Ο χώρος ως κοινή έννοια νοηματοδότησης της γεωμετρίας και της αρχιτεκτονικής: από την προβολική του baroque στο σύγχρονο παραμετρικό σχεδιασμό τοπολογικού χαρακτήρα

Abstract

Initially, an attempt was made to read both the history of geometry and mathematics in general, and the history of architecture from the Baroque Period until the Postmodern Period, with the objective to understand the concept of space in each period. Through the study, a number of turning points were identified that seemed common to both histories. In other words, there were several points in the history of these two distinct fields that changed the perception of space. So it was argued that the evolution of architecture and the evolution of geometry are two paths with parallel fluctuations which are determined by common philosophical and social influences, and thus may constitute one system that bestows meaning on the concept of space in each period. This common reference to space could then serve as a tool to model the perception of space in each era, and how this concept evolves with time. To monitor this process, a number of conceptual dipoles were identified that can describe space both from an architectural and a geometrical perspective, and a study was made of the changes in the meaning of these dipoles in each period. The dipoles selected were the relationships space - time, full - void and balance - instability. What mattered in the study was not as much to investigate the entire historical period from the Baroque to the present, but to focus on how some periods acted as turning points in shaping the perception of space. The first such point in the study was the Baroque period. The second was the one that starting with Historicism and the various currents of revival of styles and standards from the past, and leading up to the Modern Movement. The third period was the Postmodern period, in which we apparently still live. Each turning period in the course of perception of space was matched with a concept that characterised the period both from architectural and geometrical standpoint, as well as the shift in selected conceptual tools used to describe space. Characteristic concept of the first period in the study was fold. For the second period of Historicism and the Modern Movement, it was the concept of development and for the third period the concept of parametrisation. What resulted from the study on the perception of space, on the basis of aforementioned analysis, is the emergence of a continuous process of release from material and its form and a simultaneous shift towards image-producing action. This trajectory was supported by the sciences of mathematics and geometry as well as the worldview framing the architectural practice. The study also showed that the concept of fold that characterises the Baroque period is mainly associated with the concept of vacuum and is spatially expressed using the concept of projection. In the period of Historicism and the Modern movement, the concept of evolution is more linked with the concept of balance and is spatially expressed using the concept of the coordinate system. Finally, in the Postmodern period, the concept of parametrisation is mainly associated with the concept of time – and more specifically, the time snapshot – and is spatially expressed using the concepts of topology and parametric design. In each period of the study the concepts of void, balance and time acquire different gravity in the signification of space, and this allows us to distinguish the conceptual multiplicity of the dipoles that were initially selected.

Αρχικά επιχειρήθηκε μια ανάγνωση της ιστορίας της γεωμετρίας και εν γένει των μαθηματικών, και μια ανάγνωση της ιστορίας της αρχιτεκτονικής από την περίοδο του Baroque μέχρι τη Μεταμοντέρνα περίοδο. Ο στόχος ήταν η κατανόηση της έννοιας του χώρου σε κάθε περίοδο. Μέσα από τη μελέτη εντοπίστηκαν κάποια σημεία καμπής που έμοιαζαν κοινά και στις δύο ιστορίες. Κάποια σημεία δηλαδή στις ιστορίες των δύο αυτών διακριτών περιοχών, τα οποία διαφοροποιούσαν την αντίληψη για το χώρο. Έτσι υποστηρίχθηκε ότι η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και η εξέλιξη της γεωμετρίας αποτελούν δύο πορείες με παράλληλες διακυμάνσεις που καθορίζονται από κοινές φιλοσοφικές και κοινωνικές επιρροές και έτσι μπορούν να συνιστούν ένα σύστημα που να νοηματοδοτεί την έννοια του χώρου σε κάθε εποχή. Αυτή η κοινή αναφορά τους στο χώρο θα μπορούσε τότε να λειτουργήσει ως εργαλείο για τη σχηματοποίηση της αντίληψης για το χώρο κάθε εποχή, καθώς και για το πώς εξελίσσεται η αντίληψη αυτή στο χρόνο. Για την παρακολούθηση αυτής της πορείας, εντοπίστηκαν κάποια εννοιολογικά δίπολα, τα οποία να μπορούν να περιγράψουν το χώρο, τόσο από αρχιτεκτονικής, όσο και από γεωμετρικής σκοπιάς, και μελετήθηκε η διαφοροποίηση της σημασίας των δίπολων αυτών σε κάθε περίοδο. Τα δίπολα που επιλέχθηκαν ήταν η σχέση χώρου – χρόνου, το πλήρες – κενό και η ισορροπία – αστάθεια. Εκείνο που ενδιέφερε στη μελέτη δεν ήταν η διερεύνηση όλης της ιστορικής περιόδου από το Baroque μέχρι σήμερα, αλλά η εστίαση στο πώς κάποιες περίοδοι έδρασαν ως καμπή στη διαμόρφωση της αντίληψης για το χώρο. Το πρώτο τέτοιο σημείο της μελέτης ήταν η περίοδος του Baroque. Η δεύτερη ήταν εκείνη που ξεκίνησε με τον Ιστορισμό και τα διαφορετικά ρεύματα αναβίωσης ρυθμών και προτύπων του παρελθόντος και έφτασε μέχρι και το Μοντέρνο Κίνημα. Η τρίτη περίοδος ήταν η Μεταμοντέρνα, στην οποία μοιάζει να βρισκόμαστε μέχρι σήμερα. Σε κάθε μία περίοδο καμπής στην πορεία της αντίληψης για το χώρο αντιστοιχήθηκε μία έννοια που χαρακτήριζε αφενός την περίοδο, τόσο από αρχιτεκτονική, όσο και από γεωμετρική σκοπιά, και αφετέρου χαρακτήριζε τη μετατόπιση των εννοιολογικών εργαλείων περιγραφής του χώρου που είχαν επιλεγεί. Για την πρώτη περίοδο της μελέτης χαρακτηριστική έννοια ήταν η πτύχωση. Για τη δεύτερη περίοδο του Ιστορισμού και του Μοντέρνου Κινήματος ήταν εκείνη της εξέλιξης και για την τρίτη περίοδο εκείνη της παραμετροποίησης. Εκείνο που προέκυψε μέσα από τη μελέτη σχετικά με την αντίληψη για το χώρο, βάσει της παραπάνω ανάλυσης, είναι η ανάδειξη μιας συνεχούς πορείας αποδέσμευσης από την ύλη και τη μορφή της και μιας ταυτόχρονης στροφής προς τη δράση που παράγει εικόνα. Και αυτή η πορεία στηρίχθηκε τόσο από την πλευρά της επιστήμης των μαθηματικών και της γεωμετρίας, όσο και από τη θεώρηση του κόσμου που πλαισιώνει την αρχιτεκτονική πρακτική. Μέσα από τη μελέτη φάνηκε επίσης ότι η έννοια της πτύχωσης που χαρακτηρίζει την περίοδο του Baroque συνδέεται κυρίως με την έννοια του κενού και εκφράζεται χωρικά με τη βοήθεια της έννοιας της προβολής. Στην περίοδο του Ιστορισμού και του Μοντέρνου κινήματος, η έννοια της εξέλιξης συνδέεται περισσότερο με την έννοια της ισορροπίας και εκφράζεται χωρικά με τη βοήθεια της έννοιας του συστήματος συντεταγμένων. Τέλος στη Μεταμοντέρνα περίοδο, η έννοια της παραμετροποίησης συνδέεται κυρίως με την έννοια του χρόνου και συγκεκριμένα του χρονικού στιγμιότυπου, και εκφράζεται χωρικά με τη βοήθεια εννοιών της Τοπολογίας και του παραμετρικού σχεδιασμού. Σε κάθε περίοδο της μελέτης οι έννοιες του κενού, της ισορροπίας και του χρόνου αποκτούν διαφορετική βαρύτητα στη νοηματοδότηση του χώρου και αυτό επιτρέπει να διακρίνουμε την εννοιολογική πολλαπλότητα των δίπολων που είχαν αρχικά επιλεγεί.