Η ρωμαϊκή μειονότητα της Κωνσταντινούπολης στον μεσοπόλεμο: κοινοτική συγκρότηση, ιδεολογία και η οριοθέτησή της στο τουρκικό εθνικό περιβάλλον

Abstract

In my research I tried to examine the process of administrative and ideological re-organization of the Rum minority of Istanbul during the interwar period (1923-1938), seen through the spectrum of political and ideological changes that took place in the Turkish state. I also tried to examine the minority’s identifications, as they were constructed during the specific period, in relation on the one hand to the exclusions of Turkish nationalism and on the other to the internal hegemonies and balances of the minority. Finally, my research tried to detect the ways through which the minority subjects anticipated the various changes in their everyday life.More specific, I attempted to detect the discourse and the policies of the rum elit to construct one single minority identity, in relation to the turcification/antiminority policies of the Turkish state, as well as in relation to the wider cultural changes of the modernity. At the same time, I attempted to detect the responses of the subaltern subjects to the hegemonic identification categories. From this point of view, I tried to examine the complicated and multi-faced process of shaping one distinct minority identity and the ways through which the people of minority perceived it, by appealing at the same time to other identities (gender and class), as well as its boundaries in relation to the official Turkish national identity of the period. Finally, throughout the whole thesis I aspired to study the responses, the stances, the resistances and the ideological aspects of the minority subjects, the minority subalterns in regard to the social and ideological changes taking place in the Turkish society and the Rum minority during the interwar period. Such an attempt is quite difficult from a methodological point of view, since the majority of written sources that I consulted represent the hegemonic elit discourse. With this in mind, I tried to consult as much as ‘neutral’ written sources as possible (i.e. registries, catalogues, etc.) and decode not only what is told but also what is silenced. By adopting such a point of view, I wanted to challenge the prevailing historiographic model that approaches the minority as a unified, coherent and undifferentiated unit, that passively accepted the identification categories and the ideology of the dominant elit, without responding and interacting. For my study I consulted the minority and Turkish press of the period and the following archives: Historical Archive of the Greek Ministry of Foreign Affairs, the Presidential Archive of the Turkish Republic (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi-ΒCA), the Athemion Archive (Program of tracking, recording, microphotograph and digital recording of the Rum Communities’ archives), the State Department Papers and the Archive of the Ecumenical Patriarchate of Istanbul.

Η έρευνά μου επιδίωξε να μελετήσει τη διαδικασία διοικητικής και ιδεολογικής ανασυγκρότησης της ρωμαίικης μειονότητας της Κωνσταντινούπολης στη διάρκεια του Μεσοπολέμου (1923-1938), ειδωμένη υπό το φώς των πολιτικών και ιδεολογικών ζυμώσεων στο τουρκικό κράτος. Επιπλέον, επιδίωξε να μελετήσει τις ταυτίσεις της μειονότητας, όπως δομήθηκαν στο συγκεκριμένο διάστημα, σε σχέση από τη μία με τους αποκλεισμούς και τις υπαγορεύσεις του τουρκικού εθνικισμού και από την άλλη σε σχέση με τις εσωτερικές ηγεμονίες και ισορροπίες της μειονότητας. Τέλος, η έρευνά μου προσπάθησε να ανιχνεύσει την πρόσληψη των ποικίλων αλλαγών από τα μειονοτικά υποκείμενα της μειονότητας στις καθημερινές τους πρακτικές.Συγκεκριμένα, προσπάθησα να διερευνήσω τον λόγο και τις πρακτικές διαμόρφωσης μιας μειονοτικής ταυτότητας από την ηγετική μειονοτική ελίτ, σε σχέση με την εκτουρκιστική/αντιμειονοτική πολιτική του τουρκικού κράτους αλλά και τις ευρύτερες πολιτισμικές αλλαγές της νεωτερικής εποχής∙ ταυτόχρονα, προσπάθησα, όσο μου επέτρεπαν οι πηγές που συμβουλεύτηκα, να ανιχνεύσω την ανταπόκριση των υπάλληλων δρώντων υποκειμένων της μειονότητας στις ηγεμονικές ταυτοτικές κατηγορίες. Υπό αυτήν την έννοια, θέλησα να διερευνήσω την πολυπλοκότητα και την πολυπαραγοντικότητα διαμόρφωσης μιας διακριτής μειονοτικής ταυτότητας, τις πολλαπλές νοηματοδοτήσεις της με βάση και άλλες ταυτότητες που επικαλούνται τα υποκείμενα (έμφυλες και ταξικές κυρίως) και τα όριά της σε σχέση με την επίσημη τουρκική εθνική ταυτότητα της εποχής. Το ζήτημα πρόσληψης και νοηματοδότησης της μειονοτικής ταυτότητας από συγκεκριμένες ομάδες και οι πολλαπλές εκδοχές της αποτέλεσε βασική προβληματική της εργασίας.Επιπλέον, προσπάθησα να διερευνήσω την ανταπόκριση, τη στάση, την αντί-δραση και το ιδεολογικό φάσμα των μειονοτικών υποκειμένων, των υπάλληλων τάξεων της μειονότητας, σε σχέση με τις κοινωνικές και ιδεολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στην τουρκική κοινωνία και τη ρωμαίικη μειονότητα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Μια τέτοια προσέγγιση είναι ιδιαίτερα δύσκολη μεθοδολογικά, καθώς στη συντρηπτική τους πλειοψηφία οι σχετικές πηγές διαμεσολαβούνται μέσω του λόγου της κυρίαρχης ελίτ. Αναγνωρίζοντας αυτή τη δυσκολία προσπάθησα να στηριχτώ σε όσο το δυνατόν πιο ‘ουδέτερο’ αρχειακό υλικό (τυποποιημένα έγγραφα, καταγραφές περιστατικών) και να δώσω ιδιαίτερη βαρύτητα στο τι λέγεται αλλά στο τι αποσιωπάται, προκειμένου να εξετάσω πώς βίωναν και τι σήμαινε για τους ίδιους τους Ρωμιούς (ή έστω για κάποιους από αυτούς) η μειονοτικότητά τους στο τουρκικό έθνος-κράτος. Υιοθετώντας αυτή την οπτική, θέλησα να αναμετρηθώ αλλά και να διαφοροποιηθώ από το κυρίαρχο ιστοριογραφικό μοντέλο μελέτης της ρωμαίικης μειονότητας στην Τουρκική Δημοκρατία, το οποίο προσεγγίζει τη μειονότητα ως ένα συμπαγές και αδιαφοροποίητο σύνολο ανθρώπων, που αποδεχόταν παθητικά τις ταυτοτικές κατηγορίες και την ιδεολογία της κυρίαρχης ελίτ της, χωρίς να μετέχει και να παρεμβαίνει σε ό,τι συνέβαινε στην τουρκική κοινωνία της εποχής.