Όψεις της γυναικείας επιχειρηματικής δραστηριότητας: ελληνίδες εκδότριες στον οθωμανικό χώρο (1887 - 1922)

Abstract

The entrepreneurial dimension of the women's publishing activity at the turn of the 20th century on Ottoman territory was an effort to promote the field of women's press as the most important step towards the exit of, cultivated and increasingly educated women, out of the protected private environment and into the challenging public sphere. The continuous efforts of these publishers, through the perception of their publications by the various prints of the period, as well as through their personal, family, social and business activities and their "programmatic" commitments, shaped the personality of their publications and whether they had the potential for corporate survival, confirmation and acceptance in addition to adhering to their own ambitions and ideology. Several of these female publishers came from the field of education. Because of their increasing literacy, combined with their contacts through social, financial and religious networks as well as similar businesses, they were among the first women to attempt publishing, on trial at first and with uncertain steps. They then had the opportunity and the ability to develop entrepreneurial skills. They managed to integrate more easily into the public, to strengthen their position and to expose themselves and their “products” through the modern channels of influence of the time, addressing to a wide audience of readership. They then perceived their editorial work in business terms, they dealt with a demanding sector of the economy - that of publishing – in parallel to their writing, poetic and journalistic work, bringing together their financial resources and own potential. Social origin as well as inherited capital and businesses, often served as a springboard for those who dared to invest in new financial activities. Their cultural capital, less in terms of a university degree and more in terms of knowledge and embedded practices, defined a perception of themselves and the world that surrounded them, accompanied by know-how and a suitably adapted behavior to the intended ambitions for their role and place in business.

Η επιχειρηματική διάσταση της γυναικείας εκδοτικής δραστηριότητας στο γύρισμα του 20ού αιώνα στην οθωμανική επικράτεια, συνιστά μια προσπάθεια ανάδειξης του χώρου του γυναικείου περιοδικού Τύπου ως το κατεξοχήν βήμα εξόδου των καλλιεργημένων και ολοένα περισσότερο μορφωμένων γυναικών από την προστατευμένη ιδιωτική στην απαιτητική δημόσια σφαίρα. Η διαρκής προσπάθεια των εκδοτριών αυτών, τόσο μέσα από το δημοσιευμένο έργο τους και την πρόσληψή του στα διάφορα έντυπα της εποχής, όσο και μέσα από την προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική και επιχειρηματική τους δράση αλλά και τις «προγραμματικές» τους δεσμεύσεις, διαμορφώνει τη φυσιογνωμία των εντύπων τους και κατά πόσο αυτά έχουν τη δυνατότητα να ικανοποιούν εκτός από την ιδεολογία και τις φιλοδοξίες τους, επαρκείς συνθήκες για επιβίωση, επιβεβαίωση και αποδοχή.Αρκετές από αυτές τις εκδότριες επιχειρηματίες, προέρχονται από το χώρο της εκπαίδευσης και λόγω της αυξανόμενης εγγραμματοσύνης, σε συνδυασμό και με τις επαφές τους με δίκτυα -κοινωνικά, οικονομικά, εκκλησιαστικά και παρεμφερή επιχειρηματικά-, ήταν από τις πρώτες γυναίκες που αποφάσισαν να εκδώσουν στην αρχή δοκιμαστικά και με αβέβαια βήματα. Στη συνέχεια, είχαν την ευκαιρία και τη δυνατότητα να αναπτύξουν επιχειρηματικές δεξιότητες, να ενταχθούν ευκολότερα σε αυτό που ονομάζεται δημόσια σφαίρα, να ισχυροποιήσουν τη θέση τους και να προβληθούν οι ίδιες και τα προϊόντα τους μέσα από τα σύγχρονα κανάλια επιρροής της εποχής, απευθυνόμενες σε ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό. Οι ίδιες, αντιλαμβάνονται πλέον το εκδοτικό τους έργο με επιχειρηματικούς όρους, ασχολούνται με ένα τομέα της οικονομίας, αυτόν της εκδοτικής δραστηριότητας ανεξάρτητα από το συγγραφικό, ποιητικό και δημοσιογραφικό τους έργο, συγκεντρώνοντας σε αυτόν, τον κύριο κορμό των δυνατοτήτων και των κεφαλαίων τους. Η κοινωνική προέλευση όπως και η κληροδοτημένη περιουσία (κεφάλαια, ακίνητα, επιχειρήσεις) πολύ συχνά χρησιμεύουν ως εφαλτήριο για αυτές που τολμούν να επενδύσουν σε νέες οικονομικές δραστηριότητες. Το πολιτισμικό κεφάλαιο που ενυπάρχει ως ένα σύνολο, όχι τόσο τίτλων σπουδών όσο γνώσεων και ενσωματωμένων πρακτικών, ορίζει μια κάποια αντίληψη για τον κόσμο, την κοινωνία που τις περιβάλλει και τον ίδιο τους τον εαυτό, που συνοδεύεται από τεχνογνωσία και μια κατάλληλα προσαρμοσμένη συμπεριφορά στις επιδιωκόμενες φιλοδοξίες για το ρόλο και τη θέση τους στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι.