Η ιστορική εξέλιξη της ελληνορθόδοξης κοινότητας Νεαπόλεως, Χριστουπόλεως και τελικά Καβάλας επί τη βάσει των πηγών

Abstract

The aim of the present thesis is to highlight hitherto unknown aspects of the history of the Greek Orthodox community of Kavala by utilizing primary sources, not used for this purpose in the past. In particular this thesis divided into four parts. The first part highlights references of the sources of that time in Neapoli and the surrounding area. The byzantine period Christoupolis, especially after the construction of the wall near Christoupoli, as mentioned in the byzantine sources, from Andronikos II in 1302, played an important role in the defense of the empire. Besides, during the civil wars of the 14th century, Christoupoli served as a demarcation line between the warring camps. In the second chapter of the first part are highlighted through the use of notitiae episcopatuum the reasons for the absence of the bishopric of Neapoli, despite the proximity to the city of Philippi. The existence of the bishopric in the 9th century, and then archbishopic and metropolis Christoupoleos refers chronologically documented in ecclesiastical notitiae. For the first time also in a notitia of the late 15th century recorded the newest name of the city of Kavala. These are documented and in the listed acts of the holy monasteries of Mount Athos. The second part examines the renaissance of the city during the period of reforms (Tanzimat 1839-1877) and especially the involvement of the Greek Orthodox community in the economic field, the reconstruction of churches and impressive buildings and the construction of new schools. In the third part is recorded the history of Kavala from the mid-19th century until 1918, based on the Archives of Greek and British Subconsulate in Kavala. The Greek Subconsulate in Kavala was founded in 1867, but by 1834 was operating in the city consular agency of Greece. According to the archives is given a detailed and clear picture of the situation in the city at that time and the struggles of the Greek Orthodox community in order to be a part of the national body of the Greek state. The fourth part analyzes the ecclesiastical status of the Holy Metropolis of Philippi, Neapoli and Thasos, as well as the changes of metropolis limits, as shaped by its founding in 1924 to its current final form, which was finalized in 1953.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η ανάδειξη άγνωστων μέχρι σήμερα πτυχών της ιστορίας της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Καβάλας, μέσα από την αξιοποίηση πρωτογενών πηγών, που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό αυτό στο παρελθόν. Ειδικότερα η παρούσα διατριβή κατανέμεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος αναδεικνύονται οι αναφορές των πηγών της εποχής στην Νεάπολη και στην γύρω περιοχή. Την βυζαντινή περίοδο η Χριστούπολη, ιδιαίτερα μετά την κατασκευή του παρά την Χριστούπολιν τειχίσματος, όπως αναφέρεται στις πηγές, από τον Ανδρόνικο Β΄ το 1302, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην άμυνα της αυτοκρατορίας. Άλλωστε, κατά την διάρκεια των εμφυλίων πολέμων του 14ου αιώνα, η Χριστούπολη λειτούργησε ως οροθετική γραμμή ανάμεσα στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αναδεικνύονται, μέσα από την αξιοποίηση των εκκλησιαστικών τακτικών, οι λόγοι της μη ύπαρξης επισκοπής Νεαπόλεως, παρά την γειτνίασή της με την πόλη των Φιλίππων. Η ύπαρξη της επισκοπής, τον 9ο αιώνα, και εν συνεχεία αρχιεπισκοπής και μητρόπολης Χριστουπόλεως, αναφέρεται χρονολογικά τεκμηριωμένη στα εκκλησιαστικά τακτικά. Για πρώτη φορά επίσης σε τακτικό του τέλους του 15ου αιώνα καταγράφεται το νεότερο όνομα της πόλης, Καβάλα. Αυτά τεκμηριώνονται και από τις αναφερόμενες πράξεις των ιερών μονών του Αγίου Όρους. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται η αναγέννηση της πόλης κατά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ 1839-1877) και ειδικά η δραστηριοποίηση της Ελληνορθόδοξης κοινότητας στον οικονομικό τομέα, την ανοικοδόμηση ναών και εντυπωσιακών κτηρίων, καθώς και την ανέγερση νέων σχολείων. Στο τρίτο μέρος καταγράφεται η ιστορική πορεία της Καβάλας από τα μέσα του 19ου αιώνα έως το 1918, με βάση τα Αρχεία του Ελληνικού και του Βρετανικού Υποπροξενείου Καβάλας. Το Ελληνικό Υποπροξενείο Καβάλας ιδρύθηκε το 1867, αλλά από το 1834 λειτουργούσε στην πόλη προξενικό πρακτορείο της Ελλάδας. Με βάση το αρχείο του υποπροξενείου δίνεται μία αναλυτική και σαφής εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε στην πόλη την εποχή εκείνη, καθώς και των αγώνων της Ελληνορθόδοξης κοινότητας για ένωση με τον εθνικό κορμό του ελληνικού κράτους. Στο τέταρτο μέρος αναλύεται το εκκλησιαστικό καθεστώς της Ιεράς Μητροπόλεως Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου, καθώς και η εξέλιξη των ορίων της, όπως αυτά διαμορφώθηκαν από την ίδρυσή της το 1924 μέχρι την σημερινή τελική της μορφή, η οποία οριστικοποιήθηκε το 1953.