδιο κεφάλαιο καταγράφονται εν συντομία οι εξελίξεις στη μελέτη της αττικής αγγειογραφίας, οι απόψεις για την ερμηνεία των παραστάσεων στα αγγεία και οι εξελίξεις στην πολιτική οργάνωση της αρχαίας Αθήνας από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή.Στα κεφάλαια 2 έως 5 εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο συνδέεται με βωμό το κεντρικό πρόσωπο κάθε παράστασης, ομαδοποιημένα σε 4 κατηγορίες: Ολύμπιοι θεοί, άλλοι θεοί, μυθολογικά πρόσωπα, θνητοί. Για κάθε πρόσωπο οι παραστάσεις ομαδοποιούνται ανά περίοδο και σχήμα αγγείου και εξετάζονται ανάλογα με το θέμα τους. Οι παραστάσεις συνδέονται με τις αλλαγές που υπάρχουν στις θρησκευτικές και πολιτικές αντιλήψεις των Αθηναίων και καταβάλλεται προσπάθεια να συνδεθούν με τα έργα του αρχαίου ελληνικού θεάτρου.Στο Κεφάλαιο 6 αναλύονται τα σχήματα των βωμών στα αττικά αγγεία, με σκοπό να διερευνηθεί κατά πόσον οι αγγειογράφοι χρησιμοποιούν συγκεκριμένο σχήμα βωμού για συγκεκριμένη πράξη, δηλαδή θυσία ή άλλη λατρευτική τελετουργία. Στο έβδομο κεφάλαιο παρατίθενται τα συμπεράσματα στα οποία οδηγούμαστε μετά από αυτή τη συστηματική μελέτη των παραστάσεων βωμών.Ακολουθούν το Παράρτημα 1 με βιβλιογραφικές αναφορές για τους ζωγράφους των αττικών αγγείων και το Παράρτημα 2 με μια σύντομη επισκόπηση των κυριότερων όρων που χρησιμοποιούνται στα αρχαία Ελληνικά κείμενα για τις θυσίες. Η διατριβή συμπληρώνεται με έναν αναλυτικό κατάλογο των αγγεία στα οποία απεικονίζονται βωμοί από το 575 έως το 450 π.Χ. Για κάθε αγγείο παρατίθεται: 1) το μουσείο ή η συλλογή όπου φυλάσσεται, 2) το σχήμα του, 3) ο τόπος εύρεσης, 4) ο ζωγράφος ή ο αγγειοπλάστης στον οποίο αποδίδεται, 5) περιγραφή της διακόσμησης, 6) χρονολόγηση, 7) βιβλιογραφία, 8) φω-τογραφία ή σχέδιο του αγγείου.