Ψυχολογικές διαστάσεις της πολιτισμικής κατανάλωσης: τα κίνητρα και η επιρροή της προσωπικότητας

Abstract

The present thesis, unlike previous studies, based on three different psychological theoretical approaches (e.g. hedonic consumption theory, optimal arousal theory and social identity theory) aimed primary to identify the main motives of people consuming cultural goods by developing a valid and reliable theory-guided instrument. Secondly, this research aimed to explain how personality traits and demographic factors may predict these motivations, in order to fully define cultural consumers’ behavior. Based on these theories and the review of the literature, the scale was developed in four phases (literature review, panel of experts and pilot study, pilot study and final study). An initial pilot study (N = 80) was carried out to examine the internal consistency of the items, while a second pilot study (N = 480) examined the concurrent validity of the scale. Both the exploratory and the confirmatory factor analysis (N = 1.654) showed that the final version of the scale was consisted of three second-order (emotional, cognitive and social) and six first-order (entertainment, escapism, cultural exploration, learning, socialization, and family togetherness) motivations. In addition, both consumers’ personality and their demographic characteristics predicted their motives. According to these results, cultural industries and art festivals will be able not only to understand, but also to satisfy their attendees’ needs by offering suitable goods. Finally, until now, few studies have examined the influence that may have someone’s personality on his motivations for consuming cultural goods. Consequently, the current study extended prior attendance research by developing an instrument and exploring the relationship of these potential motivations with consumers’ personality and demographic factors. As such, this research contributes not only to the better understanding of cultural consumption, but also to the improvement of the currently used statistical methods for studying and analyzing cultural consumers’ behavior.

Η παρούσα διατριβή, σε αντίθεση με προϋπάρχουσες έρευνες, στηρίχθηκε σε τρεις διαφορετικές ψυχολογικές θεωρητικές προσεγγίσεις με στόχο να εξετάσει τα αίτια που ωθούν τα άτομα στην κατανάλωση πολιτιστικών αγαθών μέσω της κατασκευής ενός εργαλείου μέτρησης τους. Παράλληλα, διερευνήθηκε για πρώτη φορά η επιρροή της προσωπικότητας και των δημογραφικών χαρακτηριστικών του καταναλωτή σε αυτά, προκειμένου να προσδιοριστεί πληρέστερα η συνολική συμπεριφορά του. Ως εκ τούτου, με στόχο αρχικά να κατασκευαστεί ένα εργαλείο μέτρησης και να μελετηθεί η επίδραση ποικίλων μεταβλητών σε αυτά, πραγματοποιήθηκε μια διαδικασία τεσσάρων σταδίων (βιβλιογραφική επισκόπηση, αξιολόγηση κριτών και αρχική πιλοτική έρευνα, δεύτερη πιλοτική έρευνα και διεξαγωγή τελικής έρευνας). Ο έλεγχος της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής εξετάστηκε μέσω της αρχικής πιλοτικής έρευνας (Ν = 80), ενώ στη δεύτερη πιλοτική έρευνα (Ν = 480) εξετάστηκε η εγκυρότητα κριτηρίου. Η διερευνητική και η επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στα τελικά δεδομένα που συλλέχθηκαν (Ν = 1.654), επιβεβαίωσε τις αρχικές ερευνητικές υποθέσεις, δείχνοντας ότι τα κίνητρα της πολιτισμικής κατανάλωσης ομαδοποιούνται σε τρεις ευρύτερους παράγοντες (συναισθηματικοί, γνωστικοί και κοινωνικοί). Ο συνδυασμός της διερευνητικής με την επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων για την κατασκευή του συγκεκριμένου εργαλείου, συνιστά μια βασική καινοτομία της παρούσας διατριβής. Επιπλέον, τόσο η προσωπικότητα, όσο και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά προβλέπουν σε σημαντικό βαθμό τα κίνητρα των καταναλωτών, ευρήματα που επιβεβαιώνουν προϋπάρχουσες μελέτες. Σε θεωρητικό επίπεδο, η κατασκευή ενός εργαλείου μέτρησης των κινήτρων κατανάλωσης πολιτισμικών αγαθών και η μελέτη των παραγόντων που επιδρούν σε αυτά συμβάλλει όχι μόνο στην καλύτερη κατανόηση της πολιτισμικής κατανάλωσης, αλλά και στη βελτίωση των μεθόδων για την ανάλυσή της. Τέλος, σε πρακτικό επίπεδο, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας μπορούν να αξιοποιηθούν από πολιτισμικούς φορείς, εφόσον η κατανόηση των κινήτρων και των παραγόντων που αλληλεπιδρούν με αυτά είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ικανοποίηση του κοινού.