Όψεις της καθημερινής ζωής στην ελληνική μεταπολεμική τέχνη

Abstract

This thesis is mainly based on a phenomenological approach of art, as well as -in many cases- a clear Marxist approach of the artistic production’s interpretation.The Introduction includes, the justification and objectives (historical and social) of selecting and investigating such a concept and category and an explanation of the structure and methodology followed.The First Part develops the analysis of the concept of the historical period chosen and other methodological and interpretative issues, a survey and analysis of the post-war period, approached historically, socially and artistically, including all explanations of these options and choices. The concept of 'aspects' is explained, as well as a presentation of the ‘everyday life’ concept and its evolution (approached from the fields of history, sociology, cultural studies, visual arts and the meta-critical discourse), with extensive references to scholars and researchers of the 20th-21th century. Finally, there is a specific reference to Postmodernism and the reasons why daily life should be approached via this context.The Second Part is the analytical chronological (and evolutionary) of artists and their works, analyzed in separate chapters for each artist. The first chapter deals with Niki Kanaginis’ oeuvre (1933-2008, studied in Greece and the UK, lived/worked in Greece), which is the first, immature and quite representational version of the female everyday; it is a feminist, thus still a sufficiently modernistic approach of the quotidian. The second chapter is dedicated to Leda Papaconstantinou (1945, studied in the UK, lived/worked in the UK and Greece) and her performance "The Box" (1981); in this example there is a site-specific interpretation and approach of the female identity in everyday life, followed by various objectives of the artist focusing on feminism, as well as, strategic and everyday life methodology matters. In the third chapter, there is -for the first time- a comprehensive report, documentation and interpretation of the couple Thanasis Chondros and Alexandra Katsiani and their long term artistic activity (born 1953 and 1954 respectively, studied Art History and Philosophy in Greece, met in 1973; live/work together since 1974 in Greece). This chapter focuses on their first artistic steps, the progress and evolution of their interest and involvement in the field of art production and, gradually, on the importance of the process itself and its interventionist nature, along with the conscious focus of their work to daily life via the concept of affectivism by Brian Holmes. Presented separately, there are selected examples of their actions/performances based on the everyday life concept e.g. "Gestures", "51 Saturdays”, their projects associated with “Happiness” etc. These projects are analysed via approaching their strategies and methodologies, while there is also a separate reference on the "Civil Servants Penthouse" music performance group they attended for decades. At the end of the chapter there is an extended attempt towards an interpretation of their oeuvre. In the fourth chapter, there is an aspect of the rural everyday life in Greece, focusing on the works of George Tsakiris (1954, studied in Rome, lives/works in Greece) an artist who worked with nature, making site specific installations, like Richard Long, or artworks based on food and traditional Greek nutrition, followed by the interpretation of his works. The last chapter, includes a collective comparative critical approach regarding the reception of the projects presented (both from the art world and the audience perspective), based on the marxist theoretical background of the thesis. Finally, there is a survey on what has come after in the Greek contemporary art, attempting to examine the impact of such artworks in the art-world, as well as, in the society.The Third Part is referring to the overall conclusions of this thesis in 3 chapters, attempting to interpret the role of such site-and-life-specific projects in art as a primarily social conscience. As these artworks function basically through intervention, their social function is approached via the metaphor of the Parasite, a very helpful allegory used as an hermeneutic scheme (mostly based on Gregory Ulmer’s and Michel Serres’ idea of using the Parasite as an interpretation tool). These works do “affect” the stereotypes and routines of the society’s quotidian, attempting and -in many cases- succeeding to change the people's way of observing and perceiving life. Finally, there is an attempt to highlight the importance for these aspects of everyday life into art, for the Greek art of the post-war period. At the end there is an Appendix, with artists biographies , interview and other archival material.

Η διδακτορική διατριβή «Όψεις της καθημερινής ζωής στην ελληνική μεταπολεμική τέχνη» εξετάζει τις επιλεγμένες όψεις της καθημερινότητας στην ελληνική τέχνη της μεταπολεμικής περιόδου. Η Εισαγωγή της διατριβής περιλαμβάνει την αιτιολόγηση επιλογής και διερεύνησης της συγκεκριμένης θεματικής κατηγορίας με στόχο την προσέγγιση της ελληνικής τέχνης στη μεταπολεμική Ελλάδα, καθώς και την επεξήγηση της δομής της εργασίας. Στο Πρώτο Μέρος αναπτύσσεται η ανάλυση της θεματικής, της χρονικής περιόδου που έχουν επιλεγεί, καθώς και άλλων μεθοδολογικών και ερμηνευτικών ζητημάτων. Γίνεται επισκόπηση της μεταπολεμικής περιόδου, που μελετάται ιστορικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά από το 1950 και με όριο το 2004, καθώς και επεξήγηση των επιλογών αυτών. Επεξηγείται η έννοια της «όψης» και διατυπώνονται οι προϋποθέσεις επιλογής έργων/παραδειγμάτων. Παρουσιάζεται η εξέλιξη της ενασχόλησης με την «καθημερινή ζωή», όπως αυτή προσεγγίζεται από την κοινωνιολογία, τις πολιτισμικές σπουδές, το μετα-κριτικό λόγο και τις εικαστικές τέχνες, με εκτενή αναφορά σε μελετητές και σε έρευνες του 20ού και 21ου αιώνα. Γίνεται αναφορά στο Μεταμοντέρνο, καθώς αποδεικνύεται ένα ταιριαστό μετα-νεωτερικό πεδίο και πλαίσιο έρευνας για τη συγκεκριμένη θεματική. Το Δεύτερο Μέρος περιλαμβάνει την εκτενή χρονολογική και εξελικτική παρουσίαση των καλλιτεχνών και των έργων τους, πάντα με ερμηνευτικές προσεγγίσεις ανά παράδειγμα. Περιγράφονται και αναλύονται σε ξεχωριστά κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στο έργο της Νίκης Καναγκίνη, από τις πρώτες της -αναπαραστατικές- εκδοχές του καθημερινού, τη σαφώς φεμινιστική προσέγγιση, μέχρι τη σταδιακά αυξανόμενη ένταξη της καθημερινής πρακτικής και διαδικασίας στο έργο της καλλιτέχνιδας. Το δεύτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη Λήδα Παπακωνσταντίνου και την performance της «Το Κουτί». Προσεγγίζεται ερμηνευτικά η γυναικεία ταυτότητα και καθημερινότητα, καθώς και ποικίλα ζητήματα φεμινισμού, πρόσληψης, μεθοδολογίας και στόχων του project. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται, για πρώτη φορά, εκτενής τεκμηρίωση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας του Θανάση Χονδρού και της Αλεξάνδρας Κατσιάνη. Αναλύονται τα πρώτα τους βήματα στον καλλιτεχνικό χώρο, ο παρεμβατικός χαρακτήρας των έργων τους και η ταύτιση της εργασίας τους με την καθημερινή ζωή. Παρουσιάζονται ξεχωριστά, παραδείγματα δράσεων-έργων τους (π.χ. «Χειρονομίες», «51 Σάββατα», τα έργα που σχετίστηκαν με την ευτυχία), η μεθοδολογία τους, η πρόσληψη των δράσεών τους, ενώ ξεχωριστά γίνεται αναφορά και στην δράση του -μουσικού κυρίως- γκρουπ «Δημοσιοϋπαλληλικό Ρετιρέ». Τέλος, επιχειρείται ερμηνεία της δράσης τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται, ως μια όψη της αγροτικής καθημερινότητας, έργα του Γιώργου Τσακίρη, ενός καλλιτέχνη που εργάστηκε στη φύση (π.χ. με τις εγκαταστάσεις του στο Πάικο, με έργα που έδιναν τροφή για επικοινωνία) και επιχειρείται ερμηνεία των έργων του. Τέλος, πραγματοποιείται συλλογική αναφορά στα ζητήματα πρόσληψης των έργων που έχουν παρουσιαστεί. Στο Τρίτο Μέρος της διατριβής αναλύονται εκτενώς τα συνολικά συμπεράσματα αυτής της μελέτης. Ερμηνεύεται -βάσει μαρξιστικής προσέγγισης- ο ρόλος των συγκεκριμένων έργων στην τέχνη και την κοινωνική συνείδηση, μέσα από την πρόσληψη και τη λειτουργία τους. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν τα έργα αυτά προσεγγίζεται μέσω της αλληγορίας του παράσιτου, που χρησιμεύει στην έρευνα αυτή ως κατεξοχήν ερμηνευτικό σχήμα. Τέλος, επιχειρείται να αναδειχθεί η σημασία τους για την ελληνική τέχνη συνολικά στη μεταπολεμική περίοδο. Στο τέλος της διατριβής προστίθεται ένα Παράρτημα με αρχειακό υλικό σχετικά με τους καλλιτέχνες.