Η γαλλική σχολή καλογραιών Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως στον Πειραιά (1859-1940): μια προσέγγιση της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης θηλέων στην Ελλάδα

Abstract

This thesis presents the integration process of a French Catholic School (Ecole des Soeurs de Saint Joseph de l'Apparition) in a commercial city in Greece (Piraeus) during the period 1859-1940.On the one hand, the purpose is to give prominence to the interaction magnitude between the school and the society of Piraeus during the period 1859-1940 and to the results of such interaction in the educational and social reality of the Piraeus city. On the other hand, it intends to give prominence to the features of the school, as it takes shape by the parallel influence of the French and Greek education policy, the eastern and western dogma, the perspectives about the social role of women and the political, economic and social reality of the Piraeus city. The research procedure was based on a combination of methods, such as archival research, literature study, content analysis, indirect observation and semi-structured interview.The thesis consists of two parts: the first presents the educational systems and the pedagogical directions of Greece and France, the laws by which they are governed, their educational structure and their social reflection during the 19th century until the foundation of the “Jeanne d 'Arc” School in Piraeus. The education of females in Greece and France in the same time frame, and its gendered orientation in relation to the culturally shaped image of women in both countries are presented, while specific reference is made to the matters of church involvement in education during the 19th century.In order to promote the broader operating Framework of the School Sisters of St. Joseph in Piraeus, the operating regime of foreign schools and particularly of the French ones, their relations with the French and the Greek state, their management and economic servicing, and also their relationship to religious proselytization and political propaganda are presented.The second part refers to the principles of the Sisters of St. Joseph Order and to the course of action of its schools in all the Hellenic societies. There are presented the socioeconomic and cultural attributes of Piraeus, the composition of the population and its education, while particular reference is made to the standpoint of the French language in the economic and social life of the city. Νext, it presents the structure, organization and operation of the school, as well as qualitative and quantitative information defining its attributes.In conclusion, the progress of the research shows that the influence exercised on the School of Sisters of St. Joseph in Piraeus by the society where it operates is greater than that exercised on the society by the school itself. Over the years, the cultural and educational elements of its features overrides the religious one, while the multi-class, multi-religious and multi-ethnic character that it shows during the first half of the 20th century, is designating it as a miniature of Piraeus of that era.

Στη συγκεκριμένη διδακτορική διατριβή παρουσιάζεται η πορεία ενσωμάτωσης ενός γαλλικού καθολικού σχολείου (Ecole des Soeurs de Saint Joseph de l’ Apparition) σε μια εμπορική πόλη της Ελλάδας (Πειραιάς) κατά τη χρονική περίοδο 1859-1940.Αφενός, στόχος είναι να αναδειχτεί ο βαθμός αλληλεπίδρασης μεταξύ σχολείου και πειραϊκής κοινωνίας κατά την εξεταζόμενη περίοδο 1859-1940 καθώς και τα αποτελέσματα της αλληλεπίδρασης αυτής στην εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της πόλης του Πειραιά. Αφετέρου, επιδιώκεται η ανάδειξη της φυσιογνωμίας του σχολείου, όπως διαμορφώνεται από την παράλληλη επίδραση της γαλλικής και της ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, του ανατολικού και δυτικού δόγματος , από τις αντιλήψεις για τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας και την πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της πόλης του Πειραιά.Η ερευνητική διαδικασία στηρίχτηκε σε συνδυασμό μεθόδων, όπως η αρχειακή έρευνα, η βιβλιογραφική μελέτη, η ανάλυση περιεχομένου, η έμμεση παρατήρηση και η ημιδομημένη συνέντευξη.Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο παρουσιάζονται τα εκπαιδευτικά συστήματα και οι παιδαγωγικές κατευθύνσεις Ελλάδας και Γαλλίας, οι νόμοι από τους οποίους διέπονται, η εκπαιδευτική δομή και η κοινωνική αντανάκλασή τους κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και μέχρι την ίδρυση της Σχολής “Jeanne d’ Arc” στον Πειραιά. Παρουσιάζεται η εκπαίδευση θηλέων Ελλάδας και Γαλλίας στο ίδιο χρονικό πλαίσιο και ο έμφυλος προσανατολισμός της σε σχέση με την πολιτισμικά διαμορφωμένη εικόνα της γυναίκας στις δύο χώρες, ενώ γίνεται ιδιαίτερη Στη συγκεκριμένη διδακτορική διατριβή παρουσιάζεται η πορεία ενσωμάτωσης ενός γαλλικού καθολικού σχολείου (Ecole des Soeurs de Saint Joseph de l’ Apparition) σε μια εμπορική πόλη της Ελλάδας (Πειραιάς) κατά τη χρονική περίοδο 1859-1940.Αφενός, στόχος είναι να αναδειχτεί ο βαθμός αλληλεπίδρασης μεταξύ σχολείου και πειραϊκής κοινωνίας κατά την εξεταζόμενη περίοδο 1859-1940 καθώς και τα αποτελέσματα της αλληλεπίδρασης αυτής στην εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της πόλης του Πειραιά. Αφετέρου, επιδιώκεται η ανάδειξη της φυσιογνωμίας του σχολείου, όπως διαμορφώνεται από την παράλληλη επίδραση της γαλλικής και της ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, του ανατολικού και δυτικού δόγματος , από τις αντιλήψεις για τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας και την πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της πόλης του Πειραιά.Η ερευνητική διαδικασία στηρίχτηκε σε συνδυασμό μεθόδων, όπως η αρχειακή έρευνα, η βιβλιογραφική μελέτη, η ανάλυση περιεχομένου, η έμμεση παρατήρηση και η ημιδομημένη συνέντευξη.Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο παρουσιάζονται τα εκπαιδευτικά συστήματα και οι παιδαγωγικές κατευθύνσεις Ελλάδας και Γαλλίας, οι νόμοι από τους οποίους διέπονται, η εκπαιδευτική δομή και η κοινωνική αντανάκλασή τους κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα και μέχρι την ίδρυση της Σχολής “Jeanne d’ Arc” στον Πειραιά. Παρουσιάζεται η εκπαίδευση θηλέων Ελλάδας και Γαλλίας στο ίδιο χρονικό πλαίσιο και ο έμφυλος προσανατολισμός της σε σχέση με την πολιτισμικά διαμορφωμένη εικόνα της γυναίκας στις δύο χώρες, ενώ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο ζήτημα της εκκλησιαστικής εμπλοκής στην εκπαίδευση κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Στην προσπάθεια ανάδειξης του ευρύτερου πλαισίου λειτουργίας της Σχολής των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ στον Πειραιά, παρουσιάζεται το νομικό καθεστώς λειτουργίας των ξένων σχολείων και ιδιαίτερα των γαλλικών, οι σχέσεις τους με το γαλλικό και το ελληνικό κράτος, η διοίκηση και η οικονομική τους συντήρηση, καθώς και η σχέση τους με το θρησκευτικό προσηλυτισμό και την πολιτική προπαγάνδα.Στο δεύτερο μέρος γίνεται αναφορά στις αρχές του Τάγματος των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως και στην πορεία δράσης των σχολείων του στο χώρο του ελληνισμού. Παρουσιάζονται τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του Πειραιά, η σύνθεση του πληθυσμού και η εκπαίδευσή του, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη θέση της γαλλικής γλώσσας στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η δομή, οργάνωση και λειτουργία του σχολείου, καθώς και τα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα που ορίζουν τη φυσιογνωμία του.Η πορεία της έρευνας καταλήγει συμπερασματικά στο ότι το Σχολείο των Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως τον Πειραιά δέχεται από την κοινωνία στην οποία λειτουργεί επιδράσεις εντονότερες από αυτές που το ίδιο ασκεί. Στην πορεία των χρόνων, το πολιτιστικό και μορφωτικό στοιχείο της φυσιογνωμίας του υπερισχύουν του θρησκευτικού, ενώ ο πολυταξικός, πολυθρησκευτικός και πολυεθνοτικός χαρακτήρας που παρουσιάζει κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, το αναδεικνύουν ως μια μικρογραφία του Πειραιά της εποχής αυτής.