Δημόσια ασφάλεια: θέτοντας όρια στο δικαίωμα του ιδιωτικού βίου

Abstract

This dissertation deals with the conflict between public security and privacy, in the context of the post-modern ‘surveillance / prevention state’. This conflict of values is expressed in legislative and judicial balancing; it is located in two principle fields, in telecommunications and genetic information, and it highlights institutional decisions of both parliaments and courts on national and international levels. In parallel, this theme is researched through a body of opinions and decisions of independent administrative authorities, drawing data also from the European example, while investigating their institutional role in resolving the conflict. The central aim of this dissertation is to showcase and renegotiate the relationship of the conflicting values through a comparative study of relevant legislation and case law, especially in times of security crises, like the one experienced both nationally and internationally during the decade following the 9/11 2001 terrorist attacks in the United States of America. Methodologically, this dissertation follows the pattern theme-action-institutions, meaning the triple (theoretical, practical and institutional) approach to its principle research question. Furthermore, this complex theme is studied comparatively. We research both primary (legislation/ case law/ official reports) and secondary material (bibliography/ news items) from at least three legal orders (Greece, USA and Council of Europe) with further references and/or analyses of selected material from other legal orders such as EU law and ECJ case law on data protection. Chronologically, this dissertation covers the decade after the 9/11 terrorist attacks in USA. The bibliography used covers at least three languages (Greek, English and French) while there have been legislative, judicial and bibliographical updates up to June 2013. The dissertation concludes on the issue of balance between public security and privacy, supporting the view that the balancing of values constitutes a highly complex procedure, affecting the deeper relation between the citizen and the state, particularly in exceptional circumstances, and that absolute solutions to any direction may lead the state to deadlocks. The role and responsibility of both parliaments and courts is to handle risk management through rational decision-making – this proves to be the biggest stake after all.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται το θέμα της σύγκρουσης δημόσιας ασφάλειας και ιδιωτικότητας, στα πλαίσια του σύγχρονου μετα-νεωτερικού κράτους πρόληψης και παρακολούθησης. Η σύγκρουση αυτή εκφράζεται μέσα από σταθμίσεις νομοθετικές και δικαστικές, εντοπίζεται σε δύο κυρίως πεδία, στις τηλεπικοινωνίες και στις γενετικές πληροφορίες, και αναδεικνύει θεσμικές επιλογές κοινοβουλίων και δικαστηρίων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, η θεματική εξετάζεται και μέσα από ένα σώμα γνωμοδοτήσεων και αποφάσεων των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών, αντλώντας στοιχεία και από το ευρωπαϊκό παράδειγμα, ανιχνεύοντας το θεσμικό ρόλο τους στην επίλυση της σύγκρουσης. Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η ανάδειξη και η επαναδιαπράγματευση της σχέσης των δύο αντίπαλων αξιών μέσα από συγκριτική μελέτη νομοθεσίας και νομολογίας, ιδίως σε περιόδους κρίσεως δημόσιας ασφάλειας, όπως η βιωθείσα τόσο εθνικώς όσο και διεθνώς κατά τη δεκαετία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ το 2001 (‘9/11’). Μεθοδολογικά, η παρούσα διατριβή ακολουθεί το σχήμα θέμα-πράξη-θεσμοί, δηλαδή την τριμερή (θεωρητική, πρακτική και θεσμική) προσέγγιση της εξεταζόμενης θεματικής της. Περαιτέρω, η σύνθετη αυτή θεματική εξετάζεται υπό συγκριτικό πρίσμα. Αξιοποιείται τόσο πρωτογενές (νομοθεσία/ νομολογία/ εκθέσεις) όσο και δευτερογενές (βιβλιογραφικό/ ειδησεογραφικό) υλικό από τουλάχιστον τρεις έννομες τάξεις (Ελλάδα, ΗΠΑ και Συμβούλιο της Ευρώπης), με περαιτέρω παραπομπές ή/και αναλύσεις υλικού άλλων εννόμων τάξεων όπως τη νομοθεσία της ΕΕ για τα προσωπικά δεδομένα και νομολογία του Δικαστηρίου ΕΕ. Χρονολογικά, η διατριβή καλύπτει τη δεκαετία μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ. Η αξιοποιηθείσα επιστημονική βιβλιογραφία καλύπτει τρεις τουλάχιστον γλώσσες (ελληνική, αγγλική και γαλλική), με υπερτερούσα την ξενόγλωσση, ενώ έχει γίνει νομοθετική, νομολογιακή και βιβλιογραφική ενημέρωση μέχρι τον Ιούνιο 2013. Η διατριβή καταλήγει στο θέμα της ισορροπίας μεταξύ δημόσιας ασφάλειας και ιδιωτικότητας, υποστηρίζοντας ότι η στάθμιση αξιών αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, που άπτεται της βαθύτερης σχέσης κράτους και πολίτη, ιδίως σε μια εξαιρετική συγκυρία, και ότι απόλυτες θέσεις, προς κάθε κατεύθυνση, οδηγούν μοιραία το κράτος δικαίου σε αδιέξοδο. Ρόλος αλλά και ευθύνη τόσο των κοινοβουλίων όσο και των δικαστών αναδεικνύεται η προσπάθεια διαχείρισης των κινδύνων με εύλογες λύσεις- αυτό είναι το μεγάλο διακύβευμα.